Fenyloalanina – działanie i występowanie

Aktualizacja: 7 marca, 2025

Aminokwasy stanowią grupę związków niezwykle istotnych biologicznie, wchodzą bowiem w skład białek, bez których funkcjonowanie organizmu byłoby wręcz niemożliwe. Część z nich nasz organizm jest w stanie wytworzyć samodzielnie (endogennie), część zaś w celu uzupełnienia pełnej puli ustrojowej musi być dostarczana wraz z pożywieniem. Jednym z takich aminokwasów jest fenyloalanina, wokół której krąży wiele, często sprzecznych teorii. W dzisiejszym artykule postanowiliśmy opisać dla państwa funkcję, jaką pełni w ustroju oraz źródła w diecie, z których możemy ją pozyskać. Zapraszamy do lektury!

Fenyloalanina

Fenyloalanina zaliczana jest do grupy aminokwasów aromatycznych, a więc takich, których budowę przestrzenną cechuje obecność sześciowęglowego pierścienia aromatycznego. Mimo iż bardzo niewielki procent wolnej fenyloalaniny powstaje w wyniku rozpadu białek ustrojowych, to jak już wspomniano, dla człowieka aminokwas ten jest egzogenny, co oznacza, że musi być dostarczany do organizmu z dietą codzienną. Fakt ten jest istotny i ma wręcz decydujące znaczenie dla osób chorych na fenyloketonurię, umożliwia bowiem regulację stężenia fenyloalaniny w organizmie przez dobór odpowiednich produktów spożywczych. W warunkach fizjologicznych blisko 75% wchłoniętej do krwiobiegu fenyloalaniny ulega w komórkach wątroby przekształceniu (proces ten nazywa się hydroksylacją) do tyrozyny. Proces hydroksylacji wywiera decydujące znaczenie dla utrzymania stałego poziomu tego aminokwasu w ustroju. Produkt końcowy hydroksylacji – tyrozyna jest wykorzystywana przez organizm do tworzenia amin biogennych jak noradrenalina czy adrenalina, bierze udział w syntezie serotoniny, a także hormonów tarczycy (tyroksyny, trójjodotyroniny), bez których prawidłowe funkcjonowanie organizmu byłoby zwyczajnie niemożliwe.

Fenyloalanina – działanie

Fenyloalanina wraz z innymi aminokwasami jest składnikiem budulcowym większości białek organizmu. Uczestniczy w syntezie neuroprzekaźników – dopaminy, serotoniny, noradrenaliny, adrenaliny, a także substancji barwnikowych w skórze (melanin). Doustna podaż L-fenyloalaniny połączona z ekspozycją na promieniowanie świetlne UVA zdaje się być skuteczną metodą terapii bielactwa nabytego zarówno u dzieci, jak i osób dorosłych. Niektóre badania sugerują, że organizmy pacjentów ze stwierdzonym syndromem nadpobudliwości (ADHD) cechują się niższą zawartością aminokwasów m.in. fenyloalaniny, dlatego sądzono, że podaż doustna może stanowić skuteczny element terapii. Niestety nie wykazano pozytywnego efektu suplementacji na złagodzenie objawów chorobowych.

Niektóre źródła donoszą, że suplementacja D-fenyloalaniną przyczynia się do redukcji objawów bólowych. Istnieje również ograniczona ilość badań klinicznych przeprowadzonych w latach 70. i 80., które sugerują, że L-fenyloalanina może być efektywna w leczeniu depresji. W celu potwierdzenia tej tezy wymagana jest dalsza diagnostyka, z uwzględnieniem aktualnego stanu wiedzy. Choć fenyloalaninie przypisywano również właściwości wspomagające redukcję uczucia głodu u osób otyłych, wczesne badania kliniczne skutecznie obaliły tę tezę. Prócz właściwości potencjalnie prozdrowotnych/pożądanych, na zawartość fenyloalaniny powinny zwracać uwagę osoby chore na rzadką chorobę genetyczną – fenyloketonurię. Nadmiar skumulowanego aminokwasu w krwiobiegu u tych osób może mieć wpływ na uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, szczególnie w okresie rozwojowym. Niezbędna jest zatem wczesna diagnostyka.

Fenyloalanina – występowanie

Źródła pokarmowe fenyloalaniny są dosyć obszerne. Aminokwas ten znajduje się niemal w każdym produkcie spożywczym naturalnego pochodzenia. Różnica polega na zawartości fenyloalaniny w odniesieniu do 100 g produktu. W większych ilościach możemy ją znaleźć m.in. w:

• mięsie: wołowina – 810 mg, szynka z piersi kurczaka – 777 mg,
• rybach: łosoś – 785 mg, tuńczyk – 887 mg,
• nabiale: ser twarogowy chudy – 906 mg, ser brie – 1028 mg
• warzywach: fasola biała – 1232 mg, groch 1172 mg, soczewica czerwona – 1380 mg.
• owocach suszonych: banany – 171 mg, morele – 150 mg

Fenyloalanina bywa także częstym składnikiem wielu odżywek dla sportowców.