Cząber – uprawa, właściwości, zastosowanie

Zioła to rośliny o wysokich walorach leczniczych, smakowych i aromatycznych. Dzięki temu znajdują szerokie zastosowanie w medycynie, kuchni i kosmetyce. Znaczna ich ilość została przystosowana do uprawy przez człowieka. Przykładem takiej rośliny jest cząber, który wykazuje wiele korzystnych właściwości i jest wykorzystywany nie tylko jako przyprawa.
Cząber ogrodowy
Cząber ogrodowy (Satureja hortensis L.), inaczej cząberek, pieprzyk, dzięcielina, hyzop ogrodowy, ziele fasolowe, to roślina z rodzaju Satureja obejmującego około 130 gatunków. Obecnie uprawiany jest w wielu krajach Europy, Azji i Ameryki. W Polsce dobrze się zaaklimatyzował i można go spotkać praktycznie na terenie całego kraju.
Surowcem zielarskim cząbru jest całe lub otarte ziele (zawierające tylko kwiaty i liście), którego głównymi składnikami są olejki eteryczne, garbniki i sole mineralne. Mimo swoich leczniczych właściwości roślina ta jest stosowana głównie jako przyprawa, której smak i aromat są cenione od ponad 2000 lat.
Uprawa cząbru
Cząber ogrodowy to roślina jednoroczna, która osiąga wysokość 30–50 cm. W uprawie spotyka się jego dwie formy: niemiecką (wyższą, ubogą w kwiaty i liście) oraz francuską (niższą, mocno ulistnioną, rozkrzewioną, o dużej ilości kwiatów). Nie wymaga żyznej gleby, jednak musi być bogata w wapń i przepuszczalna o znacznej zawartości próchnicy. Rośnie najlepiej w miejscach słonecznych, osłoniętych od wiatru, o odpowiednim poziomie wilgotności (szczególnie wiosną). W późniejszym okresie dobrze znosi suszę. Jedyną polską odmianą cząbru jest “Saturn”, dający wysoki plon. Cząber ogrodowy wysiewamy w połowie kwietnia połowie kwietnia w rzędy co 30–40 cm na głębokość 0,5 cm. Wschody pojawiają się po 2–3 tygodniach. Ziarna dobrej jakości kiełkują równomiernie.
W okresie kwitnienia (od lipca do września) surowcem zielarskim są całe rośliny. Można je suszyć w pęczkach zawieszonych w stodołach lub wiatach w temperaturze otoczenia. Najkorzystniejszym momentem do zbioru jest zazwyczaj połowa lipca (początek kwitnienia). Cząber ścina się na wysokości około 10–15 cm, co umożliwia wytworzenie roślinie odrostów i ponowny jesienny zbiór. Jego uprawę zaleca się w sąsiedztwie fasoli, gdyż odstrasza od niej mszyce.
Cząber – właściwości zdrowotne
Oprócz charakterystycznego smaku i zapachu cząber pospolity odznacza się bogactwem wielu cennych składników. Należą do nich, m.in. flawonoidy, garbniki, witamina C, składniki mineralne (Zn, Mg, K), kwas kawowy, rozmarynowy i karnozowy oraz olejki eteryczne (tymol, beta-mircen, alfa-thujen, terpinen, karwakrol, p-cymen).
Roślina ta ma wielostronne działanie. Wykazuje właściwości antybakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwbólowe, przeciwzapalne, przeciwbiegunkowe, przeciwrobaczycowe i przeciwutleniające. Ułatwia przyswajanie pokarmów, łagodzi nadmierną fermentację jelitową i wzdęcia, wzmaga trawienie i wydzielanie soku żołądkowego oraz niszczy robaczyce przewodu pokarmowego. Ponadto działa wiatropędnie, lekko moczopędnie, antyseptycznie, ściągająco, uspokajająco, poprawia intelekt oraz pracę kory nadnerczy.
Przeczytaj też: Właściwości lecznicze tymianku – niezastąpionego środka na włosy, skórę, kaszel i dolegliwości żołądkowe
Jaki smak ma cząber?
Cząber ma specyficzny, wyrazisty smak. Może być kojarzony z tymiankiem lub majerankiem, jednak jest znacznie bardziej ostry, pieprzny i orzeźwiający. Zapachem przypomina oregano i szałwię. Smak cząbru można określić jako rozgrzewający.
Zastosowanie cząbru ogrodowego
Ziele cząbru ogrodowego ułatwia trawienie ciężkostrawnych potraw, dzięki czemu stanowi doskonały dodatek do fasoli, grochu, bobu, soi, soczewicy i kapusty. Wchodzi w skład pieprzu ziołowego. Może być też używane (świeże lub ususzone) jako przyprawa do marynat, konserw rybnych, mięsnych, grzybowych i jarzynowych, dziczyzny, farszów, pasztetów, zup, dań gorących, świeżych sałatek, wędlin i serów.
Głównie wykorzystuje się świeże lub suszone liście dzięcieliny oraz młode wierzchołki pędów, które dzięki obecności olejków eterycznych mają dość ostry i korzenny smak oraz mocny aromat. Należy jednak uważać, by nie przesadzić z dodawaną ilością, która mogłaby zdominować smak potrawy, a po dłuższej obróbce termicznej nadać niepożądanej goryczki.
Cząber może być także stosowany zewnętrznie, np. do sporządzania maseczek ściągających i przemywania cery tłustej lub przygotowywania kąpieli w stanach zapalnych skóry.
Podsumowując, ziele cząbru pospolitego może być pozyskiwane ze stanu naturalnego, zielarskich plantacji lub uprawiane we własnym ogródku. Jest to przyprawa o charakterystycznym smaku i zapachu, która znajduje zastosowanie w kuchni i lecznictwie.
Do jakich potraw służy przyprawa cząber , do jakiego mięsa?

W kuchni warto zestawić wyrazisty smak cząbru z jagnięciną, wieprzowiną i baraniną. Miłośnicy ryb mogą doprawić za pomocą tej rośliny makrelę, węgorza lub karpia. Doskonale smakuje także w zestawieniu z wątróbką. Cząber to najlepszy przyjaciel potraw bazujących na roślinach strączkowych.
Cząber – przeciwwskazania
Używanie cząbru jako przyprawy kuchennej jest w pełni bezpieczne. Nie stwierdzono także silnych właściwości alergizujących przy medycznym zastosowaniu rośliny. Wyjątek stanowi olejek z cząbru. Odnotowano przypadki, kiedy spowodował on problemy natury dermatologicznej. Nierozcieńczony olejek z cząbru jest substancją niezwykle drażniącą.
Zaleca się także, aby nie suplementować cząbru w okresie ciąży i laktacji. Również osoby mające problem z krzepliwością krwi powinny powstrzymać się od stosowania rośliny.
Czytaj również:
- Zioła moczopędne – rodzaje i właściwości lecznicze
- Zioła nasenne – rodzaje i działanie
- Zioła przeciwzapalne – rodzaje i właściwości
- Warto również zapoznać się z właściwościami kruszyny pospolitej!
Literatura:
- Cavelius A.A., Frohn B., 2007. Zioła w medycynie naturalnej. Wydawnictwo MAK Verlag GmnH, Monachium
- Dzida K., Jarosz Z., 2006. Wpływ nawożenia azotowo-potasowego na plon i skład chemiczny cząbru ogrodowego (Satureja hortensis L.). Acta Agrophysica, 7, 4, 879-884
- Nurzyńska-Wierdak R., 2016. Potencjał fitoterapeutyczny wybranych gatunków Satureja (Lamiaceae). Wydawnictwo UP w Lublinie
- Sadowski A., 2013. Uprawa ziół i możliwości ich wykorzystania. Uniwersytet w Białymstoku
- Seidler-Łożykowska K. i in., 2007. Ocena jakości surowca cząbru ogrodowego (Satureja hortensis L.) z uprawy ekologicznej. Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering, 52, 4, 48-51
Szafran często nazywany jest złotem wśród przypraw. Na tytuł ten składa się nie tylko jego cena, która jest dość wysoka, ale także bogactwo korzystnych efektów wiążących się z jego spożywaniem. Wśród jego funkcji można wymienić m.in. działanie antydepresyjne, przeciwnowotworowe, przeciwzapalne czy nawet wspomagające naukę i procesy poznawcze. Poza tym daje on potrawom niesamowity aromat i barwę, których nie da się niczym innym zastąpić, jest to odrobina luksusu obecna w naszej kuchni. czytaj więcej
Bazylia to ważny element kuchni śródziemnomorskiej. Może być dodawana zarówno do dań słodkich, jak i słonych. Jednak niewiele osób zdaje sobie sprawę, że ta niezwykła roślina nie tylko świetnie smakuje, ale posiada również liczne właściwości lecznicze. czytaj więcej
Opinie
wyłącz pisanie odpowiedziTwoja opinia jest ważna. Zarówno dla nas jak i innych osób korzystających z naszego serwisu.
Już za 20zł ! Tabela zamienników GRATIS !