Niedożywienie – mechanizmu adaptacyjne organizmu

Stosowanie niskokalorycznej, źle zbilansowanej pod względem zawartości poszczególnych składników odżywczych diety, może prowadzić do niedożywienia organizmu. Objawy fizjologiczne pojawiają się już w pierwszym tygodniu wprowadzenia zmian. Organizm w stanach zagrożenia, z powodu braku dostarczonych składników odżywczych, uaktywnia mechanizmy adaptacyjne do nowych warunków. Wpływa to na rozregulowanie metabolizmu, rozdrażnienie, obniżenie aktywności fizycznej organizmu i utratę chęci do życia towarzyskiego.

 

Niedożywienie

Niedożywienie, zgodnie z definicją zaproponowaną przez Światową Organizację Zdrowia (WHO), określamy jako

występujący na poziomie komórkowym brak równowagi pomiędzy zapotrzebowaniem na składniki pokarmowe i energię a podażą, której zaspokojenie pozwala na wzrost, podtrzymywanie funkcji życiowych oraz pełnienie określonych funkcji.

Niedożywienie następuje zatem, gdy do organizmu zostanie dostarczona zbyt mała ilość składników żywieniowych, co oznacza, że kaloryczność posiłków jest znacznie niższa od minimalnego dziennego zapotrzebowania kalorycznego, określanego jako PPM. PPM to minimalna, podstawowa przemiana materii, czyli energia niezbędna do zachowania podstawowych funkcji przez organizm takich jak praca układu krwionośnego, oddechowego i innych, zachowanie odpowiedniej temperatury ciała, regeneracji organizmu. Gdy równowaga zostaje zaburzona na rzecz ograniczenia spożywanego pożywienia, które nie odbywa się pod kontrolą dietetyka, organizm zaczyna zużywać swoje własne zapasy i uruchamia systemy ochronne. Wizualnymi przejawami niedożywienia jest zużywanie własnych tkanek, co w konsekwencji objawia się nadmiernym wychudzeniem ciała.

 

Mechanizmy adaptacyjne organizmu do niedożywienia ilościowego

Długotrwały stan niedożywienia organizmu, z powodu stosowania źle zbilansowanej diety bez kontroli specjalisty lub w wyniku ciężkiej choroby, powoduje niekorzystne zmiany w organizmie, do których można zaliczyć:

• obniżenie ciepłotwórczego działania pożywienia – w warunkach naturalnych, część spożytego pokarmu zamieniana jest na energię. Deficyt racji żywieniowych objawia się wykorzystaniem pokarmu jedynie na potrzeby organizmu związane z fizjologicznym funkcjonowaniem narządów ciała i układów. Temperatura ciała może ulec obniżeniu;
• obniżenie podstawowej przemiany materii (PPM) – objawy obserwowane są już od pierwszego tygodnia bilansu ujemnego;
• utrata masy ciała – wbrew szeroko rozpowszechnianym informacjom, niedożywienie i dieta bardzo ubogokaloryczna, stosowana bez kontroli dietetyka, powoduje obniżenie PPM, w wyniku nadmiernej utraty masy ciała. Na każdy 1 kg masy ciała, spadek PPM jest równoznaczny ze zmniejszeniem potrzeb kalorycznych organizmu o ok. 70 kcal. Wraz z postępem niedożywienia, organizm zaczyna potrzebować coraz mniej pożywienia, co wiąże się ze stratą masy ciała. Niedożywienie może przerodzić się w gorszy stan – głodówkę;
• zmniejszenie aktywności fizycznej – w wyniku ujemnego bilansu kalorycznego, organizm nie posiada nadmiaru energii, którą mógłby spożytkować na aktywność fizyczną;
• niedożywienie ilościowe (zbyt mała podaż energetyczna posiłków), może przerodzić się w niedożywienie jakościowe, czyli niedobór składników mineralnych i witamin;

Stosując dietę redukującą masę ciała, ważne jest, aby nie dopuścić do stanu niedożywania organizmu. Zmiana sposobu odżywiania powinna odbywać się pod ścisłą kontrolą specjalisty, który dobierze indywidualnie plan żywieniowy dostosowany do naszych potrzeb. Nagłe, zbyt duże ograniczenia podaży kalorycznej mogą spowodować niekorzystne zmiany w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu, objawiające się między innymi nadmierną (często krótkotrwałą) utratą masą ciała, obniżeniem podstawowej przemiany materii oraz temperatury ciała i spadkiem aktywności fizycznej.