Dieta w zespole jelita drażliwego – produkty zalecane i zakazane oraz przykładowe przepisy

Aktualizacja: 7 maja, 2024

Zespół jelita drażliwego dotyka wielu ludzi wyraźnie obniżając jakość życia. Czy istnieją sposoby, dzięki którym chory jest w stanie poczuć ulgę? Czy odpowiednia dieta może pomóc zniwelować przykre dolegliwości, jakie za sobą niesie to schorzenie?

Zespół jelita drażliwego

Zespół jelita drażliwego (irritable bowel syndrome- IBS) jest najczęściej występującą chorobą czynnościową przewodu pokarmowego. Szacuje się, iż dotyczy 10–20% populacji krajów rozwijających się. Najczęściej dotyka osoby w wieku 16–30 lat. Okazuje się, że większy odsetek chorych stanowią kobiety. Ustalenie prawidłowego sposobu odżywiania w tym schorzeniu jest jednym z kluczowych elementów poprawiających stan zdrowia pacjenta oraz niwelujących występowanie dolegliwości ze strony układu pokarmowego.

Do najbardziej swoistych cech IBS należą:

• nawracające bóle brzucha,
• wzdęcia,
• uczucie przelewania w jamie brzusznej,
• zaburzona częstotliwość oddawania stolca.

Charakterystycznym objawem zespołu jelita drażliwego jest ustąpienie ww. dolegliwości po wypróżnieniu. Duża różnorodność objawów pozwala wyróżnić 3 postacie choroby:

• biegunkową (wypróżnienie następuje częściej niż 3 razy na dobę),
• zaparciową (wypróżnienie następuje rzadziej niż 3 razy w tygodniu),
• mieszaną (występujące na przemian biegunka i zaparcia).

Dieta w zespole jelita drażliwego

Schemat żywienia powinien być dostosowany do postaci IBS, z jaką zmaga się dana osoba. W IBS o typie biegunkowym zaleca się zastosowanie diety łatwostrawnej z ograniczeniem tłuszczów (szczególnie tych pochodzenia zwierzęcego) oraz cukrów fermentujących w jelitach. W jadłospis powinny zostać wprowadzone produkty mające działanie zapierające. W IBS o typie zaparciowym stosuje się dietę bogatą w błonnik nierozpuszczalny, który przyspiesza pasaż jelitowy, zwiększa masy kałowe i nawadnia je. Niezależnie od typu choroby zaleca się spożywanie co najmniej 5 małych posiłków dziennie.

Dieta w zespole jelita drażliwego – produkty zalecane

Najlepsze produkty dla osób cierpiących na postać biegunkową to:

• skrobia pochodząca z ziemniaków oraz oczyszczonych produktów zbożowych tj. biały ryż, jasne pieczywo czy mąka ziemniaczana,
• drobne kasze (kuskus, kasza manna, kasza perłowa),
• warzywa i owoce zawierające błonnik rozpuszczalny (ma zdolność pochłaniania wody, więc jego źródła są pomocne przy leczeniu biegunek), np. marchew, tarte jabłko, dynia, szparagi, banany,
• białko pochodzące przede wszystkim z chudego mięsa i ryb, jaj, mleka i serów twarogowych,
• oleje roślinne (słonecznikowy, lniany, sojowy, oliwa z oliwek) będące doskonałym źródłem niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT),
• galaretki owocowe i mięsne,
• napoje garbnikowe (napar z suszonych czarnych jagód, mocna czarna herbata, kakao gorzkie na wodzie).

Dodatkowo zaleca się:

• gotowanie posiłków na parze, pieczenie w folii, duszenie,
• wybieranie owoców dojrzałych, obieranie ich ze skórki oraz przecieranie,
• gotowanie warzyw do miękkości,
• spożywanie napojów i dań na ciepło,
• wypijanie dużej ilości wody (2–3 l dziennie), aby nie dopuścić do odwodnienia organizmu.

W typie zaparciowym IBS należy stopniowo zwiększać ilość błonnika w diecie. Produkty szczególnie ważne w tej postaci choroby to:

• pieczywo gruboziarniste, razowe, żytnie,
• otręby pszenne, siemię lniane,
• grube kasze (pęczak, gryczana, jaglana), ciemny ryż,
• suszone owoce (śliwki, morele, rodzynki),
• świeże warzywa i owoce,
• jogurty, kefiry, zsiadłe mleko,
• buliony i rosoły,
• zimne napoje (soki owocowe i warzywne kompoty).

Dodatkowo zaleca się picie na czczo 1 łyżki oleju (np. lnianego), który ułatwi przesuwanie mas kałowych w jelitach oraz podjęcie aktywności fizycznej (pobudza pracę jelit). Należy pamiętać również o odpowiednim nawodnieniu, dzięki któremu dostarczany do organizmu błonnik będzie mógł spełniać swoją rolę. Powinno się przyjmować ok. 2 l wody dziennie.

Dieta w zespole jelita drażliwego – produkty zakazane

W postaci biegunkowej należy unikać produktów zawierających:

• błonnik nierozpuszczalny,
• laktozę (mleko, produkty mleczne),
• fruktozę (owoce, soki owocowe, dżemy),
• sorbitol i mannitol (gumy do żucia, galaretowate słodycze, dietetyczne czekolady, niektóre słodziki, świeże i suszone śliwki, wiśnie, gruszki, brzoskwinie).

Produkty, których spożywanie nie jest zalecane przy zaparciowym IBS to:

• biały ryż, jasne pieczywo, drobne kasze,
• produkty na bazie mąki ziemniaczanej,
• galaretki,
• banany,
• tłuste sery (żółte, topione),
• napoje garbnikowe.

W obu postaciach źle tolerowane są:

• warzywa  owoce wzdymające (kapusta, kalafior, nasiona roślin strączkowych, pory, cebula, czosnek, ogórki, czereśnie, śliwki),
• tłuszcze zwierzęce (smalec, boczek, słonina),
• mięsa przerośnięte tkanką łączną (błony, ścięgna),
• ostre przyprawy (chilli, pieprz, musztarda, ocet),
• napoje gazowane,
• używki (alkohol, mocna kawa),
• słodycze i dania typu fast food.

Dieta w zespole jelita drażliwego – przepisy

Gulasz z kurczaka z ryżem dla chorych z IBS typu biegunkowego

Owsianka z suszonymi owocami i płatkami migdałów dla osób z typem zaparciowym IBS