Jak stosować kolagen? Kolagen w proszku, w płynie, w jedzeniu. Tabletki z kolagenem

Kolagen jest jednym z najważniejszych białek organizmów zwierzęcych. Nie jest on pojedynczym białkiem, lecz rodziną białek podobnych strukturalnie. Stanowi mieszankę aminokwasów, która jest podstawą budowy niektórych ludzkich tkanek – ścięgien, skóry czy rogówki oka. Obecny jest w prawie wszystkich narządach, szacuje się, że około 25–30% wszystkich białek ustrojowych stanowi właśnie kolagen. Kości natomiast tworzą niezwykle trwałe polimery kolagenu i fosforanów wapnia – hydroksyapatytu.

Kolagenowa mieszanka aminokwasów zdominowana jest przez 3 z nich – glicynę, prolinę i hydroksyprolinę. Charakterystyczna dla kolagenu jest rówież hydroksylizyna, razem z hydroksyproliną stanowią aminokwasy wyjątkowe dla tego typu białka. Hydroksylacja zachodzi dzięki obecności specyficznych hydroksylaz, które do swej aktywności potrzebują kwasu askorbinowego odgrywającego tutaj bardzo ważną rolę. Najbardziej znany skutek uboczny niedoboru witaminy C – szkorbut – występuje na skutek obniżenia aktywności hydroksylaz prolinowej i lizynowej, czego efektem są: degeneracja białek kolagenowych, uszkodzenie skóry, kruchość naczyń krwionośnych i utrudnione gojenie ran [1].

To właśnie te aminokwasy wchodzą w skład żelatyny powszechnie stosowanej w praktykach kulinarnych i przetwórstwie żywności. Białka kolagenowe z punktu widzenia odżywczego powszechnie uznawane są jako niskowartościowe, jednak istnieją pewne przesłanki mówiące, że one również mogą mieć znaczenie biologiczne. Uważa się, że do optymalnego odżywienia organizmu konieczne są wyłącznie białka o zbilansowanej podaży aminokwasów – nie jest tak jednak zawsze. Okazuje się, że w stanach niedożywienia (np. w sarkopenii) lub w sytuacji, kiedy zwiększone są potrzeby regeneracyjne organizmu (np. po intensywnych treningach sportowych), kolagen też może przynieść pewne korzyści [2].

Jak stosować kolagen?

Osobom, które nie znają szczegółów anatomii i fizjologii, ten związek peptydowy skojarzyć się może z suplementami diety oraz kosmetykami – kolagen to jeden z najpopularniejszych dodatków do diety, a także element środków do pielęgnacji skóry i włosów. Jako że ma on dość prosty i charakterystyczny skład chemiczny, łatwo go odtworzyć we wszelkiego rodzaju produktach – najczęściej tych z branży spożywczej i kosmetycznej, choć z pewnością znalazłoby się dla niego wiele innych zastosowań. W celach prozdrowotnych i pielęgnacyjnych kolagen stosowany może być w postaci rozpuszczonego proszku, gotowego płynu lub kremu, w postaci tabletek oraz w diecie.

Kolagen w proszku

Kolagen w proszku można rozumieć zarówno jako suplement diety będący mieszanką wyizolowanych peptydów i/lub aminokwasów, jak i jako zwykłą spożywczą żelatynę. Suplementy zawierające zhydrolizowany kolagen zazwyczaj zawierają w składzie również dodatki, takie jak witamina C, wapń, glukozamina, chondroityna czy MSM. Dodatkowe związki chemiczne mają na celu poprawę wchłanialności oraz dostarczenie innych substratów do wzmacniania struktury kolagenu. Ponadto w komercyjnie sprzedawanych suplementach diety często występują dodatki smakowe, barwniki i aromaty.

Żelatyna spożywcza natomiast dostępna jest w sklepach jako biały proszek o lekko żółtym odcieniu i jest produktem procesów technologicznych obróbki tkanek zwierzęcych – najczęściej wołowych – bogatych w kolagen, czyli kości, ścięgien, chrząstek i innych. Żelatyna stosowana jest w różnych technikach kulinarnych. Główną jej funkcją jest tworzenie galaretowatej struktury. Bezpośredni produkt przetwórstwa tkanek zwierzęcych z pewnością jest tańszy i wymaga mniejszych nakładów procesów produkcyjnych aniżeli suplementy kolagenowe. Te natomiast mogą dostarczać wielu innych funkcjonalnych związków o znaczeniu zdrowotnym, a także posiadają pewne wartości smakowe – nieco bardziej atrakcyjne niż mdły posmak żelatyny.

Kolagen w płynie

Produkty kolagenowe od wielu lat cieszą się dużą popularnością i właśnie dlatego powstało wiele różnych metod ich użycia, z których można skorzystać. Również dlatego nazwy tychże produktów można różnie interpretować. Kolagen w płynie może być suplementem diety, podobnym jak te opisane powyżej, jednak rozpuszczonym i gotowym do spożycia. Z pewnością jest to opcja bardzo wygodna, ale i droższa – dodatek rozpuszczalnika (tutaj najczęściej wody) wymaga większej powierzchni magazynowej i większych nakładów transportowych, a co za tym idzie – większych kosztów produkcyjnych. Również ustabilizowanie kolagenu w formie płynnej wymaga zastosowania dodatkowych związków chemicznych o charakterze stabilizatorów struktury.

Kolagen w płynie można także rozumieć jako krem – środek o zastosowaniu kosmetycznym. Mimo, że kremy z dodatkiem kolagenu reklamowane są jako bardzo skuteczne w zwalczaniu różnych oznaków starzenia skóry, to ich faktyczne działanie przeciwzmarszczkowe może być wątpliwe. Po zastosowaniu zewnętrznym kolagen nie jest w stanie wchodzić w struktury skóry ludzkiej, a skóra nie posiada potrzebnych do strawienia kolagenu enzymów.

Tabletki z kolagenem

Tabletki z kolagenem mogą być podobnym suplementem diety jak kolagen w proszku. Zaletą spożywania takiej formy tego białka jest łatwość w dozowaniu dawek i możliwość dodania innych substancji prozdrowotnych. Pamiętać jednak należy, że tabletkowanie i pakowanie wymagają dużych nakładów pracy i powierzchni, zatem produkty takie zawsze będą nieco droższe. Dużym ograniczeniem może być też samo połykanie tabletek – kolagen zazwyczaj spożywany jest w ciagu dnia w dawkach przekraczających kilka gramów, zatem trzeba by spożyć co najmniej kilka tabletek dziennie.

Kolagen w jedzeniu

Źródłem kolagenu w produktach spożywczych może być sama żelatyna, a także jej przetwory, takie jak galaretki owocowe, mięsne, mięsno-warzywne oraz rybne. Ponadto pewne ilości kolagenu pojawiać się mogą w zupach i wywarach przygotowanych na bazie kości i chrząstek zwierzęcych.

Kolagen jest bardzo ważnym białkiem wszystkich zwierząt. Obecnie można go kupić w formie oczyszczonej pod różnymi postaciami. Jedną z najpopularniejszych opcji spożywania kolagenu są suplementy diety – w proszku, płynie i tabletkach. Mimo, że białka kolagenowe często uznawane są jako bezwartościowe z punktu widzenia odżywczego, to w niektórych przypadkach mogą one przynieść pewne korzyści zdrowotne. Suplementacja kolagenem często stosowana jest w celu regeneracji kości i stawów, choć skuteczność w tym aspekcie może być ograniczona. Kolagen jednak wpływać może też na opóźnienie procesów starzenia skóry, ograniczanie cellulitu oraz poprawę nawilżenia i elastyczności skóry [2–7].