Olej ryżowy – właściwości, na włosy. Olej ryżowy do smażenia

Aktualizacja: 8 kwietnia, 2024

Tłuszcze roślinne jako zdrowsza alternatywa dla tłuszczów zwierzęcych chętnie wykorzystywane są w codziennej diecie. Choć najczęściej sięgamy po popularną oliwę z oliwek czy olej rzepakowy, coraz większą uwagę zwraca się też na inne typy olejów, m.in. olej ryżowy. Jeśli przyjrzeć mu się bliżej, okaże się, iż posiada on wyjątkowy prozdrowotny wpływ na organizm ludzki, dzięki związkom czynnym takim jak gamma oryzanol czy fitosterole. Warto wiedzieć jakie właściwości ma do zaoferowania.

Olej ryżowy

Olej ryżowy jest stosunkowo nowym olejem wprowadzonym na rynek konsumencki. W Polsce nie jest tak popularny jak w krajach azjatyckich: Japonii, Tajwanie, Chinach czy Tajlandii. Całkowita produkcja światowa ryżu wynosi 4000 milionów ton rocznie, z czego około 6–7 milionów ton stanowi powstały z niego olej jadalny.

Olej ryżowy jest pozyskiwany z otrąb ryżowych (łusek, które są materiałem odpadowym w produkcji), stanowią one ok. 8% nieprzetworzonych ziaren.

Proces produkcji oleju przebiega w dwóch etapach: w pierwszym z nich świeże otręby są prasowane. Następnie dokonuje się ekstrahowania rozpuszczalnikiem (heksanem) w celu uzyskania oleju. Innym sposobem otrzymywania oleju jest ekstrakcja nadkrytyczna dwutlenkiem węgla (CO2)[1].

Zawartość oleju w otrębach ryżowych różni się w zależności od odmiany i procesu produkcji. Otręby ryżowe zawierają od 15 do 25% oleju [2].

Właściwości oleju ryżowego

Olej ryżowy zawiera pierwiastki takie jak fosfor, potas, magnez, wapń, mangan, żelazo, witaminę E i K oraz błonnik. Jednak na szczególną uwagę zasługują związki bioaktywne, w które olej ryżowy jest wyjątkowo bogaty – należą do nich fitosterole (ok. 1190 mg/100g), tokoferole i tokotrienole oraz gamma-oryzanol. Przyczyniają się one do normalizacji ciśnienia krwi oraz sprzyjają prewencji chorób sercowo-naczyniowych. Dzięki tym właściwościom olej ryżowy zyskał nazwę „oleju sercowego”.

Badania nad bioefektywnością oleju z otrąb ryżowych wykazały bezpośredni związek

pomiędzy jego spożyciem a niższym poziomem cholesterolu oraz lipoprotein o małej gęstości (LDL) we krwi. W badaniu przeprowadzonym przez Ausmana dieta zawierająca olej z otrębów ryżowych zmniejszała stężenie cholesterolu LDL o 30% i całkowity poziom cholesterolu w surowicy krwi o 25 % [3].

W oleju ryżowym znajduje się 27 różnych fitosteroli. Badania naukowe sugerują, że  zmniejszają one poziom cholesterolu, mają działanie przeciwzapalne, hamują wzrost komórek nowotworowych oraz stymulują układ immunologiczny [4].

Natomiast charakterystyczny dla oleju ryżowego składnik – gamma-oryzanol (związek będący połączeniem estrów roślinnych i kwasu felurowego) jest silnym przeciwutleniaczem [5]. Jest bardziej aktywny niż witamina E w procesie zwalczania wolnych rodników oraz ochronie przed stresem oksydacyjnym organizmu [6].

Oceniając olej ryżowy w kontekście kwasów tłuszczowych, zawiera on znaczną ilość kwasu linolenowego (2,2%), kwasu linolowego (34,4%), kwasu oleinowego (38,4%) i innych nienasyconych kwasów tłuszczowych. Jednak nasycone kwasy tłuszczowe takie jak: kwas stearynowy (2,9%) i kwas palmitynowy (21,5%) są w nim również obecne. Pomimo posiadania podobnego do innych olejów roślinnych profilu kwasów tłuszczowych, olej ryżowy ma przewagę zdrowotną w postaci wspomnianych wcześniej związków antyoksydacyjnych – pochodnych witaminy E oraz gamma-oryzanolu [7].

Tabela 1. Porównanie zawartości wybranych substancji chemicznych w różnych rodzajach olejów jadalnych. Opracowanie własne na podstawie California Rice Oil Company [4].

*  ppm- zawartość w jednym kilogramie produktu

American Heart organisation (AHA) wymienia olej ryżowy jako jeden spośród tłuszczów roślinnych będący dobrą alternatywą dla zastąpienia spożywanych nasyconych kwasów tłuszczowych i tłuszczów trans obecnych między innymi w maśle i margarynie [8]. Pamiętajmy jednak, iż dostarcza on 884 kcal/100g, więc nie należy stosować go w nadmiarze.

Olej ryżowy do smażenia

Olej ryżowy posiada wysoki punkt dymienia (punkt dymienia informuje w jakiej temperaturze dojdzie do procesu rozkładu kwasów tłuszczowych do glicerolu i wolnych kwasów tłuszczowych), może więc być stosowany jako dodatek do potraw, np. sałatek, ale też wykorzystywany do smażenia.

Olej ryżowy ma lekko słodki smak i przyjemny zapach, nie psuje smaku potraw.

Zawiera w swoim składzie ok. 47% jednonienasyconych kwasów tłuszczowych, 33% wielonienasyconych kwasów tłuszczowych oraz 20% nasyconych kwasów tłuszczowych. Jednonienasycone kwasy tłuszczowe utrzymują dużą stabilność podczas podgrzewania do wysokich temperatur, dlatego też olej ryżowy jest uznawany jako dobry do smażenia. Ponadto jest bogaty w kwasy tłuszczowe omega-3 oraz omega-9 [8].

Tabela 2. Temperatura dymienia oraz zawartość jednonienasyconych, wielonienasyconych i nasyconych kwasów tłuszczowych w wybranych olejach roślinnych. Opracowanie własne na podstawie California Rice Oil Company [4].

Olej ryżowy na włosy

Wspomniana wysoka zawartość witaminy E w oleju ryżowym sprawia, iż jako antyoksydant ma ona działanie spowalniające proces starzenia się skóry głowy. Stosowanie oleju ryżowego może zmniejszyć ilość wypadających włosów; zawarte w nim kwasy oleinowy i lionolowy wzmacniają strukturę włosa, sprawiając że włosy stają się grubsze oraz stymulują ich wzrost.

Nakładanie oleju ryżowego na włosy doda im blasku. Olej może także pomóc w ochronie włosów przed siwieniem [9][10].

Prawdopodobne jest, iż popyt na olej ryżowy będzie wzrastał w kolejnych latach ze względu na wynikające z jego spożycia korzyści zdrowotne. Zawarte w nim związki bioaktywnie czynne takie jak tokoferole, tokotrienole fitosterole i gamma-oryzanol mają działanie przeciwutleniające, obniżające ciśnienie krwi oraz zmniejszające poziom cholesterolu, dzięki czemu są korzystne w profilaktyce chorób sercowo-naczyniowych. Olej ryżowy z powodzeniem można używać do smażenia bądź jako dodatek do zimnych potraw. Warto też stosować go w pielęgnacji włosów, gdyż polepsza ich kondycję, zapobiegając ich przedwczesnemu wypadaniu i siwieniu.