Nadmierne pragnienie – przyczyny. Czym można ugasić pragnienie?

Woda to podstawowy składnik budulcowy i funkcjonalny każdego organizmu żywego. Jest niezbędna w większości reakcji chemicznych. Jej objętość w organizmie człowieka jest zależna od wielu czynników, m.in. płci, wieku, diety, aktywności fizycznej czy warunków atmosferycznych. Nadmierne pragnienie może być objawem nadmiernej utraty wody z organizmu lub zaburzeń przyjmowania wody.

Woda u osób dorosłych stanowi ok. 60% masy ciała, tak więc odpowiednie nawodnienie komórek jest kluczem do ich właściwego funkcjonowania. Woda to nie tylko składnik tkanek i płynów ustrojowych. Jest ona niezbędna do regulacji wielu procesów, pełni również funkcje ochronne oraz transportuje ważne składniki odżywcze.

Zapotrzebowanie na wodę różni się w zależności od płci (u kobiet jest mniejsza), masy ciała oraz wieku. U dorosłej osoby wynosi ono ok. 2–2,5 l na dobę. Liczy się tu woda z wypijanych płynów (woda, soki, mleko, kawa, herbata i inne), woda zawarta w pokarmach stałych oraz woda metaboliczna (z przemian metabolicznych węglowodanów, białek i tłuszczów).

Woda jest potrzebna w procesie trawienia pożywienia, wchłaniania składników odżywczych, wydalania metabolitów i toksyn, a także do regulacji gospodarki wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej.

Nadmierne pragnienie

Nadmierne pragnienie definiuje się jako potrzebę przyjmowania płynów w ilości minimum 2,5 l dziennie. Pragnienie związane jest ze stężeniem elektrolitów we krwi, zmniejszaniem objętości krwi, zaburzeniami hormonalnymi i nerwowymi. Może być spowodowane występowaniem istotnych problemów zdrowotnych, ale także wynikać z codziennych sytuacji, w których pragnienie jest zwiększone naturalnie.

Niekorzystne skutki nadmiernego spożycia płynów u osób zdrowych pojawiają się bardzo rzadko. Zdrowy organizm może usuwać nadmiar wody, dzięki czemu zapewnia utrzymanie odpowiedniego bilansu [1].

Zagrożeniem jest znaczne przekroczenie ilości spożywanych jednorazowo płynów. Trzeba pamiętać, że maksymalne wydalanie wody przez nerki wynosi 0,7–1,0 l na godzinę.

Do tzw. zatrucia wodnego, czyli przewodnienia hipotonicznego może dochodzić u sportowców. W tym stanie występuje zbyt niskie stężenie sodu przy jednoczesnym nadmiarze wody w ustroju (hiponatremia). Taka sytuacja może być spowodowana dostarczaniem zbyt dużej ilości płynów bezelektrolitowych bez możliwości jej wydalania. Może to być wynikiem niewydolności nerek czy zwiększonego wydzielania wazopresyny. Gdy woda jest wydalana prawidłowo, rzadko dochodzi do zatrucia wodnego [1].

Nadmierne pragnienie – przyczyny

Przyczyn zwiększonego pragnienia jest wiele. Mogą to być pierwotne zaburzenia przyjmowania wody, tzw. polidypsja psychogenna (spowodowana zaburzeniami psychicznymi), związana z chorobą podwzgórza (sarkoidoza, histiocytoza X), wywołana przyjmowanymi lekami. Nadmierne pragnienie może być też związane z występowaniem jednostek chorobowych takich jak moczówka prosta centralna i moczówka prosta nerkowa, przewlekła choroba nerek, cukrzyca. Inną przyczyną mogą być zaburzenia endokrynologiczne (nadczynność przytarczyc, nadczynność tarczycy, choroba Conna) oraz przyjmowanie leków moczopędnych, mannitolu. Jeśli występuje nadmierna utrata wody przez przewód pokarmowy, skórę i płuca, utrata wody może być spowodowana wymiotami, biegunkami, obfitymi potami, przetokami i gorączką [1].

Osoby będące aktywne fizycznie z pewnością mają zwiększone pragnienie, ponieważ tracą płyny w postaci potu, jako parę wodną wydychaną w powietrze. W związku z tym utrata płynów może być bardzo duża, a jeśli nie uzupełnimy tych strat, narazimy organizm na odwodnienie! To zaś może pociągnąć za sobą szereg negatywnych konsekwencji dla zdrowia oraz wydajności fizycznej [2].

Często można zaobserwować, że gdy występuje wysoka temperatura otoczenia, mamy wzmożone pragnienie. Również w innych sytuacjach, np. kiedy spożywamy słone lub pikantne posiłki, duże ilości słodzonych napojów czy alkohol, możemy zauważyć, że pragnienie jest większe niż zwykle.

Zapotrzebowanie na wodę wzrasta, kiedy występuje podwyższona temperatura i obniżona wilgotność otoczenia, ponieważ straty wody wzrastają z wydalanym potem. Również przebywanie w niskiej temperaturze i na dużych wysokościach może wymagać większej podaży wody [4].

Wraz ze wzrostem energetyczności diety wzrasta także zapotrzebowanie na wodę (większa ilość metabolizowanych składników odżywczych wymaga większych nakładów wody). Kiedy w diecie występuje zwiększona ilość zawartość białka, jednocześnie występuje intensywniejsza diureza. Tak samo ma się ze spożywaniem większej ilości błonnika, który powoduje większą utratę wody z kałem. Ponadto warto zapamiętać, że wraz ze wzrostem sodu w diecie, rośnie utrata wody wraz z moczem [4].

Nadmierne pragnienie, a właściwie większa potrzeba picia ze względu na stan zdrowia, występuje podczas leczenia kamicy nerkowej. Wypijanie odpowiedniej ilości wody, tj. 3–3,5 l płynów dziennie zapobiega krystalizacji kamieni nerkowych. Także u kobiet w ciąży może występować nadmierne pragnienie [4].

Przy wielu procesach chorobowych ważne jest wypijanie odpowiedniej ilości wody. Wzmożone pragnienie może pojawić się podczas chorób przebiegających z gorączką, a także przy biegunkach spowodowanych zakażeniem wirusowym lub bakteryjnym. Jednak nawet jeśli w tych sytuacjach nie występuje wzmożone pragnienie, warto jest lepiej nawodnić organizm.

Przy zaparciach oraz zespole jelita drażliwego także ważna jest odpowiednia podaż wody, właściwe nawodnienie sprzyja bowiem prawidłowemu funkcjonowaniu przewodu pokarmowego.

Jeśli nadmierne pragnienie utrzymuje się i towarzyszą mu objawy w postaci dużej ilości oddawanego moczu, utraty masy ciała, nadmiernego apetytu, zmęczenia, senności, zaburzeń widzenia czy obrzęków, sytuację należy wyjaśnić, kontaktując się z lekarzem [3].

Czym można ugasić pragnienie?

Podczas codziennych zajęć lub w trakcie ćwiczeń o niskiej i umiarkowanej intensywności (takich jak spokojne pływanie, jazda na rowerze, szybki marsz) trwających krócej niż godzina do nawodnienia organizmu wystarczy zwykła woda.

Gdy ćwiczenia są wyjątkowo intensywne (mimo że trwają krócej niż godzinę – to np. bieg na 10 km, tenis, squash, trening sprinterski, obwodowy, siłowy), dla poprawy wydolności można wypić napój zawierający 8 g cukru/100 ml. W zależności od intensywności ćwiczeń nawodnienie organizmu będzie wyglądać inaczej ze względu na spadek cukru we krwi i odwodnienie [2].

Przy intensywnym poceniu się przez długi czas zamiast zwykłej wody lepiej pić rozwodnione napoje elektrolitowe/węglowodanowe, dzięki czemu w organizmie będzie utrzymany lepszy poziom płynów i odpowiednie zapasy glikogenu mięśniowego (opóźnia to moment zmęczenia). Natomiast po treningu, by przywrócić równowagę, potrzebne są woda oraz sód. Równowagę tę można utrzymać poprzez wypicie wody i zjedzenie posiłku [2].

Warto wziąć pod uwagę stan naszego zdrowia i do niego dostosować poziom mineralizacji wód. Wody źródlane są dobre dla każdego, natomiast warto wiedzieć, że dla osób z osteoporozą lub w jej profilaktyce warto wypijać odpowiednią ilość wody z dużą zawartością wapnia. Z kolei już dla osób z kamicą nerkową taka woda nie będzie wskazana. Osoby pracujące w pomieszczeniach o wysokich temperaturach powinny pić wody z sodem i potasem. Pamiętajmy również, że dla odpowiedniego nawodnienia lepiej pić płyny małymi łykami, ale często [4, 5].

Nadmierne pragnienie może być przyczyną wielu chorób, konsekwencją przyjmowania niektórych leków, ale również może być spowodowane naszą aktywnością fizyczną, tym, co spożywamy, oraz warunkami atmosferycznymi. Zdecydowanie nie warto panikować. Oczywiście nie można bagatelizować żadnych objawów, jednak należy zachować zdrowy rozsądek, przemyśleć, czy na pewno występuje nadmierne pragnienie i przekonać się, czy próby ugaszenia go nie przynoszą rezultatów.