Zatrucie aluminium – czym się objawia i jaki ma wpływ na nasze zdrowie?

Aktualizacja: 26 lutego, 2024

Aluminium (inaczej – glin), to po tlenie i krzemie trzeci najbardziej rozpowszechniony pierwiastek, tworzący 8% składu skorupy ziemskiej. W przyrodzie występuje w stabilnej formie, głównie w postaci tlenków lub glinokrzemianów. W glebie glin wchodzi w skład trudno rozpuszczalnych związków chemicznych, jedynie 0,1% całkowitej ilości glinu tworzy formy rozpuszczalne.

Postać jaką przybierze glin w glebie zależy głównie od jej pH. W środowisku kwaśnym z minerałów glebowych stopniowo uwalniają się jony glinu, przenikając do wód powierzchniowych. Wysokie stężenia aluminium w glebie i wodach powierzchniowych prowadzą do akumulacji tego pierwiastka w roślinach – w tym także tych, które trafiają na nasz talerz.

Zatrucie aluminium

Całkowita ekspozycja na glin w diecie człowieka została oszacowana na 14 – 280 mg tygodniowo. Mleko, jogurty, przetworzone sery, dżemy, galaretki, mąka, cukier, proszek do pieczenia, konserwanty, ziarna zbóż – w każdym z tych produktów znajdują się pewne ilości glinu. Herbata i przyprawy, takie jak majeranek, bazylia i czarny pieprz zawierają go jeszcze więcej.

Okazuje się, że istotne jest przechowywanie żywności. Już w 1996 roku wykazano, że w przypadku odpowiednio kwaśnych produktów spożywczych (np. mleko, piwo), glin może migrować do nich z ich aluminiowego opakowania, przy czym im dłuższy jest okres przechowywania takich produktów, tym stężenie glinu jest w nich wyższe.

Aluminium wykorzystywane jest także w produkcji środków do konserwacji drewna, szkła, materiałów ceramicznych, leków, utensyliów kuchennych i kosmetyków – jego znaczne ilości znajdują się w antyperspirantach.

Zatrucie aluminium – objawy

Wiele przeprowadzonych dotychczas eksperymentów wykazało, że glin wywiera negatywny wpływ na procesy poznawcze człowieka. Jego akumulacja w mózgu prowadzi do wystąpienia takich objawów, jak: zaburzenia pamięci, mowy, koordynacji ruchowej, drżenia mięśni i paraliżu. Odkładanie glinu w organizmie zwiększa też ryzyko wystąpienia choroby Alzheimer’a. Zaburzenia te mają związek ze zwiększoną akumulacją glinu w hipokampie, który odpowiada za procesy uczenia się i pamięć.

Z przeprowadzonych na zwierzętach doświadczeń wynika, że glin wywiera negatywny wpływ na ich układ rozrodczy. W badaniach na samicach szczurów wykazano, że ekspozycja na działanie glinu podawanego w wodzie pitnej przez 120 dni może doprowadzić do obniżenia ich zdolności rozrodczych, poprzez zmniejszenie wydzielanego przez nie estradiolu, progesteronu, LH i FSH oraz zwiększenie wydzielania testosteronu. Ponadto ekspozycja prenatalna szczurów na glin skutkowała ich niższą masą urodzeniową, a także opóźnionym dojrzewaniem płciowym.

Aluminium a zdrowie

Glin jest słabo wchłanialny przez organizm człowieka – ponad 95% tego pierwiastka, które dostaje się do organizmu zostaje z niego usunięte z moczem, jednak w przypadku niewydolności nerek może dojść do jego akumulacji w organizmie. Na naszą niekorzyść działa także wiek – im jesteśmy starsi, tym więcej aluminium odkłada nam się w tkankach. Jego dystrybucja w organizmie zależy od dawki, czasu ekspozycji na jego działanie. Istotna jest także droga jego przyjęcia – wchłanianie glinu drogą oddechową (osiada na cząsteczkach kurzu i aerozolach) jest bardziej wydajne niż w przypadku drogi pokarmowej.

Glin może migrować do pożywienia z aluminiowego opakowania, a im dłuższy okres przechowywania, tym stężenie glinu jest wyższe.

Mimo faktu, iż tylko niewielkie ilości aluminium są wchłaniane przez organizm człowieka, nie należy lekceważyć jego wpływu na zdrowie. Glin został uznany za metaloestrogen ze względu na zdolność do oddziaływania na receptory estrogenowe obecne w komórkach raka piersi i przyczynia się do rozwoju guza.

Człowiek w znaczącym stopniu wywiera wpływ na wzrost ilości glinu w środowisku. Aluminium znajduje szerokie zastosowanie w przemyśle, zwłaszcza samochodowym, elektrycznym i lotniczym. Podwyższone stężenia tego pierwiastka w glebie i powietrzu, występują w okolicach hut aluminium a także składowisk odpadów związanych ze spalaniem węgla brunatnego. Jego obecność w powietrzu może być również związana z naturalnymi czynnikami środowiskowymi, takimi, jak wietrzenie skał, czy erupcje wulkanów.

Z aluminium mamy do czynienia w wielu dziedzinach życia – czy oznacza to że jesteśmy skazani na jego działanie? Nie do końca – następnym razem w sklepie możemy wybrać mleko w szklanej butelce zamiast tego w kartonie. Możemy też ograniczyć użycie antyperspirantów, wybierając od czasu do czasu dezodorant pozbawiony aluminium. Dokonując pewnych wyborów możemy znacznie ograniczyć wchłanianie glinu a tym samym wpływ jaki na nas wywiera.

PIŚMIENNICTWO

1. Barabasz W., Albińska D., Jaśkowska M., Lipiec J. (2002). Ecotoxicology of Aluminium. Polish Journal of Environmental Studies, 11: 199-203
2. Bielarczyk H. (2006). Rozprawa habilitacyjna: Metabolizm Acetylo-CoA w komórkach cholinergicznych a ich wrażliwość na czynniki neurotoksyczne, Akademia Medyczna, Gdańsk
3. Darbre P.D. (2005). Aluminium, antiperspirants and breast cancer. Journal of Inorganic Biochemistry 99: 1912–1919.
4. Julka D., Vasishta R. K., Gill K. D. (1996). Distribution of Aluminum in Different Brain Regions and Body Organs of Rat. Biological Trace Elements Research, 52: 182-192
5. Langauer-Lewowicka H. (2005). Glin – zagrożenia środowiskowe, Medycyna środowiskowa, Sosnowiec, 59-64
6. Nayak P. (2002). Aluminum: Impact and disease. Environmental Research Section A, 89: 101-115
7. Sińczuk-Walczak H. (2001). Zmiany w układzie nerwowym w następstwie narażenia zawodowego na związki glinu w świetle piśmiennictwa. Medycyna Pracy, 52: 479-481
8. Skibniewska K. A., Smoczyński S. S. (1996). Określenie stopnia migracji glinu z naczyń do mleka. Roczniki PZH, 47: 239-245
9. Walton J. R. (2014). Chronic Aluminum Intake Causes Alzheimer’s Disease: Applying Sir Austin Bradford Hill’s Causality Criteria. Journal of Alzheimer’s Disease, 40: 765-838