Zespół poposiłkowy. Dieta po resekcji żołądka

Aktualizacja: 27 maja, 2024

Resekcja, czyli usunięcie części lub całego żołądka jest często konsekwencją zaatakowania tego narządu przez nowotwór złośliwy lub przy powikłaniach choroby wrzodowej (perforacji). Zabieg jest skomplikowany i polega na zespoleniu dwunastnicy z pozostałością żołądka lub bezpośrednio z przełykiem. Usunięcie nawet części tego narządu prowadzi do zakłóceń w funkcjonowaniu przewodu pokarmowego, a także zaburzeń procesów trawienia i wchłaniania, dlatego też dieta odgrywa ważną rolę w całym procesie rekonwalescencji. Często występują również zespoły poresekcyjne, czyli objawy spowodowane wycięciem żołądka, które obejmują m.in. nudności, wymioty, bóle brzucha.

Zespół poposiłkowy

Zespół poposiłkowy tzw. „Dumping Syndrome” występuje u około 10% pacjentów po resekcji żołądka. Można go podzielić na: wczesny, występujący około 15 minut po zjedzonym posiłku oraz późny, który ujawnia się dopiero po około 3 godzinach. Oba charakteryzują się przyspieszonym tętnem, osłabieniem i nudnościami.

Zespół poposiłkowy jest wynikiem szybkiego przedostawania się tzw. niezhydrolizowanego pokarmu (zwłaszcza cukru) bezpośrednio do jelit. Szybkie uwalnianie cukru podnosi poziom glukozy we krwi, powodując zwiększone uwalnianie insuliny przez trzustkę, co z kolei prowadzi do szybkiego spadku stężenia glukozy i objawów hipoglikemii.

Wczesny zespół poposiłkowy charakteryzuje się takimi objawami jak:

• zmęczenie po posiłku,
• nudności,
• wymioty,
• skurcze i ból brzucha,
• biegunka,
• wzdęcia,
• zawroty głowy lub uczucie oszołomienia,
• osłabienie,
• rumieńce,
• przyspieszone tętno.

Objawy późnego zespołu poposiłkowego obejmują:

• osłabienie,
• zawroty głowy,
• szybkie lub nieregularne tętno,
• oszołomienie,
• głód,
• agresja,
• drżenie.

Według badania opublikowanego w Obesity Reviews, wśród 129 pacjentów poddanych operacji resekcji żołądka, 12% zgłosiło ciężkie zmęczenie po jedzeniu (połowa była tak zmęczona, że musieli się położyć), 7% zgłosiło poważne nudności, a 6% doznało omdlenia.

Zespół poposiłkowy może również prowadzić do objawów emocjonalnych, które obejmują lęk i obawy dotyczące jedzenia, ponieważ spożywanie pokarmów i płynów staje się trudne z powodu dyskomfortu, który następuje wkrótce po posiłku.

W leczeniu zespołu poposiłkowego ważną rolę odgrywa dieta oraz suplementy.

Zalecenia dietetyczne w zespole poposiłkowym.

• Dieta bogatotłuszczowa, zalecane tłuszcze to: masło, oliwa z oliwek i oleje roślinne.
• Należy zachować szczególną ostrożność przy spożywaniu mleka i produktów mlecznych, ponieważ mogą skutkować pogłębieniem się objawów.
• Należy ograniczyć spożycie węglowodanów prostych na rzecz złożonych, np. warzywa.
• Spożywać posiłki powoli i mało obfite dania.
• Nie należy pić napojów bezpośrednio po posiłku.

Suplementy pomocne w łagodzeniu objawów

Pektyna

Pektyna działa jako środek żelujący i zagęszczający, który działa jako stabilizator w żywności. Zwiększa lepkość żywności, pomagając opóźnić opróżnianie żołądka. Badanie opublikowane w Gastroenterologii wykazało, że dodanie 14,5 g pektyny do 50 g doustnego ładunku glukozy zapobiega objawom hipoglikemii u pacjentów poddanych operacji żołądka i pomogło utrzymać poziomy glukozy we krwi powyżej poziomów kontrolnych o 64% po 90 minutach od jedzenia.  

Guma guar

Guma guar jest sproszkowanym produktem, który stabilizuje, emulguje i pogrubia teksturę żywności. Badania wykazały, że przyjmowanie gumy guar z posiłkami może zwiększyć tolerancję na pokarmy, które wcześniej nie były tolerowane przez pacjentów z zespołem poposiłkowym. W badaniu z udziałem 11 pacjentów poddanych operacji resekcji żołądka, guma guar dodana do normalnych posiłków, szczególnie tych bogatych w cukry proste, była pomocna w łagodzeniu objawów syndromu dumpingu.

Glukomannan

Glukomannan ma najwyższą lepkość i masę cząsteczkową w porównaniu z innymi włóknami pokarmowymi. Po umieszczeniu suchego proszku glukomananowego w wodzie pęcznieje i zamienia się w żel, opóźnia proces opróżniania żołądka. Prowadzi do obniżenia poziomu cukru we krwi po posiłkach. Badanie opublikowane w Gut wykazało, że niewielka ilość glukomannanu może być korzystna dla pacjentów z objawami późnego zespołu poposiłkowego.

Kiedy zmiany w diecie lub suplementy nie łagodzą objawów zespołu poposiłkowego, lekarze mogą przepisać leki takie jak oktreotyd i akarboza. Oktreotyd jest lekiem przeciwbiegunkowym, który spowalnia opróżnianie pokarmu do jelita cienkiego, jego działania niepożądane to: m.in. biegunka, gazy, zawroty głowy, senność, ból głowy, zaburzenia widzenia.

Akarboza natomiast kontroluje wysoki poziom cukru we krwi. Lekarze często przepisują go osobom z cukrzycą typu 2. Działa poprzez spowolnienie rozkładu węglowodanów z żywności obniżając tym samym poziom cukru po jedzeniu. Efekty uboczne leku obejmują: biegunkę, gazy, ból brzucha i zaparcia.

Dieta po resekcji żołądka

Dieta po resekcji żołądka powinna być łatwostrawna, wysokobiałkowa i zbilansowana pod względem składników pokarmowych, w celu zapobiegania niedoborom żywieniowym.

Pierwszym posiłkiem po resekcji żołądka powinien być kleik z ryżu lub kaszy mannej, na wodzie z dodatkiem soli. W czwartym dniu po zabiegu dietę można poszerzyć o starte owoce, następnie starte warzywa, zupy i białe pieczywo. Po tygodniu dodaje się gotowane mięso i jaja na miękko.

Do posiłków zalecane są jedynie łagodne przyprawy np. koper, natka pietruszki, kminek. Zabronione są natomiast: pieprz, papryka, chili.

Zalecenia

• Posiłki powinny być spożywane często (5–6 posiłków), w małej ilości.
• Zalecane techniki kulinarne to gotowanie w wodzie lub na parze oraz pieczenie w folii.
• Podaż tłuszczu w diecie należy ograniczyć 50g–70g/dobę.
• Białko spożywać w ilości 1,5g–2g/kg masy ciała. Białko dostarczać z takich produktów jak: mleko, kefiry, jogurty i sery twarogowe, jaja, chude gatunki mięs (cielęcina, kurczaki, indyki, króliki) i wędlin (wędliny drobiowe, polędwica, szynka). Najlepszym źródłem białka są również chude gatunki ryb, np. dorsz, sandacz, szczupak.
• Zabronione są potrawy ciężkostrawne.

Żywność, której należy unikać to przede wszystkim:

• słodycze,
• cukier,
• słodkie pieczywo,
• produkty wysoko przetworzone,
• kawa i herbata,
• alkohol,
• słodkie napoje.

Naukowcy sugerują, że wraz ze wzrostem liczby pacjentów poddawanych zabiegowi bariatrycznemu wzrasta liczba pacjentów z powikłaniami żołądkowo-jelitowymi. Z tego powodu ważne jest, aby osoby rozważające każdy rodzaj operacji bariatrycznej były informowane o możliwych komplikacjach.