N-acetylocysteina – niedoceniany suplement

N-acetylocysteina jest znana głównie ze swoich właściwości przeciwutleniających i mukolitycznych. Tymczasem, poza zastosowaniem w zatruciach lekami oraz leczeniem chorób przebiegających z trudnością w odksztuszaniu gęstej wydzieliny, jest pomocna m.in. w terapii chorób z autoagresją i zaburzeń psychicznych. Jakie dodatkowe korzyści mogą wynikać z suplementacji tym związkiem i kiedy należy zachować ostrożność w jego stosowaniu?

 

N-acetylocysteina

N-acetylocysteina (NAC) jest związkiem organicznym, będącym N-acetylową pochodną cysteiny – endogennego aminokwasu siarkowego występującego naturalnie w naszym organizmie i w białkach pokarmowych. Bierze udział w syntezie białek, enzymów, kofaktorów, wchodzi w skład białek strukturalnych. L-cysteina, w połączeniu z glutaminą i glicyną jest niezbędna w procesie syntezy glutationu (GSH) – jednego z najważniejszych przeciwutleniaczy naszego organizmu.

NAC – właściwości

W medycynie wykorzystuje się głównie silne działanie mukolityczne N-acetylocysteiny. Dzięki zdolności do rozrywania wiązań w polipeptydach śluzu, NAC zmniejsza jego lepkość, usprawnia czynność nabłonka oddechowego i ułatwia usuwanie nadmiaru wydzieliny z dróg oddechowych. Ponadto jej silne działanie przeciwutleniające wykorzystuje się w przypadkach zatruć paracetamolem lub po jego przedawkowaniu – NAC ma bowiem zdolność inaktywacji toksycznych produktów przemian paracetamolu i ochrony wątroby przed uszkodzeniem poprzez utrzymanie stężenia glutationu na odpowiednim poziomie. Poza tymi, dobrze znanymi i często wykorzystywanymi właściwościami, N-acetylocysteina ponadto:

• redukuje stres oksydacyjny i stan zapalny w organizmie – niekorzystny stan wywołany nadmiarem wolnych rodników kreuje w organizmie stan zapalny, który obniża syntezę glutationu w wątrobie. NAC, jako prekursor GSH, wpływa na zwiększoną jego produkcję, zmniejszając w ten sposób stres oksydacyjny i redukując stan zapalny;
• ma zastosowanie w chorobach autoimmunologicznych – opisany wyżej proces przewlekłego stanu zapalnego i związany z nim stres oksydacyjny leży u podstaw chorób z rodzaju autoagresji, np. choroby Hashimoto, RZS, chorób zapalnych jelit. Zastosowanie NAC może przyczynić się do zmniejszenia stanu zapalnego i spowolnić autoimmunologiczną destrukcję tkanek (np. tarczycy);
• wpływa korzystnie na poziomy glutationu i dopaminy w mózgu [2];
• opóźnia procesy starzenia – poprzez zmniejszenie stresu oksydacyjnego, potencjał unieszkodliwiania wolnych rodników, działanie przeciwutleniające;
• sprzyja regeneracji pourazowej – dzięki zdolności redukcji stanu zapalnego powstałego w miejscu kontuzji;
• może być pomocna w psychiatrii – niektóre badania wskazują na jej efektywność we wspomaganiu leczenia uzależnień, zaburzeń psychicznych (np. schizofrenii), depresji, chorobach ze spektrum autyzmu, chorobie afektywnej dwubiegunowej, chorobie Alzheimera, zaburzeniach obsesyjno-kompulsywnych. NAC jest pomocna w redukcji szkód wywołanych długotrwałym stosowaniem substancji psychoaktywnych, działających pobudzająco, terapii i regeneracji uszkodzeń mózgu, zaburzeń poznawczych, utraty pamięci, [1] [4];
• ułatwia odksztuszanie – stosowany jest często w przebiegu przeziębień, szczególnie w przypadku nadmiaru gęstej wydzieliny w drogach oddechowych, a także w mukowiscydozie;
• wspomaga odporność organizmu – poprzez zmniejszenie stresu oksydacyjnego, wpływ na produkcję cytokin prozapalnych i odpowiedź immunologiczną, działanie przeciwutleniające;
• chroni wątrobę – zmniejsza uszkodzenia hepatocytów wywołane lekami, toksynami, truciznami, alkoholem. Pomaga w odbudowie, regeneracji i funkcjonowaniu wątroby [3];
• chroni układ krążenia – zmniejsza niekorzystny wpływ alkoholu, nikotyny, leków, toksyn, trucizn, może zmniejszać stan zapalny w obrębie naczyń krwionośnych, leżący u podstawy procesów miażdżycowych i nadciśnienia;
• służy sportowcom – zwiększa wytrzymałość, wydolność, odporność na zmęczenie w przypadku intensywnego wysiłku fizycznego, wspomaga regenerację, zmniejsza stan zapalny i stres oksydacyjny wywołany aktywnością fizyczną na wysokim poziomie;
• pomocna w insulinooporności – poprzez wpływ na receptory insulinowe może być dobrym narzędziem w walce m.in. z zespołem metabolicznym, PCOS, które często przebiegają z niewrażliwością tkanek na insulinę;
• korzystnie wpływa na jakość kości – poprzez nasilanie procesu osteogenezy może wpływać korzystnie na odbudowę tkanki kostnej.

 

NAC – przeciwwskazania

NAC jest efektywnym i często stosowanym środkiem mukolitycznym, jednak ze względu na silne działanie rozrzedzające wydzielinę może doprowadzić do spazmów oskrzeli i nasilenia objawów astmy, dlatego należy wprowadzać ją stopniowo. Ostrożność w suplementacji powinny zachować osoby z zaburzeniami krzepnięcia, nadmiernymi krwawieniami i tendencją do powstawania wybroczyn, chorobą wrzodową, niewydolnością oddechową a także w przypadku niektórych zaburzeń metylacji. Ze względu na silne właściwości detoksyfikujące, należy uważać z drastycznym i nagłym zwiększaniem poziomu glutationu, szczególnie jeśli poziom zgromadzonych w ciele toksyn jest znaczący. Może to bowiem skutkować wtórnym zatruciem organizmu wskutek nagłego uwolnienia tych związków do krwiobiegu. W przypadku stosowania chemioterapii z jednej strony NAC wpływa korzystnie na zmniejszenie skutków ubocznych inwazyjnego leczenia, z drugiej jednak może znosić jego efektywność działając protekcyjnie na komórki nowotworowe.