Jak pandemia zmieniła nasze nawyki żywieniowe?

Aktualizacja: 11 kwietnia, 2024

Pandemia zmieniła wiele w naszej codzienności. W tym nawyki żywieniowe. Czy zamknięcie w domach poprawiło jakość odżywiania się polskiego społeczeństwa? A może wręcz przeciwnie? Czego Polacy zaczęli kupować więcej, niż wcześniej? 

Jak zmieniły się nawyki?

Początek okresu pandemii dla każdego był szczególnym przeżyciem. Nagła zmiana w codziennym życiu była stresująca dla bardzo wielu osób, które niemal z dnia na dzień musiały dostosować się do nowych warunków. Zmiany wpłynęły również na sposób odżywiania się Polek i Polaków. 

Część społeczeństwa przez wzgląd na złą sytuację ekonomiczną musiała zrezygnować z niektórych produktów i usług. Inni, lepiej sytuowani mogli wykorzystać lockdown na przyjrzenie się swoim dotychczasowym nawykom i ich świadomą zmianę na zdrowsze. 

Najlepszym źródłem informacji o tym, w jaki sposób pandemia wpłynęła na odżywianie się polskiego społeczeństwa są badania przeprowadzone w latach 2020 – 2021 roku. Niektóre prace i raporty wskazują, że mimo trudnej sytuacji, spora część Polaków mogła poprawić swoje nawyki żywieniowe.

Kupowanie jedzenia

Osoby bardziej świadome swojego sposobu odżywiania mogły zrezygnować z wysokokalorycznych przekąsek, aby nie jeść z nudów i w ten sposób nie dodawać sobie zbędnych kalorii, które ciężko było spalić za sprawą lockdownu. 

Obywatele gorzej sytuowani mogli natomiast rezygnować z kupna przekąsek z przyczyn ekonomicznych. Do koszyka wkładali mniej słodyczy i przekąsek, które nie są produktami pierwszej potrzeby. jednak wybierali też produkty spożywcze gorszej jakości, jak serki topione, czy konserwy turystyczne.

Według badań zleconych przez firmę Upfield, czasie pandemii Polacy kupowali też mniej mięsa, za to jedli więcej roślinnych alternatyw. Niecałe 10% respondentów wskazało również, że spożywa mniej nabiału. Jak sugerują w swojej pracy Olcoń-Kubicka i wsp., mogło tu chodzić o oszczędność, jak również o to, że nabiał, mięso i jego przetwory to w większości produkty o niskiej trwałości. Bez zamrożenia trudno je przechowywać przez dłuższy czas.

Autorzy badania przytaczają wypowiedzi polskich konsumentów. Wiele osób zauważyło wzrost cen i pogłębiającą się inflację. Starsi obywatele, pamiętający czasy PRL przyznają, że odruchowo zaczęli sięgać po tanie produkty gorszej jakości, których mogli kupić więcej za niższą cenę. Zależało im bowiem na zrobieniu jak największych zapasów. 
Nie wszyscy mieli podobne odczucia. Wiele osób twierdziło, że panika i masowe wykupywanie produktów były niepotrzebne i wprowadziły jeszcze większy chaos. 

Gotowanie i przygotowywanie posiłków

Brak możliwości swobodnego wyjścia z domu przyczynił się do rzadszych wizyt np. w cukierniach i restauracjach typu fast-food. Jeśli pojawiała się chęć na jedzenie tego rodzaju, trzeba było zrobić je sobie samemu. Wiele osób zaczęło szykować posiłki w domu, od podstaw. Choć szybko pojawiła się opcja bezkontaktowej dostawy, domowe zamienniki popularnych przekąsek były tańsze niż zamawianie ich z dowozem. 

W czasie pandemii wiele osób otrzymało polecenie pracy zdalnej. Dzięki temu znalazły one czas na gotowanie zdrowych posiłków, ćwiczenia w domu czy nawet własnoręczne pieczenie chleba. Jak podają autorzy badania zleconego przez firmę Upfield, 14% respondentów przyznało, że gotowanie miało kojący wpływ na ich samopoczucie. Ponad ¼ badanych zadeklarowała też, że w czasie pandemii nauczyła się gotować, lub poprawiła swoje umiejętności na tym polu. 

Nawyki związane z przekąskami

Pandemię, a w szczególności społeczną izolację znacznie gorzej odczuły osoby z zaburzeniami odżywiania. Aż 87% respondentów brytyjskiego badania zauważyło pogorszenie objawów. Głównymi przyczynami były brak kontaktu z rodziną i przyjaciółmi, zmiana codziennej rutyny, stres spowodowany sytuacją życiową. Można przypuszczać, że w polskich warunkach osoby z zaburzeniami odżywiania podobnie odczuły skutki lockdownu.  
Co ciekawe, odnotowano większe wydatki Polaków na alkohol – o ok 2,5 mld złotych niż w roku poprzedzającym pandemię i ogłoszenie lockdownu. Najchętniej kupowane były droższe alkohole: gin, tequila, rum, whisky.

Waga i dieta

W czasie pandemii niektórzy mawiali, że lockdown można zakończyć tylko na dwa sposoby:  z wymarzoną plażową sylwetką, lub grubszym i bez formy. Jak to się rzeczywiście skończyło dla większości? Trudno powiedzieć. Według badań przeprowadzonych przez Poznański Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego, przybranie na wadze zadeklarowało około 30% badanych. Taka sytuacja może być spowodowana zajadaniem stresu związanego m.in z sytuacją finansową, nudą, czy brakiem ruchu. Sama utrata masy ciała nie jest jedynym wyznacznikiem tego, czy nawyki żywieniowe są zdrowe, czy nie.  

Uczestnicy badań mimo wszystko byli świadomi swoich wyborów żywieniowych i potrafili wskazać, czy są one dobre, czy nie. Wiele osób deklarowało, że je lepiej, zwraca uwagę na ilość spożywanego jedzenia i stara się ruszać mimo lockdownu. Dane dotyczące sprzedaży żywności również wskazują na to, że Polacy jedli zdrowiej, jednak w wielu gospodarstwach domowych prawdziwą przyczyną mogła nie być chęć zadbania o własne zdrowie, ale konieczność oszczędzania.

Pandemia z pewnością zmieniła sposób, w jaki polscy konsumenci planują i robią zakupy. Efektem tych zmian był zdrowszy sposób odżywiania się Polaków. Trudno jednak przewidzieć, czy się on utrzyma, skoro w wielu przypadkach nie był to skutek przemyślanego działania, a raczej przymus spowodowany przez trudne warunki. Zarówno środowiskowe, jak i ekonomiczne. 

Źródła:
Olcoń-Kubicka, Marta, et al. „Przemiany praktyk konsumpcyjnych w gospodarstwach domowych w pierwszych miesiącach pandemii COVID-19.” ZMIANA SPOŁECZNA, PANDEMIA, KRYZYS: 287.

https://dietetycy.org.pl/jaki-wplyw-wywarl-lockdown-na-osoby-z-zaburzeniami-odzywiania/
https://dietetycy.org.pl/jak-covid-19-wplynal-na-wybory-zywieniowe-mlodziezy-badanie-sggw/
https://businessinsider.com.pl/pandemia-zmienia-zywienie-polakow/7xts3rr
https://www.pfpz.pl/nowosci/?id_news=7498&lang_id=1#
https://www.researchgate.net/profile/Marta-Olcon-Kubicka/publication/353025476_Przemiany_praktyk_konsumpcyjnych_w_gospodarstwach_domowych_w_pierwszych_miesiacach_pandemii_COVID-19/links/60e97f0db8c0d5588ce75abf/Przemiany-praktyk-konsumpcyjnych-w-gospodarstwach-domowych-w-pierwszych-miesiacach-pandemii-COVID-19.pdf