Postawy osób starszych względem żywienia

Aktualizacja: 13 lipca, 2020

Starzenie się jest procesem ciągłym, dynamicznym i nieuniknionym w życiu każdego z nas. Doprowadza do pojawienia się zmian, zarówno w ciele człowieka, jak i też sposobie funkcjonowania. Przemiany niewątpliwie zależą od stanu zdrowia danej osoby, od chorób, które obciążają organizm i postaw jakie przyjmuje wobec tych zmian. Jedną z możliwości, by zminimalizować negatywne skutki starzenia się jest dbanie i zwracanie uwagi na dietę różnorodną i bogatą w składniki odżywcze. Dbanie o nią jest zależne od postaw osób starszych, które rzutują na jakość przyjmowanego pożywienia.

Postawy – czym są?

Według jednej z definicji postawa jest względnie trwałym zorganizowaniem przekonań w stosunku do sytuacji lub przedmiotu. Zawsze jest skierowana na obiekt i związana z oceną: pozytywną lub negatywną. Powstaje, gdy człowiek wytworzy trwały sposób emocjonalnego reagowania na coś, co staje się obiektem postawy. Wiadomo, że emocje wpływają na to, jak człowiek zachowa się w danej sytuacji. Może on unikać danej osoby, przedmiotu lub sytuacji albo odwrotnie dążyć do obiektu, ponieważ wywołuje pozytywne emocje. Postawy do żywienia i żywności składają się z trzech elementów: poznawczego, emocjonalnego i behawioralnego. Pierwszy dotyczy posiadanej wiedzy na temat żywienia i związanych z nim przekonań. Nie ma prostej zależności między wiedzą a żywieniem. To, że ktoś posiada wiele informacji w tym temacie wcale nie oznacza, że będzie się zdrowo odżywiać. Drugi – emocjonalny element kształtuje preferencje jednostki i dotyczy odczuć, jakie się pojawiają podczas spożywania posiłku. Niektóre potrawy wywołują u nas radość, zadowolenie, przyjemność i mamy z nimi pozytywne skojarzenia. Inne kojarzą nam się źle i nie chcemy wracać ponownie do określonych smaków. Na ostatni element – behawioralny, składa się stosunek emocjonalny oraz wiedza i oznacza kierunek, w którym postawy zmierzają. Wyróżnia się również postawy ambiwalentne, jak wtedy, gdy jednostka na widok ciastka myśli, że jednocześnie jest smaczne, ale niezdrowe.

Problemy żywieniowe osób starszych

Zmiana postaw jest bardzo ważnym aspektem w życiu każdej jednostki. W przypadku osób starszych jest to o tyle ważne, że ich sposób odżywiania bardzo często charakteryzuje się nieprzestrzeganiem zalecanej ilości posiłków, nadmiernym dosalaniem i podjadaniem. Dieta jest monotonna, uboga w owoce, warzywa, produkty zbożowe z pełnego przemiału, mleczne, brakuje także w jadłospisie ryb i roślin strączkowych. Jednocześnie dużo jest posiłków składających się z potraw mięsnych, tłuszczów, cukrów i soli, a więc żywności o dużej gęstości energetycznej i małej wartości odżywczej. Konsekwencją takiego stylu żywienia jest zbyt wysoka wartość energetyczna przyjmowanych pokarmów oraz wysoki poziom cholesterolu i tłuszczu w diecie. Takie nawyki żywieniowe i postawy są związane z występowaniem licznych chorób, przyjmowaniem leków, ograniczeniami pokarmowymi, poziomem wiedzy żywieniowej, miejscem zamieszkania (wieś, miasteczko). Organizm się zmienia, nie jest już tak sprawny, więc pojawiają się trudności z robieniem zakupów i przygotowywaniem posiłków, ale także z gryzieniem oraz żuciem. Najważniejszym i najistotniejszym czynnikiem wpływającym na sposób odżywiania seniorów jest ich sytuacja ekonomiczna, która jak wiemy, nie jest najlepsza. Niesie ze sobą zatem liczne negatywne konsekwencje, w tym ubogą w produkty odżywcze dietę.  

Postawy żywieniowe osób starszych

Przez nieuchronne zmiany zachodzące w ciele, które często osoby starsze nie akceptują, zauważa się niechęć do przygotowywania wyszukanych potraw i brak zainteresowania potrawami, których nie znają. Ponadto duże spożycie mięsa i tłustego jedzenia, cukrów, a mało ryb, roślin strączkowych jest związane z nieprawidłowo wykształconymi nawykami w dzieciństwie, które były utrwalane przez lata. Jest to ważne, ponieważ badania pokazują, że osoby, które w dzieciństwie spożywały dużo warzyw, utrzymywały tę tendencję przez lata, a ich dieta charakteryzowała się wysokim wskaźnikiem zdrowego odżywiania.

Mimo że osoby starsze prowadzą zazwyczaj bardzo unormowany tryb życia, ze względu chociażby na brak aktywności zawodowej, to i tak rezygnują z przygotowywania pracochłonnych posiłków. Powyższy, negatywny obraz postaw względem zdrowego żywienia nie dotyczy każdego seniora.

Coraz częściej badania wskazują na zmiany, jakie zachodzą w świadomości osób starszych. Wybierając produkty spożywcze dbają o to, aby były one zdrowe – bogate w witaminy i minerały, a nie tylko smaczne. Eliminują z jadłospisu pożywienie, które może przyczynić się do podwyższenia cholesterolu, unikają żywności wysokoprzetworzonej i zwracają uwagę na to, aby produkty były dobrej jakości i świeże. Starają się spożywać posiłki regularnie, które dodatkowo są bogate w substancje odżywcze.

Na postawy żywieniowe wpływ ma wiele czynników, takich jak stan zdrowia, wiedza, wykształcenie, miejsce zamieszkania i sytuacja ekonomiczna. Poszerzanie wiedzy i uświadamianie osób starszych w zakresie zdrowego odżywiania jest bardzo istotne, ponieważ może wpłynąć na zmianę postaw i tym samym utrwalonych nawyków żywieniowych. Informacje o postawach seniorów do żywienia mogą stanowić punkt wyjścia i być źródłem w edukacji prozdrowotnej oraz pomóc w opracowaniu strategii działań, które wpłyną pozytywnie na nawyki osób starszych.

Przeczytaj także nasz artykuł na temat braku apetytu u osoby starszej!