Zaburzenia elektrolitowe. Jak uzupełnić elektrolity domowym sposobem?

Aktualizacja: 2 stycznia, 2025

Zaburzenia elektrolitowe często powiązane są z odwodnieniem, na które szczególnie narażone są niemowlęta, małe dzieci i osoby starsze, a także osoby uprawiające intensywny sport oraz opalające się, nieuzupełniające utraconych płynów. Nie należy zapominać również o występowaniu zaburzeń elektrolitowych w przebiegu wielu chorób, m.in. nerek czy wątroby, przy anoreksji i bulimii, a także na skutek schorzeń wynikających z nieprawidłowości gospodarki hormonalnej lub przewodnienia.

Zaburzenia elektrolitowe

Zaburzenia elektrolitowe to problem, który aby dobrze zrozumieć warto na wstępie wyjaśnić, czym są „elektrolity”. Są to jony dodatnie sodu i potasu oraz jony ujemne chloru, które rozpuszczone są w płynach ustrojowych organizmu człowieka, czyli m.in. w limfie, krwi, moczu, mięśniach oraz każdej pojedynczej komórce ciała. Fizjologicznie elektrolity wpływają na regulowanie gospodarki kwasowo-zasadowej i wodno-elektrolitowej, warunkując stałość pH krwi i odpowiednie nawodnienie komórek ciała. Szczególnie duże pokłady wody znajdują się w mięśniach i tkance nerwowej, co daje wyobrażenie na temat jej niezbędności do prawidłowego funkcjonowania ustroju. Sód, potas i chlor odpowiadają za prawidłowe kurczenie i rozkurczanie się mięśnia sercowego, a także pracę mięśni szkieletowych oraz przekazywanie impulsów w układzie nerwowym i mózgu.

Zaburzenia elektrolitowe powodują ogólne osłabienie, zmęczenie, złe samopoczucie, często również ból głowy. Zbyt niskiemu stężeniu elektrolitów może towarzyszyć drżenie rąk, mięśni, zaburzenia pracy serca, co związane jest z przyspieszonym oddechem, a także zaburzenia widzenia, majaczenie, poczucie słabości i lęk. Najczęściej zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej zdarzają się w okresie upałów, a szczególnie narażone są na to osoby starsze, małe dzieci oraz niemowlęta. Do zaburzeń tych może dochodzić podczas gorących dni, po bardzo intensywnym wysiłku fizycznym, towarzyszą one wymiotom (również bulimicznym), biegunkom, a także są wynikiem zbyt dużego względem zapotrzebowania spożycia wody o bardzo niskim stopniu mineralizacji (np. wody destylowanej). Tym samym nie jest wskazana do picia woda wysoko zmineralizowana, np. lecznicza, przeznaczona dla osób trenujących, gdyż może spowodować odwodnienie przez odpływ wody z krwioobiegu do jelit w celu wyrównania zbyt wysokiego stężenia elektrolitów. Najkorzystniej jest pijać wodę średnio zmineralizowaną.

Wodę, a wraz z nią rozpuszczone elektrolity tracimy wraz z potem podczas wyczerpującej aktywności fizycznej (jak trening, praca), wraz z wymiotowaną treścią żołądka oraz z nieprawidłowo wyglądającym kałem. Niedobór wody, sodu, chloru i potasu zaburza prawidłowe funkcjonowanie całego organizmu, dlatego we wspomnianych okolicznościach tak ważne jest stałe uzupełnianie płynów i elektrolitów!

Uzupełnienie elektrolitów

Organizm człowieka w aż ok. 50–80%, w zależności od wieku i płci, składa się z wody! Uzupełnianie elektrolitów i wody powinno odbywać się tak szybko, jak to tylko możliwe, aby zapobiec pogłębianiu się odwodnienia oraz utracie jonów dodatnich i ujemnych. W celu uzupełnienia strat elektrolitów po wysiłku fizycznym, w trakcie upałów oraz przy biegunkach najlepiej wykorzystać średnio zmineralizowaną wodę lub napoje izotoniczne, które posiadają identyczną co płyny ustrojowe osmolarność, czyli stężenie elektrolitów. Warto do zwykłej wody dodać odrobinę cukru, który zwiększa wchłanianie płynu. W przypadku wymiotów, ale również biegunek warto skorzystać z domowego napoju nawadniającego, który składa się ze szklanki zimnej wody z łyżeczką cukru i szczyptą soli. Chemiczną nazwą soli jest chlorek sodu, zatem jest ona źródłem dwóch z trzech elektrolitów. Dostępne są również preparaty nawadniające do zakupienia w aptece, z których również można korzystać na polecenie lekarza lub farmaceuty. Napój nawadniający najlepiej podawać schłodzony, małymi porcjami i przez słomkę, co powinno zapobiec zwróceniu go przez osobę wymiotującą.

Do elektrolitów zaliczamy jony sodu, potasu i chloru, które rozpuszczone są w płynach ustrojowych ciała. Niedobór wody lub wspomnianych elektrolitów niesie za sobą konsekwencje, które dotykają szczególnie układu nerwowego i mięśniowego. Dlatego podczas upałów, treningu, a także w trakcie choroby nie wolno zapominać o piciu wody, najlepiej lekko słodkiej (maksymalnie 1 płaska łyżeczka cukru na szklankę wody).