Wpływ typu osobowości na sposób odżywiania

Aktualizacja: 6 marca, 2025

Każdy z nas różni się od innych na wielu płaszczyznach. Różnice dotyczą także aspektów żywieniowych, tego co jemy, kiedy i z jakich powodów. Nasza osobowość może mieć również wpływ na wybór pożywienia. Jednak czy slogan: „powiedz mi co jesz, a powiem ci kim jesteś” można odnieść do preferencji żywieniowych i sposobu odżywiania się?

Osobowość

W dużym uproszczeniu można powiedzieć, że osobowość jest tym, co odróżnia człowieka od innych i jest dla niego charakterystyczne. Istnieje wiele definicji osobowości, mówiących, że jest ona

zespołem stałych właściwości i procesów psychofizjologicznych, które umożliwiają odróżnianie jednostek od siebie i wpływają na organizację jej zachowań, na reagowanie emocjonalne, stosunki z innymi ludźmi i stałość w wyborze celów i wartości.

Taką definicję proponuje psycholog osobowości Okoń, a bardzo znany badacz osobowości Hans Eysenck podkreślał

względnie stałą i trwałą organizację charakteru, temperamentu, intelektu oraz konstytucji fizycznej osoby, która determinuje specyficzny sposób przystosowania się jednostki do otoczenia

pisząc o osobowości. Na kształt osobowości mają wpływ takie czynniki jak dziedziczność, konstytucja fizyczna, środowisko i wychowanie choć wielu badaczy w swoich koncepcjach wymienia tylko jeden z nich.

Typy osobowości

Do najstarszych i najbardziej popularnych koncepcji osobowości zalicza się zapoczątkowaną przez greckiego lekarza Hipokratesa ideę noszącą miano „teorii humoralnej”. Odnosiła się do tak zwanych „humorów”, czyli płynów znajdujących się w ludzkim ciele. Przewaga jednego z nich decydowała o określonym typie temperamentu. Wyróżnił on znane w potocznym języku typy:

• Sangwinik (przewaga krwi), optymistyczny, energiczny
• Choleryk (przewaga żółci) wybuchowy, nerwowy
• Flegmatyk (przewaga śluzu) powolny
• Melancholik (przewaga czarnej żółci) smutny, depresyjny

Współcześnie można się spotkać z powyższymi określeniami w języku potocznym. Jednak na obecne postrzeganie osobowości wpływ miały trzy teorie: psychodynamiczna, fenomenologiczna i behawioralna. Pierwsza, stworzona przez Freuda, zakładała istnienie trzech składowych osobowości: id (dążącego do zaspokojenia podstawowych potrzeb), ego (próbującego pogodzić id z ograniczeniami społecznymi) oraz superego (określającego normy społeczne). Wskazywała także na istnienie konfliktów między tymi elementami, które definiują osobowość. W rozwiązaniu tych sprzeczności przychodziła właśnie koncepcja zaproponowana przez Freuda, która miała poprzez analizę nieświadomych myśli, uczuć i motywacji rozwiązać spory.

Teoria fenomenologiczna podkreśla rolę subiektywnego doświadczenia rzeczywistości oraz dążenie do zrealizowania własnego potencjału. To właśnie ten aspekt w głównej mierze miał kształtować osobowość. Natomiast teoria behawioralna wskazuje na wyuczone zachowania, które wynikają z doświadczenia i ukształtowania środowiskowego, dzięki wzmocnieniom w postaci nagród i kar.  Inne koncepcje, jak Juliana Rottera odnoszą się do poczucia umiejscowienia kontroli. Wyróżnia on osoby o bardziej wewnętrznym oraz zewnętrznym poczuciu kontroli. Pierwsi czują, że mają wpływ na wydarzenia, a drudzy, że nie mają wpływu na bieg zdarzeń, a więc nic nie mogą zrobić, aby poprawić swoją sytuację, co rzutuje na ich funkcjonowanie.

Współcześnie znane cechy osobowości, takie jak introwertyzm i ekstrawersja zostały wprowadzone przez Carla Gustawa Junga w pracy „Typy psychologiczne”. Osoba introwertyczna kieruje swoją uwagę do wewnątrz – na własne myśli i emocje, woli rozmowy w cztery oczy niż w większym gronie, mówi wolno i z przerwami. Ekstrawertyk przeciwnie – jest skierowany na innych ludzi, czerpie energię ze świata zewnętrznego – podejmowanych zadań, spotkań z innymi, mówi szybko, utrzymuje kontakt wzrokowy z rozmówcami. To o nim mówi się, że najpierw coś zrobi, a potem pomyśli. Wspomniany wyżej badacz Eysenck, wprowadził inną cechę osobowości, którą jest neurotyzm. Charakteryzuje się ona lękiem, przygnębieniem, poczuciem winy czy niską samooceną.

Osobowość a dieta

Osobowość wpływa na nasze zachowania i potrzeby w kuchni. Niektórzy z nas uwielbiają gotować, lubią eksperymentować i dobrze się w tym temacie czują. Inni wolą gotowe dania przyrządzone przez kogoś innego, bywają zwolennikami tradycyjnych potraw i nie chcą w swoich nawykach nic zmieniać. Jedni i drudzy mają odmienne potrzeby, a więc i inne diety będą przynosiły właściwe rezultaty. Psychodietetycy próbują wskazać, że istnieją zależności między typem osobowości, a tym co dana osoba je. Według różnych badań, w tym przeprowadzonych w Szkocji i Japonii, ekstrawertycy jedzą duże ilości mięsa i warzyw, a znacznie mniej węglowodanów. Z kolei introwertycy spożywają wiele warzyw, lecz sięgają po przekąski, głównie słodycze. Ostatni w bardzo małym stopniu urozmaicają swoje jadłospisy, przez co organizm otrzymuje bardzo monotonne jedzenie, które nie wpływa korzystnie na organizm i samopoczucie. Z kolei neurotycy jedli mniejsze ilości ryb i warzyw, a za to pili bardzo duże ilości napoi energetycznych i często sięgali po różnego rodzaju przekąski. Eksperyment, choć ciekawy, nie daje w pełni wiedzy, ale może zainspirować do dalszych badań nad zależnością pomiędzy preferencjami żywieniowymi a cechami osobowości.

Osobowość jest ważnym czynnikiem, który należy brać pod uwagę podczas konstruowania odpowiedniej diety. Cechy charakteru mogą bowiem rzutować na to, jakie produkty wybieramy i w jaki sposób przyrządzamy pożywienie. Ważna jest świadomość cech charakteru i swoich możliwości, by nie stawiać sobie nierealistycznych celów. W tworzeniu diety, oprócz cech charakteru istotne jest, by wziąć pod uwagę także styl życia i odżywiania jednostki.