Testosteron – działanie, booster. Testosteron jako doping

Aktualizacja: 29 czerwca, 2020

Utożsamiany jest z symbolem męskości, siły czy temperamentu. Stanowi jeden z kluczowych hormonów regulujących najważniejsze procesy zachodzące w organizmie. Testosteron – bo o tym hormonie będzie dzisiaj mowa, by spełniał swoje funkcje musi być produkowany w odpowiednich ilościach. Czy istnieją zatem naturalne sposoby aby wpłynąć na jego poziom w ustroju? Jakie są prawidłowe normy tego hormonu zarówno dla kobiet jak i mężczyzn? O jakich funkcjach testosteronu mowa? Na te i inne pytania odpowiemy w niniejszym artykule. Zapraszamy do lektury!

Testosteron

Testosteron jest jednym z głównych męskich hormonów zaliczanych do grupy androgenów. Jego produkcja odbywa się w 95% za pośrednictwem śródmiąższowych komórek Leydiga zlokalizowanych w jądrach, pod wpływem hormonu luteinizującego (LH). Znacznie mniejsza jego ilość jest również produkowana przez korę nadnerczy. U kobiet produkcja nadnerczowego testosteronu sięga 25% zaś kolejne 25% produkowane jest przez jajniki. Pozostała ilość wytwarzana jest na drodze przemian innych hormonów płciowych (androgenów). Niebagatelny wpływ na jego syntezę wywiera również dieta codzienna zasobna w cholesterol pokarmowy. Z punktu widzenia budowy rozpoznaje się frakcję wolną testosteronu oraz związaną (głównie z białkami – albuminami lub w postaci kompleksów globulinowych). Jedynie 1–2% testosteronu znajdującego się we krwi stanowi frakcję wolną, 40–50 % stanowi frakcja związana z albuminami zaś pozostała ilość tworzy wspomniane kompleksy globulinowe.

Działanie testosteronu

Wyspecjalizowane komórki odbierające informacje z hormonów androgenicznych (w tym testosteronu) są rozmieszczone niemal w każdej komórce ciała i wpływają nie tylko na rozwój, budowę czy metabolizm organizmu, ale również na jego sferę psychiczną. Testosteron działając anabolicznie, zwiększa syntezę białek powodując szybki przyrost mięśni szkieletowych. Liczne badania dowodzą, że koreluje on dodatkowo ze wzrostem ich wytrzymałości oraz siły. Wywiera również wpływ na układ sercowo-naczyniowy przyczyniając się do rozszerzania naczyń krwionośnych i stymulowanie produkcji erytropoetyny – hormonu odpowiadającego za namnażanie czerwonych krwinek. Z badań Smith’a i in. przeprowadzonych w 2013 roku wykazano, że testosteron pobudza rekonstrukcję tkanki kostnej poprzez syntezę osteoblastów i przyspieszenie ich mineralizacji. Warto również wspomnieć, że w przypadku mężczyzn jest to kluczowy hormon inicjujący proces spermatogenezy (powstawanie plemników).

Z fizjologicznego punktu widzenia znaczenie testosteronu u kobiet, jest trudne do ustalenia, a jego działanie jest głównie związane z wpływem na metabolizm tkanki kostnej, nastrój i poziom libido.

Poziom testosteronu

Badanie pozwalające określić stężenie testosteronu w organizmie można wykonać w każdym laboratorium diagnostycznym, opiera się bowiem na poborze krwi. Z reguły oznaczeniu podlega testosteron całkowity z uwagi na znacznie precyzyjniejszy wynik pomiaru.

Prawidłowe stężenie hormonu u mężczyzn waha się w granicach 6,9–34,7 nmol/l. Zaniżone wartości obserwuje się najczęściej w okresie andropauzy. Pojawia się ona stopniowo, od 40–60 roku życia i towarzyszy jej spadek poziomu testosteronu około 1% na rok.

U kobiet całkowita dzienna produkcja testosteronu wynosi około 100–400 mikrogramów, a stężenie we krwi waha się pomiędzy 0,7–2,8 nmol/l. Ilość testosteronu zmienia się u kobiet wraz z przebiegiem cyklu miesięcznego osiągając najniższe stężenie we wczesnej fazie folikularnej. Zmiany są również odnotowywane w trakcie trwania ciąży, gdzie stężenie testosteronu wzrasta, osiągając najwyższą wartość w czasie III trymestru.

Oczywiście prócz aspektu typowo fizjologicznego na poziom testosteronu niebagatelny wpływ ma  również sposób żywienia, składniki odżywcze diety, stres czy aktywność fizyczna. Z czysto żywieniowego punktu istotną dla utrzymania prawidłowego stężenia testosteronu jest witamina D. W badaniach przeprowadzonych przez Pilza i in., wykazano wzrost stężenia testosteronu wolnego i całkowitego u mężczyzn, którzy przez okres roku suplementowali codziennie 83 μg tej witaminy.

Dowiedz się więcej na temat zwiększenia poziomu testosteronu.

W procesie syntezy androgenów nie bez znaczenia pozostaje również podaż cynku. Wykazano, że w przypadku ograniczonego przyjmowania tego pierwiastka wraz z dietą, poziom testosteronu uległ obniżeniu, a ponowna suplementacja tym pierwiastkiem, spowodowała przywrócenie stężenia hormonu w surowicy do wartości początkowych.

Niestety istnieją również składniki mogące w znacznym stopniu hamować syntezę testosteronu. Za przykład może posłużyć nadmierna konsumpcja alkoholu. Substancja ta zaburza stosunek androgenów do estrogenów poprzez hamowanie funkcji cytochromu P450 oraz obniżenie stężenia cynku w organizmie.

Prócz alkoholu warto również wspomnieć o roślinnych fitoestrogenach, naturalnie występujących np. w soi. Mechanizm działania tych związków jest łudząco podobny do działania kobiecych hormonów – estrogenów, dlatego konsumpcji tych roślin powinni wyrzekać się w szczególności mężczyźni.

Booster testosteronu

W sklepach oferujących suplementy diety, stosunkowo dużą popularnością cieszą się preparaty, zawierające w składzie ekstrakty z palmy sabałowej (Sereno arepens) i korzenia pokrzywy (Urtica dioica). Ze względu na zawartość fitosteroli, składniki te konkurują z testosteronem o miejsce w białku SHBG (Sex Hormone-binding Globulin), podwyższając tym samym ilość wolnego testosteronu.

Inną stosowaną grupą suplementów, są preparaty zawierające prekursory testosteronu, m.in. dehydroepiandrosteron (DHEA), który pod względem budowy chemicznej jest do niego bardzo podobny i stosunkowo łatwo ulega przekształceniu.

Testosteron jako doping

Testosteron spełniający rolę środka dopingującego wykorzystywany jest stosunkowo od dawna. Pierwsze wzmianki sięgają roku 1936 gdzie podczas Igrzysk Olimpijskich niektórzy zawodnicy przyjmowali dawki tego hormonu sięgające nawet 1 g/dzień przez okres sześciu tygodni.

Obecnie testosteron podawany jest zarówno w formie tabletek, jak i iniekcji, przy czym zdecydowanie skuteczniejsze są iniekcje domięśniowe. W tym celu najczęściej wykorzystuje się estry testosteronu w formie propionianu, cypionianu lub etanianu. Zastrzyk bezpośrednio do mięśnia umożliwia szybszy metabolizm hormonu, a tym samym wzrost jego stężenia w organizmie (zwykle w ciągu 3 do 5 dni).

Liczne publikacje potwierdzają korelację terapii hormonalnej z rozwojem siły oraz masy mięśniowej w przypadku dawek 260–600mg/tydzień przy długości cyklu wynoszącego 10–12 tygodni.

Z uwagi na zadowalające efekty, środek ten zyskał popularność przede wszystkim wśród zawodników sportów sylwetkowych, gdzie oceniana jest przede wszystkim budowa oraz estetyka sylwetki.