Podwyższona amylaza – leczenie, dieta. Amylaza i lipaza a rak trzustki

Aktualizacja: 26 lutego, 2024

O konieczności wykonywania regularnych badań profilaktycznych wie prawie każdy. Pozwalają one na wczesne wykrycie zaburzenia w organizmie oraz sprawne i skuteczne jego leczenie. Oprócz podstawowych badań, takich jak morfologia, lipidogram oraz glukoza na czczo, warto sprawdzać również poziom enzymów trawiennych, których nadmiar może wiązać się z poważnymi zmianami chorobowymi wymagającymi natychmiastowego leczenia.

Amylaza trzustkowa

Trawienie węglowodanów rozpoczyna się już w jamie ustnej i kontynuowane jest w dwunastnicy pod wpływem enzymów amylolitycznych, takich jak α-amylaza ślinowa i α-amylaza trzustkowa. Co ważne, związki te występują nie tylko w organizmie zwierząt oraz ludzi, ale również w roślinach i drobnoustrojach. Amylaza trzustkowa, jak sama nazwa wskazuje, produkowana jest w pęcherzykach trzustki, a następnie zostaje wydzielana do światła przewodu pokarmowego jako czynny enzym. W jelicie cienkim panują najlepsze warunki do skutecznego działania amylazy za sprawą odpowiedniego pH środowiska o lekko alkalicznym odczynie. Amylaza jest nieaktywna w żołądku ze względu na kwasowy odczyn treści tego narządu. Substratem do działania tego enzymu jest glikogen lub skrobia, a w efekcie przeprowadzenia reakcji powstaje maltoza lub dekstryny. Można więc powiedzieć, że enzym ten odpowiedzialny jest za trawienie węglowodanów, których przeciętny człowiek spożywa od 200–400 g dziennie.

Jednak w niektórych przypadkach poziom enzymu może być podwyższony. Taki stan wskazuje na występowanie chorób trzustki lub stanu zapalnego tego organu. Do objawów, które mogą sugerować problemy z trzustką, należą:

• silne bóle brzucha,
• gorączka,
• mdłości,
• obniżone łaknienie,
• spadek masy ciała.

W przypadku występowania tych objawów lekarz pierwszego kontaktu kieruje pacjenta na badanie poziomu amylazy w organizmie człowieka. Badanie to polega na pobraniu krwi z żyły łokciowej lub rzadziej na zbiórce dobowej próbki moczu, ponieważ zwykle poziom ten jest podobny do ilości amylazy we krwi.

Podwyższony poziom amylazy występuje przy takich zaburzeniach jak:

• ostre i przewlekłe zapalenie trzustki,
• rak trzustki, jajników, płuc,
• atak kamicy żółciowej,
• perforacja wrzodu,
• niedrożność jelit,
• świnka,
• ciąża jajowodowa.

Podczas ostrego zapalenia trzustki poziom ten wzrasta kilkukrotnie i utrzymuje się na stałym, wysokim poziomie, z kolei przy przewlekłym zapaleniu może on spadać wraz z wyniszczeniem organu.

Podwyższona amylaza – leczenie

Leczenie pacjentów z podwyższoną amylazą polega przede wszystkim na zdiagnozowaniu problemu, który przyczynia się do niepoprawnych wyników laboratoryjnych. Część pacjentów z lekko podwyższoną amylazą, ale niewykazujących żadnych niepokojących objawów wynikających z problemami narządowymi często nie wymaga leczenia. Sugeruje się jedynie wprowadzenie zmian w jadłospisie, które pomogą odciążyć organ. W poważniejszych sytuacjach wymagane jest leczenie farmakologiczne oraz hospitalizacja [1].

Podwyższona amylaza – dieta

Dieta osób z podwyższoną amylazą trzustkową rożni się w zależności od zdiagnozowanego stanu chorobowego. Zazwyczaj wiąże się ona z występowaniem przewlekłego lub ostrego zapalenia trzustki, dlatego warto omówić żywienie w tych stanach chorobowych. Przy zdiagnozowaniu ostrego zapalenia trzustki występuje konieczność wprowadzenia żywienia pozajelitowego, które stosowane jest przez kilka dni. Ma to na celu nie tylko odciążenie chorego narządu, ale również jego odżywienie, ponieważ w tym stanie pacjenci często borykają się z ogólnym niedożywieniem organizmu.

W miarę poprawy stanu zdrowia pacjenta wprowadza się żywienie enteralne, czyli diety peptydowe przez zgłębnik nosowo-jelitowy – nie powodują one zwiększenia aktywności wydzielniczej trzustki. Dalej wprowadza się do jadłospisu przez okres 1–2 dni gorzką herbatę, rumianek czy wodę przegotowaną.

Kolejnym etapem jest dieta kleikowa, a następnie kleikowo-owocowa oparta o rozmoczone suchary, gorzką herbatę, kleiki. Następnie dietę rozszerza się o chude mięsa, chude mleko, wafle czy ziemniaki puree. W ostatnim etapie leczenia wprowadza się dietę lekkostrawną, niskotłuszczową i ubogoresztkową charakterystyczną dla przewlekłego zapalenia trzustki.

Dieta oparta jest o węglowodany ubogie w błonnik pokarmowy, czyli suchary, czerstwe pszenne pieczywo, drobne kasze (manna), kleiki, pszenne makarony, ryż biały, kleiki, owoce bez pestek, które w największej ilości pokrywają zapotrzebowanie człowieka na energię. Dodatkowo dieta ogranicza tłuszcze, a ich źródłem są oleje roślinne dobrej jakości, np. oliwa z oliwek czy olej lniany. Białko podaje się w standardowych ilościach (0,5–1 g/kg m.c.) w postaci chudych ryb, mięs i jaj. Dozwolone jest gotowanie na parze oraz gotowanie w wodzie, które stopniowo rozszerza się w zależności od stanu pacjenta [2].

Amylaza i lipaza a rak trzustki

Nowotwory złośliwe stanowią drugą, zaraz po chorobach układu krążenia, przyczynę zgonów w Polsce. Należy dodać, że aż 3% z nich wśród mężczyzn oraz 5,4% wśród kobiet stanowią nowotwory złośliwe trzustki, które wiążą się z wysokim odsetkiem zgonów pacjentów w krótkim czasie po postawieniu diagnozy. Tak duża umieralność wynika z tego, że choroba ta rozpoznawana jest w jej ostatnim stadium, kiedy to pacjent boryka się z zaawansowanym nowotworem oraz licznymi, odległymi przerzutami rakowymi. Szacuje się, że wśród tych osób odsetek przeżyć 5-letnich jest mniejszy niż 5%. Należy jednak podkreślić, że na podstawie badań genetycznych udowodniono, że czas rozwoju raka trzustki od jego inicjacji do przerzutów trwa aż 15 lat, więc jest to spora ilość czasu, aby zapobiec rozwojowi zaburzenia. Z tego powodu tak ważne jest profilaktyczne badanie poziomu enzymów wytwarzanych przez trzustkę – lipazy i amylazy, których nieprawidłowe wartości alarmują o zaburzeniach w funkcjonowaniu tego narządu. Wczesna diagnostyka raka trzustki umożliwia leczenie zmiany nowotworowej w jej wczesnym stadium, co zwiększa prawdopodobieństwo przeżycia pacjenta oraz jego całkowitego wyleczenia.

Podwyższony poziom amylazy trzustkowej może wiązać się z występowaniem nieprawidłowości w funkcjonowaniu tego narządu. Profilaktyczne badanie poziomu enzymów trzustki pozwala na wczesne zdiagnozowanie problemu oraz jego skuteczne leczenie.