Kuchnia “Pięciu Przemian” – przepisy i zasady chińskiej filozofii zdrowia
🕣 7 min czytania
Aktualizacja: 26 marca, 2024
Dieta oparta na kuchni Pięciu Przemian jest inna od wszystkich modnych i stosowanych diet odchudzających. Można o niej powiedzieć, że jest sposobem na życie. Tradycyjna, chińska kuchnia opiera się na liczącym tysiące lat systemie “Pięciu Przemian”, któremu przyporządkowane są wszystkie materialne i niematerialne zjawiska Wszechświata.
To druga obok Jing i Jang teoria dotycząca ruchu we Wszechświecie, zmian w nim zachodzących i wzajemnego oddziaływania wszystkich jego elementów. System “Pięciu Przemian” ukazuje związek pomiędzy działaniami ludzkimi i ich skutkami. Skupia się również na zaburzeniach ludzkiego organizmu wynikających z nieprawidłowej diety czy trybu życia. Zgodnie z chińską tradycją, aby żyć w zdrowiu i szczęściu człowiek musi działać w harmonii z naturą i według rytmu jaki ona wyznacza.
Chińska filozofia zdominowana przez idee harmonii człowieka z naturą jest w dalekowschodniej kulturze główną zasadą porządkującą ludzkie życie. Stanowi również główną oś w kuchni Pięciu Przemian, w której sposób odżywiania podporządkowany jest cyklom pór roku. Każda pora roku niesie ze sobą zmiany – wiosna to czas odrodzenia, lato to czas wzmożonej aktywności, jesień przynosi nam chwilę równowagi, a zima jest momentem odpoczynku zarówno dla przyrody jak i dla człowieka.
Dieta Pięciu Przemian
Podstawą diety “Pięciu Przemian” jest spożywanie produktów sezonowych, dojrzewających podczas aktualnej pory roku oraz zachowanie różnorodności dań. Według chińskiej medycyny zachowanie zdrowia wymaga utrzymania równowagi pomiędzy temperaturą otoczenia, a ciepłem organizmu ludzkiego. Sprzyja to prawidłowemu funkcjonowaniu narządów wewnętrznych czy prawidłowemu procesowi trawienia. Dieta “Pięciu Przemian” i jej zasady ściśle powiązane są z funkcjonowaniem organów, każda pora roku naraża bowiem narządy wewnętrzne na różne dolegliwości – wiosną mogą wystąpić problemy wątrobowe, jesienią dolegliwości płuc, a zimą najbardziej narażone są nerki. Dieta oparta na chińskiej tradycji ma za zadanie te organy wzmacniać i utrzymać w zdrowiu. Odżywianie pokarmami sezonowymi przyniesie organizmowi wiele korzyści, gdyż wraz ze zmianą pory roku zmieniają się także jego podstawowe potrzeby.
Odżywianie według Pięciu Przemian
W diecie “Pięciu Przemian” wykorzystywane są przede wszystkim produkty roślinne. Dominują posiłki zrównoważone energetycznie i smakowo. Z przeprowadzonych badań wynika, że dla zachowania zdrowia niezbędne są cztery grupy pokarmów: warzywa, owoce, rośliny strączkowe i ziarna zbóż. Produkty zakazane w diecie “Pięciu Przemian” to m.in. tłuszcze zwierzęce, słodkie mleko, biały cukier rafinowany. Zaleca się spożywanie owoców, chudego mięsa, świeżych warzyw, nasion słonecznika, sezamu, dyni, migdałów, dzikich ziół i roślin strączkowych. Dieta “Pięciu Przemian” nie wyklucza spożywania mięsa, zależy to od indywidualnych potrzeb i upodobań. Jednakże zaleca się spożywanie mięsa chudego, gdyż jest najzdrowsze. Źródłem cennego dla organizmu człowieka białka są w niej rośliny strączkowe. W kuchni Pięciu przemian funkcjonują smaki i odpowiadające im żywioły. Każdy z nich posiada swój symbol i właściwe dla siebie wartości energetyczne. Rozróżnia się pięć smaków, które pełnią w organizmie określoną rolę:
Smak słodki i jego symbol Ziemia, przyporządkowany jest śledzionie, smak słony – Woda, odpowiada nerkom, smak gorzki – Ogień kojarzony jest z sercem, smak kwaśny – Drzewo działa na wątrobę i ostatni smak ostry – Metal odpowiada płucom. Każdy z żywiołów (smaków) wzmacnia poszczególne narządy, lecz dostarczony w nadmiarze może je również osłabić. Dlatego ważne jest, aby kuchnia “Pięciu Przemian” była zrównoważona pod względem smakowym, tak aby zapewnić ciału równowagę. Według zasad odżywiania obowiązujących w diecie “Pięciu Przemian”, najlepsze dla organizmu ludzkiego są produkty naturalne lub te o niskim stopniu przetworzenia. Niekorzystne dla zdrowia będą także produkty zawierające nadmierne ilości soli i cukru, gdyż składniki te w dużych ilościach szkodzą.
Dla zachowania zdrowia niezbędne są cztery grupy pokarmów: warzywa, owoce, rośliny strączkowe i ziarna zbóż.
Zgodnie z zasadami diety im więcej smaków zawiera potrawa, tym lepiej wpłynie to na nasze narządy. Smaki powinny być łączone tak, aby żaden z nich nie dominował nad innymi. Na pozór może wydawać się to nieistotne, jednak stosowanie tych zasad nie tylko wprowadzi urozmaicenie w kuchni, ale z pewnością poprawi proces trawienia, przemiany materii oraz usprawni funkcjonowanie organizmu.
Proces przygotowania potraw powinien przebiegać według określonego cyklu. Każdy składnik przyporządkowany odpowiedniemu żywiołowi i smakowi dodajemy w określonej kolejności zaczynając od Drzewa, następnie Ogień, Ziemia, Metal i Woda. Można rozpocząć od innego smaku, jednak ważne jest, aby nie zmieniać ich kolejności. Ostatni składnik dodawany do potrawy (czyli przypisany mu smak i jego symbol w postaci żywiołu) będzie warunkował działanie konkretnego narządu. Kończąc gotowanie na smaku kwaśnym (Drzewie) usprawnimy działanie wątroby, natomiast smak gorzki (Ogień) jako ostatni zasili serce. Jeśli potrawa okaże się za mało wyrazista i uznamy, że brakuje konkretnego składnika, należy dotrzeć do niego według zalecanej kolejności nie omijając żadnego smaku. Przechodząc do konkretnego komponentu nie powinniśmy pomijać innych, a dodawać je ponownie w małych ilościach, tak aby płynnie przechodzić do kolejnych “Przemian”. Każda z nich wywołana jest dodaniem kolejnego składnika, ponadto odpowiada jej konkretny żywioł mający swoisty wpływ na organizm ludzki.
Zasady Diety Pięciu Przemian na pierwszy rzut oka mogą wydawać się niezrozumiałe. Przyswojenie nowej wiedzy i zastosowanie jej w kuchni początkowo nie będzie łatwe. Nasze nawyki żywieniowe mogą utrudnić proces przemiany, jednak odrobina wysiłku i samozaparcia na pewno przyniesie oczekiwany efekt.
Dieta “Pięciu Przemian” jest idealna dla osób odżywiających się świadomie i ze szczególną dbałością pielęgnujących swoje zdrowie. Odżywianie według jej zasad z pewnością pomoże utrzymać właściwą wagę ciała, poprawić przemianę materii oraz utrzymać organizm w dobrej kondycji. Potrawy dostosowane do pór roku poprawią przyswajalność wszystkich zawartych w nich składników, a przede wszystkim wzmocnią prawidłowe działanie narządów wewnętrznych. Dieta “Pięciu Przemian” zalecana jest osobom zmagającym się z chorobami cywilizacyjnymi jak otyłość czy cukrzyca, wegetarianom czy po prostu osobom szukającym urozmaicenia w kuchni. Istnieją opinie mówiące o jej dobroczynnym wpływie na układ krwionośny. Jest to dieta bogata w składniki naturalne, w pełni bezpieczne dla naszego organizmu.
Dieta Pięciu Przemian – Przepisy
Każda pora roku pozwala na spożywanie określonych potraw. Oto kilka przykładowych przepisów przygotowanych zgodnie z Dietą “Pięciu Przemian”:
Wiosna
Przepis na zupę z botwinki
rozwiń
Składniki:
– O (Ogień) – 2 l wrzątku, liść laurowy, tymianek,
– Z (Ziemia) – pęczek młodych buraków, 2 marchewki, 4 ziemniaki, 1 pietruszka, kminek, 1 łyżka sklarowanego masła,
– M (metal) – 1 średnia cebula, 2 – 3 łyżki płatków owsianych,
– W (woda) – sól,
– D (Drzewo) – sok z cytryny, szklanka posiekanych liści botwinki, kefir.
Przygotowanie: do wrzątku należy wrzucić tymianek, liść laurowy, a następnie umyte i drobno pokrojone warzywa i płatki owsiane. Całość gotować przez około 25 minut. Na koniec dodać sól, sok z cytryny, posiekane liście botwinki. Po zestawieniu z ognia dodać 2 lub 3 łyżki kefiru, najlepiej zahartowanego gorącą zupa, tak aby się nie zważył.
Przepis na zapiekankę makaronową ze szpinakiem
rozwiń
Składniki:
Z – 50 dag pieczarek, 2 łyżki sklarowanego masła lub oleju rzepakowego, 40 dag makaronu, 50 dag szpinaku, 1 drobno pokrojona i podsmażona cebula,
M – pieprz, 2 lub 3 ząbki czosnku,
W – sól, sos sojowy,
D – sok z cytryny.
Przygotowanie: świeży szpinak należy przebrać, umyć, zagotować w dużym garnku, a następnie odcedzić. Kolejnym krokiem jest ugotowanie przygotowanej porcji makaronu. Drobno pokrojoną cebulę należy podsmażyć na maśle, następnie dodać do niej pokrojone na plasterki pieczarki. Usmażone składniki należy wymieszać z makaronem i ugotowanymi listkami szpinaku. Następnie, dodać pokrojony drobno czosnek oraz przyprawy – pieprz sól i sos sojowy do smaku. Całość skropić niewielką ilością soku z cytryny. Wymieszane składniki przełożyć do naczynia żaroodpornego i zapiekać w piekarniku przez około 15 minut.
Lato
Przepis na sałatkę z kalafiora i zielonego groszku
rozwiń
Składniki:
Z – ½ szklanki ugotowanego zielonego groszku (najlepiej na parze),
M – 1 ugotowany kalafior, pieprz,
W – sól,
D – 2 łyżki posiekanej natki pietruszki,
O – tymianek,
Z – 2 łyżki majonezu.
Przygotowanie: ugotować groszek i kalafior. Kalafior należy gotować nieco dłużej, tak aby zachował swoją kruchość. Ugotowane na parze warzywa ostudzić, a następnie wymieszać z przyprawami – dodać sól, pieprz, tymianek, posiekaną natkę pietruszki i majonez.
Przepis na ryż duszony z kalarepą i pomidorami
rozwiń
Składniki:
Z – 3 łyżki oliwy z oliwek,
M – 3 średnie kalarepy, pieprz,
W – sól,
D – 4 pomidory, zielone licie kalarepy,
O – tymianek, listki szałwii,
Z – kilka laskowych orzechów,
M – 1,5 szklanki ugotowanego ryżu, 1 lub 2 łyżki posiekanego szczypiorku.
Przygotowanie: kalarepy należy pokroić w grubą kostkę. W przypadku gdy mają grubą skórę, trzeba je wcześniej obrać. Zielone liście kalarepy drobno posiekać. Następnie na rozgrzaną oliwę wrzucić pokrojoną kalarepę, dodać szczyptę pieprzu i soli po czym wrzucić sparzone wcześniej wrzątkiem i obrane pomidory. Całość należy dusić pod przykryciem przez ok. 10 minut. Następnie dodać liście kalarepy, szczyptę tymianku, kilka laskowych orzechów, a na samym końcu wrzucić ugotowany ryż. Wszystko wymieszać i pozostawić na ogniu przez kolejne 2–3 minuty. Całość posypać posiekanym drobno szczypiorkiem.
Jesień
Przepis na naleśniki z mąki gryczanej
rozwiń
Składniki:
D – ½ szklanki mąki pszennej,
O – 1 szklanka mąki gryczanej (zmiel kasze gryczaną w młynku do kawy),
Z – 2 jajka lub 2 łyżki skrobi kukurydzianej, 1 łyżka oliwy z oliwek,
M – pieprz,
W – sól, woda mineralna lub zwykła.
Przygotowanie: obie mąki (pszenną i gryczaną, można zastąpić skrobią kukurydzianą) należy wymieszać, a następnie dodać roztrzepane jajka, oliwę, szczyptę pieprzu, sól oraz tyle wody, aby powstało ciasto o konsystencji gęstej śmietany. W dalszej kolejności wszystko utrzeć na gładką masę po czym smażyć na rozgrzanej patelni z odrobiną oliwy. Naleśniki można podawać ze słonym nadzieniem, na przykład z warzyw, pieczarek lub twarożku z ziołami.
Przepis na zupę krem z warzyw z nasionami słonecznika
rozwiń
Składniki:
O – 2 l wrzącej wody,
Z – 3 marchewki, ½ szklanki nasion słonecznika,
M – 1 mały seler, mała pokrojona rzepa, 1 łyżka utartego korzenia imbiru,
W – sól, sos sojowy shoyu,
D – sok z cytryny.
Przygotowanie: do gotującej się wody należy dodać pokrojoną marchew, nasiona słonecznika, pokrojony seler i rzepę. Następnie całość gotować na wolnym ogniu, pod przykryciem przez 25 – 30 minut, aż warzywa zmiękną. Odstawić zupę z ognia, doprawić świeżym sokiem z imbiru, sokiem z cytryny, solą, sosem sojowym i zmiksować.
Zima
Przepis na pasztet z soczewicy
rozwiń
Składniki:
Z – 1 zeszklona na oleju cebula, 2 łyżki oliwy, 1 szklanka kaszy kukurydzianej lub jaglanej,
M – 1 ząbek czosnku, pieprz, gałka muszkatołowa,
W – sól, 3 szklanki wody,
D – pęczek natki pietruszki,
O – majeranek, tymianek,
Z – 1,5 szklanki czerwonej soczewicy.
Przygotowanie: na rozgrzaną oliwę, wsypać należy kaszę, dodać cebulę i smażyć kilka minut, dodając przyprawy i często mieszając. Następnie dolać wodę i dodać sól. Całość gotować przez ok. 15 minut. Wsypać posiekaną, zieloną pietruszkę, szczyptę majeranku, tymianku oraz soczewicę. Następnie gotować pod przykryciem do wchłonięcia wody przez kaszę i soczewicę. Powstałą masę przełożyć do wysmarowanych wcześniej otrębami blaszek i piec w średnio rozgrzanym piekarniku przez ok. 25 minut. Podawać jako dodatek do pieczywa lub jako ciepłą potrawę z sosem i warzywami.
Przepis na piernik z marchwi
rozwiń
Składniki:
O – ½ szklanki wrzącej wody,
Z – 1 kg marchwi, 2 dag drożdży, 1 szklanka mąki kukurydzianej, ½ szklanki oliwy, 2 łyżki miodu, 10 dag rodzynek, 10 dag orzechów laskowych, cynamon, 1 jajko,
M – pieprz, zmielone goździki, ziele angielskie,
W – sól,
D – 2 szklanki mąki pszennej razowej,
O – 1 łyżka kakao,
oraz oliwa do smarowania formy i otręby pszenne.
Przygotowanie: do wrzącej wody należy dodać pokrojoną drobno marchew i zagotować. Następnie odcedzoną marchew zmielić, wystudzić, po czym kolejno dodawać drożdże rozpuszczone w odrobinie ciepłej wody, mąkę kukurydzianą, miód, cynamon, jajko, oliwę oraz namoczone wcześniej rodzynki i orzechy. Przyprawy zmielić i wrzucić do ciasta. Następnie całość lekko posolić, dodać mąkę pszenną, kakao i zagnieść. Powstałe ciasto powinno być twarde. Należy przełożyć je do wysmarowanej oliwą i wysypanej otrębami formy oraz pozostawić w ciepłym miejscu do wyrośnięcia. Następnie piec w średnio rozgrzanym piekarniku przez ok. 1 godzinę.
Literatura:
Żak – Cyran B. Jedz i żyj zgodnie z porami roku. Kuchnia roślinna według Pięciu Przemian., wyd. Galaktyka, Łódź, r.2007.
Autor artykułu:
Pogubiłam się.
Piszę Pani cyt.” Każdy składnik przyporządkowany odpowiedniemu żywiołowi i smakowi dodajemy w określonej kolejności zaczynając od Drzewa, następnie Ogień, Ziemia, Metal, Woda”. Po czym niżej, przepis na botwinkę zaczyna się od ognia.
Gdzie logika?
Czy może ja czegoś nie rozumiem?