Jak działa borowina lecznicza? Co dają okłady borowinowe?

Aktualizacja: 7 maja, 2024

Hasło „uzdrowisko” kojarzy się z pobytem w pięknym miejscu, odpoczynkiem i zabiegami dla zdrowia i urody. W celach terapeutycznych lub pielęgnacyjnych stosuje się między innymi borowinę leczniczą. Zawarte w niej bogactwo substancji odżywczych stanowi remedium na dolegliwości układu ruchu, schorzenia wątroby, a nawet kobiece przypadłości. Leczenie borowinami (inaczej pleidoterapia) ma w naszym kraju długą tradycję. Czym jest ta znakomita substancja i jakich zabiegów z jej użyciem możemy oczekiwać?

Borowina lecznicza

Borowina lecznicza to inaczej torf. Niektórych na pewno zaskoczy informacja, że substancja ta jest klasyfikowana jako skała osadowa. Jej nazwa pochodzi z języka staropolskiego i wykształciła się najprawdopodobniej dlatego, że torf ten powstawał właśnie w pradawnych borach. Borowina jest produktem naturalnych procesów rozkładu tkanek organicznych, głównie roślinnych. Nagromadzone przez lata szczątki organizmów, przy udziale bakterii mumifikujących i odpowiednich warunków środowiska, ulegają coraz głębszemu rozkładowi do prostszych cząstek organicznych i mineralnych. Największe znaczenie dla procesu powstawania torfu ma mech zwany torfowcem. W sezonie wiosenno-letnim jego wyżej położone części zielone nieprzerwanie wzrastają, zaś te niżej położone powoli obumierają. Kiedy cykl ten powtarza się nieprzerwanie przez tysiące lat, powstaje warstwa torfu.

Zawarte w borowinie składniki mineralne to głównie siarczany magnezu i potasu, a także związki glinu, wapnia, żelaza, sodu i krzemu. Do organicznych składników torfu należą kwasy: huminowy i fulwowy, jak również różnego rodzaju woski, garbniki, enzymy, pektyny i celulozy. W borowinie występują nawet substancje zbliżone budową do hormonów sterydowych, które mają działanie estrogenne. Pod ich wpływem pobudzeniu może ulec przysadka mózgowa, której funkcją jest między innymi regulacja gospodarki hormonalnej organizmu.

Prozdrowotne właściwości torfu leczniczego zauważono w XIX wieku. Jako pierwsze zaczęło je wykorzystywać słowackie uzdrowisko w Orawie w roku 1815. W Polsce balneoterapię wprowadzono nieco ponad 40 lat później, w roku 1858. Stosowało ją uzdrowisko w Krynicy. W roku 2017 w Polsce znajdowało się 5 uzdrowisk oferujących taką kurację.

Zabiegi borowinowe mogą przynieść ulgę w chorobie zapalnej stawów, schorzeniach ginekologicznych i dolegliwościach wątroby. Mogą też korzystać z nich osoby cierpiące na neuralgię, a także te, które pragną ujędrnić swoją skórę i zlikwidować zmarszczki.

Borowina lecznicza – działanie i przeciwwskazania

Borowina jest bogata w składniki aktywne, które odżywiają tkanki, działają przeciwdrobnoustrojowo oraz łagodzą stany zapalne. Charakterystyczną cechą torfu leczniczego jest duża pojemność cieplna oraz słabe przewodnictwo cieplne. Oznacza to, że borowina długo utrzymuje żądaną temperaturę i może skutecznie ogrzewać ciało przez kilkadziesiąt minut, ale bez nieprzyjemnego uczucia gorąca. Uzyskiwane w ten sposób miejscowe przegrzanie tkanek umożliwia większy przepływ krwi, efektywniejsze wydalanie szkodliwych substancji i lepsze odżywienie komórek. Zabiegi borowinowe umożliwiają rozluźnienie nawet głębokich partii mięśni, co wpływa na zmniejszenie dolegliwości bólowych.

Zawarte w torfie substancje organiczne i mineralne wspomagają naturalne funkcje hormonalne i immunologiczne organizmu. Ciepła masa torfu rozgrzewa skórę, rozszerzając pory i poprawiając ukrwienie. Dzięki temu lecznicze substancje mogą przedostać się do organizmu i tam wspomagać jego regenerację.

Mimo że zabiegi borowinowe wydają się mieć same korzyści, nie są odpowiednie dla każdego. Istnieje lista przeciwwskazań do peloidoterapii – są to:

• bardzo niskie ciśnienie krwi;
• choroba wrzodowa;
• choroby miąższu nerek i pęcherza moczowego;
• choroby zapalne oczu;
• choroby ze skłonnością do krwawień;
• ciąża;
• cięższe postacie nadciśnienia krwi;
• czynna postać RZS (reumatoidalne zapalenie stawów);
• gorączka;
• gruźlica;
• niewydolność krążenia;
• niewydolność oddechowa;
• nowotwory;
• ostre i podostre stany zapalne;
• rany;
• skłonność do zakrzepowego zapalenia żył;
• stany znacznego osłabienia i wycieńczenia;
• tętniaki;
• uszkodzenie mięśnia sercowego i zaburzenia rytmu serca;
• wiek poniżej 7 lat;
• zaawansowana miażdżyca;
• zaburzenia czucia;
• zaburzenia troficzne i zapalenia skóry;
• żylaki.

W przypadku zabiegów z wykorzystaniem prądu przeciwwskazaniem są także:

• endoprotezy;
• porażenia spastyczne;
• rozrusznik serca.

Zabiegi borowinowe

Rodzaj i częstotliwość wykonywania zabiegów borowinowych zleca pacjentowi lekarz prowadzący. Ponieważ istnieją różne przeciwwskazania do tej metody, lekarz powinien zapytać pacjenta o istniejące choroby i stan fizjologiczny, a następnie wystawić odpowiednie zaświadczenie, żeby personel uzdrowiska mógł przeprowadzić zabiegi. Leczenie borowiną przynosi z reguły dobre efekty, warto jednak pamiętać, że każdy organizm jest inny i korzystne działanie torfu można zauważyć po różnej liczbie zabiegów.

• Zawijania borowinowe – (całkowite, lub częściowe) rozległe okłady z torfu leczniczego nagrzanego do 45°C.
• Galwano-borowina – to okład z borowiny, który połączono z prądem galwanicznym wzmacniającym przeciwzapalne działanie torfu. Oddziaływanie elektryczne rozszerza naczynia krwionośne i pobudza krążenie krwi w tkankach. Dzięki temu poprawia się jej odżywienie, komórki dostają więcej tlenu, a szkodliwe metabolity są sprawniej usuwane. Efektem jest zmniejszenie bólu i stanu zapalnego w miejscu zastosowania zabiegu.
• Okłady miejscowe z borowiny – stosowane są na przykład w schorzeniach wątroby. Do ich wykonania stosuje się pastę borowinową, która w porównaniu do samej borowiny słabiej utrzymuje ciepło, ale za to ma wyższą koncentrację i aktywność substancji leczniczych. Pastę rozgrzewa się do temperatury 38–39° C, a następnie rozprowadza około centymetrową warstwą na chorym miejscu. Zabieg trwa mniej więcej 15 minut.
• Kąpiele borowinowe – ten zabieg to nic innego jak kąpiel w rozgrzanej zawiesinie borowinowej. Zaliczany jest do balneoterapii, czyli zabiegu z wykorzystaniem wody.

Okłady borowinowe

Okłady wykonywane z dodatkiem borowiny, ze względu zawartość wielu substancji aktywnych, są szeroko wykorzystywane w medycynie. Główny mechanizm polega na działaniu termicznym poprzez miejscowe podgrzewanie tkanek. W efekcie krążenie przyspiesza i zwiększony zostaje przepływ krwi przez miejsce poddane terapii. Okazuje się, że niezwykle skutecznie leczy stany zapalne, a także choroby kości, mięśni czy stawów. Z tego właśnie względu idealnie nadaje się w terapii reumatyzmu, stanów zapalnych stawów czy chorobę zwyrodnieniową. Co ciekawe ulgę przynosi również w dolegliwościach kobiecych oraz menopauzie, a nawet niektórych chorobach wewnętrznych. Odkryto funkcje estrogenne borowiny, które oddziałują na korę nadnerczy i stymulują czynność jajników, zatem idealnie nadają się w leczeniu zaburzeń ich funkcjonowania. Wskazaniem do zastosowania jest także przeciążenie mięśni, czy nawet cellulit oraz zmarszczki. Kojące działanie wykazuje w przewlekłych nerwobólach i przykurczach stawowych. Nie zapominajmy o jej aktywności łagodzącej dolegliwości układu pokarmowego, tj. przewlekłe zapalenia jelit, choroba wrzodowa żołądka czy stany kurczowe jelita grubego. Warto wspomnieć, iż niesamowicie wpływa na skórę poprzez jej wygładzenie i ujędrnienie.

Okłady borowinowe – przeciwwskazania

Okłady borowinowe mimo wielu udowodnionych korzyści zdrowotnych nie nadają się dla każdego. Zawsze przed zastosowaniem takiej kuracji należy zasięgnąć porady lekarza, by nie pogorszyć swojego zdrowia. Wśród schorzeń, które dyskwalifikują do podjęcia takiego zabiegu wymienia się:

• żylaki,
• niewydolność krążeniową,
• zbyt niskie czy wysokie ciśnienie krwi,
• zapalenie żył,
• miażdżycę,
• anemię,
• ciążę,
• cukrzycę,
• choroby nerek,
• schorzenia serca.

Pamiętać należy, że okłady te są dość obciążające dla organizmu, zatem nie zaleca się innych zabiegów fizjoterapeutycznych tego samego dnia.

Zabiegi borowinowe przyniosły już ulgę wielu pokoleniom. Relaks w zaciszu uzdrowiska i seria zabiegów z wykorzystaniem torfu to zestaw, który potrafi niekiedy zdziałać cuda. Warto jednak pamiętać, żeby zasięgnąć porady swojego lekarza, aby potwierdził, czy zabiegi borowinowe to na pewno są dla nas odpowiednie.