Nadmiar i niedobór krzemu. Na co pomaga krzem?

Aktualizacja: 15 maja, 2024

Krzem nie bez powodu nazywany jest pierwiastkiem zdrowia i młodości. Uważany jest za niezbędny mikroelement, biorący udział w rozwoju kości, zębów, chrząstek, włosów i paznokci. Uczestniczy w procesach starzenia się i zdrowienia organizmu.

Na co jeszcze pomaga ten niepozorny na pierwszy rzut oka pierwiastek? Co może powodować w organizmie jego niedobór bądź nadmiar? W jakiej formie jest najlepiej przyswajalny? Przekonaj się sam/a.

Krzem organiczny

Wiele osób suplementuje się krzemem mineralnym, chociaż jego wchłanialność jest niska. O wiele większą cechuje się krzem organiczny. Jest to nieutleniona i rozpuszczalna w wodzie postać krzemu podstawowego. Wyróżnia się aktywnością i wysoką przyswajalnością już na poziomie komórkowym. Efekt zdrowotny krzemu organicznego jest zauważalny dzięki dwóm cechom: dobrze łączy się on z wodą (umożliwia to cyrkulację wraz z krwią) i odpycha wodę (ułatwia przenikanie przez ochronną powłokę skóry).

Przyswajalność krzemu organicznego szacuje się na poziomie 50-70% i tylko 5 % przyswojonej ilości wydalana jest z moczem. Pozostała część wykorzystana zostaje przez komórki i tkankę łączną.

Krzem organiczny powinien być przechowywany w temperaturze pokojowej, w plastikowej, nieprzezroczystej i zakorkowanej butelce, gdyż nie może on zetknąć się z metalem czy szkłem.

Osoby, u których wymagana jest suplementacja tym pierwiastkiem, powinny wybrać krzem w płynie. Dawkować go należy 3 razy dziennie po 15 ml przed posiłkiem. Wstrzymany w jamie ustnej ponad minutę dodatkowo pomoże zapobiec stanom zapalnym i chorobom przyzębia.

Krzem organiczny w płynie można kupić w aptekach i sklepach zaopatrzonych w suplementy diety. Preparat dostępny jest również w formie kremów i żeli.

Niedobór krzemu

Niedobór krzemu powoduje deformacje lub opóźnienie w tworzeniu kości, zapalenie dziąseł, a także zaburzenia w chrząstce stawowej i tworzeniu tkanki łącznej. Obserwuje się zmniejszoną zawartość kolagenu w skórze, przez co następuje jej szybsze starzenie się. Kruchość paznokci, łamliwość, suchość i wypadanie włosów, rozdwojone końcówki – to także objawy niedoboru krzemu. Do innych oznak należą zaburzenia wzrostu u dzieci, upośledzona odporność czy zaburzenia intelektualne.

Obniżony poziom krzemu obserwuje się także w niektórych stanach chorobowych, takich jak miażdżyca, choroba niedokrwienna serca, zawał serca czy choroby nowotworowe.

Sugeruje się, że dobowe zapotrzebowanie na krzem dla dorosłego człowieka wynosi 20–30 mg [1]. Warto pamiętać o tym, iż u mężczyzn jest ono większe niż u kobiet. To samo tyczy się dzieci, gdyż młody organizm szczególnie potrzebuje tego pierwiastka do wzrostu i prawidłowego rozwoju.

Krzem w formie przyswajalnej występuje jako kwas krzemowy oraz kwas ortokrzemowy (pod taką postacią występuje w pożywieniu). Zapotrzebowanie organizmu ludzkiego na ten pierwiastek może być zaspokojone przez zboża, takie jak pszenica, owies, jęczmień, ryż, oraz produkty zbożowe (płatki, makarony i kasze). Krzem obecny jest także w warzywach (marchew, burak, cebula, ziemniaki, rzodkiewka, fasola, kukurydza) i owocach (głównie banan i rodzynki), orzechach oraz w wodzie pitnej, piwie i winie. Za doskonałe źródło łatwo przyswajalnego krzemu uważany jest skrzyp polny. Napar z tej rośliny polecany jest jako środek wzmacniający paznokcie i włosy. Warto mieć na uwadze, że ok. 40% krzemu absorbowanego z pożywienia organizm człowieka wydala wraz z moczem [2].

Nadmiar krzemu w organizmie

Dotychczas nie zaobserwowano przypadków nadmiaru krzemu w organizmie, gdyż jego nadwyżki wydalane są wraz z moczem. Nadmierne ilość krzemu nie odkładają się też we włosach, jak to się dzieje w przypadku przedawkowania innych pierwiastków.

Krzem – na co pomaga?

Krzem występuje w tkankach oraz krwi człowieka, jego zawartość sięga 2 gramów, mimo to jego biologiczna rola na poziomie molekularnym pozostaje całkowicie nieznana [5]. Eksperymenty epidemiologiczne sugerują udział tego pierwiastka w metabolizmie tkanki kostnej i łącznej, biosyntezie glikozaminoglikanu oraz kolagenu. Przypuszcza się, iż istnieje związek między spożyciem krzemu a stopniem mineralizacji kości.

W badaniach, które zostały przeprowadzone przez Farooq i Dietz [2015] na szczurach i kurczakach, wykazano, iż istnieje związek pomiędzy poziomem krzemu w diecie a nienaturalnym wzrostem tkanki kostnej i łącznej. Stąd też pojawiła się sugestia, że krzem jest potrzebny dla zdrowia człowieka. Pomaga on przede wszystkim w wapnieniu kości (przyspiesza tempo ich mineralizacji), a także w tworzeniu struktury i funkcjonowaniu naczyń krwionośnych oraz wątroby. Stwierdzono również, że krzem obniża negatywne efekty niektórych procesów, takich jak starzenie się skóry, włosów i paznokci. Jest bardzo ważny dla regeneracji tkanek, aktywacji procesów życiowych komórek i poprawy ogólnej odporności organizmu.

Pierwiastek ten wykazuje zdolność wiązania metali ciężkich w nierozpuszczalne kompleksy, zmniejszając w ten sposób ich ewentualne szkodliwe skutki. Ponadto hamuje wchłanianie glinu, mówi się, że jest lekarstwem na jego toksyczne działanie. Wpływa korzystnie na organizm ludzki w przypadku niektórych chorób, takich jak miażdżyca, osteoporoza, postęp cukrzycy, choroba zwyrodnieniowa stawów, rozprzestrzenianie się procesu nowotworowego oraz występowanie chorób serca.

Krzem odgrywa szczególną rolę w tworzeniu i funkcjonowaniu tkanki łącznej i kostnej, odpowiada za syntezę kolagenu oraz chroni przed rozwojem chorób serca u ludzi. Pierwiastek ten uczestniczy w profilaktyce pewnych schorzeń, takich jak miażdżyca, osteoporoza, starzenie się skóry, paznokci i włosów. Niedobór krzemu wpływa niekorzystnie na nasz organizm. Dbajmy więc o odpowiednią ilość tego pierwiastka w naszej codziennej diecie.