Hiperglikemia – objawy, przyczyny, leczenie

Aktualizacja: 10 marca, 2025

Hiperglikemia to podwyższony poziom cukru we krwi. Kiedy po spożyciu posiłku, zwłaszcza bogatego w węglowodany, glukoza znajdzie się we krwi, trzustka zaczyna produkować insulinę. Hormon ten odgrywa główną rolę w regulowaniu stężenia cukru we krwi. Jego zadaniem jest przetransportowanie glukozy z krwi do komórek naszego ciała. Jeżeli z jakichś powodów insulina nie jest prawidłowo wydzielana lub jej działanie nie jest właściwe, poziom cukru we krwi rośnie. Prowadzi to do hiperglikemii.

Hiperglikemia

Hiperglikemia to nic innego jak silnie przekraczające normę stężenie glukozy we krwi [1]. Prawidłowy poziom cukru we krwi na czczo mieści się w granicach od 72–99 md/dl (czyli 4,0–5,5 mmol/ l).

Może występować na czczo lub po spożyciu posiłku (hiperglikemia poposiłkowa). O hiperglikemii na czczo mówimy, gdy stężenie glukozy we krwi na czczo przekracza wartość 100 mg/dl. Do wartości 125 mg/dl jest to nieprawidłowa glikemia na czczo, a powyżej tej wartości diagnozuje się cukrzycę.

Z kolei hiperglikemię poposiłkową rozpoznajemy, gdy stężenie glukozy we krwi przekracza wartość 140 mg/dl w 120 minucie po spożyciu posiłku. Jeżeli stężenie glukozy nie przekracza wartości 199 mg/dl wówczas diagnozuje się nieprawidłową tolerancję glukozy, a powyżej tej wartości – cukrzycę [2].

Przewlekła hiperglikemia jest stanem niepożądanym. Wiąże się ona z zaburzeniem czynnościowym, a także uszkodzeniem oraz niewydolnością różnych narządów. Najczęściej dotyczy to nerek, narządu wzroku, układu moczowego, serca czy naczyń krwionośnych [3].  Stałe spożywanie posiłków, które powodują hiperglikemię związane jest ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia chorób przewlekłych, takich jak: otyłość, cukrzyca typu 2 czy choroby sercowo-naczyniowe.

Cukrzyca typu 2, charakteryzująca się przewlekłą hiperglikemią sprzyja glikacji białek oraz niektórych frakcji lipidowych, zwiększeniu reaktywności płytek krwi, a także nasileniu dynamiki stresu oksydacyjnego, co w konsekwencji może nasilać procesy nowotworzenia w organizmie [2].

Hiperglikemia – objawy

Wysoki poziom glukozy we krwi powoduje:

• nadmierne pragnienie,
• częste oddawanie moczu,
• zmętnienie soczewki oka,
• zmęczenie,
• obniżenie odporności na infekcje – zdarzają się one często, a ich leczenie trwa dłużej niż zwykle [1],
• wysuszenie skóry,
• nudności,
• zapach acetonu w wydychanym powietrzu,
• w skrajnych przypadkach hiperglikemia prowadzi do śpiączki ketonowej [4].

Hiperglikemia – przyczyny

U osób, które nie chorują na cukrzycę, do hiperglikemii mogą prowadzić pewne stany chorobowe, spożywanie zbyt obfitych posiłków, dieta zawierająca nadmierną ilość węglowodanów czy stosowanie niektórych leków. Hiperglikemia może być spowodowana również infekcjami oraz stanem zapalnym, które zwiększają zapotrzebowanie na insulinę.

W przypadku pacjentów ze stwierdzoną cukrzycą, niezmiernie istotne jest regularne sprawdzanie poziomu cukru we krwi. Stany hiperglikemii u tych osób występują bowiem często. Wpływ na nadmierne podwyższenie poziomu cukru we krwi ma najczęściej nieprawidłowe leczenie cukrzycy, czyli przyjęcie niewłaściwych leków, złe dobranie dawki insuliny, pominięcie lub zażycie nieodpowiedniej dawki leków przeciwcukrzycowych. Ilość glukozy może wzrosnąć również w wyniku niewłaściwej diety, nadmiaru węglowodanów, a także, gdy pacjent nie zachowa odpowiednich przerw pomiędzy spożywanymi posiłkami.

Dość częstym problemem klinicznym jest hiperglikemia stresowa, czyli wzrost stężenia glukozy we krwi w przebiegu ostrej choroby. Do czynników, które przyczyniają się do hiperglikemii w przebiegu ciężkiej choroby zaliczamy uwalnianie hormonów stresu, stosowanie niektórych leków oraz uwalnianie mediatorów w przypadku posocznicy lub urazu chirurgicznego. Glukoza podawana dożylnie, wykorzystywana zarówno do żywienia, jak i jako roztwór do podawania antybiotyków, również przyczynić się może do powstania hiperglikemii [5].

Warto w tym miejscu również zaznaczyć, iż w przypadku osób, u których występują częste stany hiperglikemii, należy ostrożnie podejmować aktywność fizyczną. Bardzo intensywny wysiłek może jeszcze bardziej nasilić hiperglikemię [6].

Hiperglikemia – leczenie

Leczenie hiperglikemii polega głównie na obniżeniu poziomu glikemii, a także odpowiednim nawodnieniu pacjenta. W przypadku osób z hiperglikemią istotne będzie zarówno leczenie farmaceutyczne, jak i odpowiednia aktywność fizyczna oraz dokonanie zmiany w stylu życia i sposobie odżywiania. Konieczne może okazać się również pozbycie się nadmiaru zbędnych kilogramów. Warto sięgnąć także po ziołowe środki wykazujące działanie obniżające poziom cukru we krwi. Dobrze pod tym kątem przebadany został cynamon. Wpływa on korzystnie na gospodarkę cukrową, obniżając zbyt wysoki poziom glukozy we krwi. Sprawdzić się może również spożywanie kozieradki oraz picie zielonej herbaty [7].  

Obniżenie hiperglikemii w wieloczynnikowym leczeniu cukrzycy typu 2 (poza leczeniem nadciśnienia, dyslipidemii, zmiany stylu życia itd.) ma zasadnicze znaczenie w zapobieganiu i hamowaniu postępu przewlekłych powikłań cukrzycy. Obniżanie zbyt wysokiego poziomu glukozy we krwi musi uwzględniać oba mechanizmy patogenetyczne cukrzycy typu 2, czyli insulinooporność oraz upośledzenie wydzielania insuliny [8].

Jeżeli u pacjenta z hiperglikemią stwierdzona zostanie cukrzyca typu 2 konieczne będzie podjęcie odpowiedniego leczenia. Wśród leków doustnych stosowanych w cukrzycy typu 2 wyróżniamy:

• leki hipoglikemizujące, które pobudzają trzustkę do zwiększonego wytwarzania insuliny,
• leki antyhiperglikemiczne oraz
• leki, które poza pobudzeniem wytwarzania insuliny, zwiększają wrażliwość komórek trzustki na glukozę, spowalniają opróżnienie żołądka i pobudzają przemianę materii [9].

Zbyt wysoki poziom cukru we krwi u osób z cukrzycą zbijać można również przez dożylne podanie insuliny.

Nadmierna hiperglikemia jest stanem niepożądanym. Zbyt wysoki poziom cukru we krwi wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia chorób przewlekłych, prowadzić może do otyłości, cukrzycy typu 2 oraz chorób sercowo-naczyniowych. W przypadku wystąpienia objawów hiperglikemii należy skonsultować się z lekarzem w celu podjęcia odpowiedniego leczenia. Warto również zastosować prawidłową dietę oraz aktywność fizyczną. Dzięki temu możemy uniknąć wielu nieprzyjemnych konsekwencji zdrowotnych związanych ze zbyt wysokim poziomem glukozy we krwi.