Przewlekła niewydolność żylna (PNŻ) – zalecenia dietetyczne, znaczenie otyłości i zapobieganie

Aktualizacja: 13 lipca, 2020

Żylaki to problem znacznej części społeczeństwa – ponad połowa kobiet i prawie 40% mężczyzn w Polsce skarży się na dolegliwości związane z przewlekłą niewydolnością żylną – schorzeniem powstałym na skutek uszkodzenia żył i nieprawidłowego przepływu krwi przez ich światło. Jak zapobiegać występowaniu choroby? Czy otyłość ma związek z rozwojem przewlekłej niewydolności żylnej i jakie zalecenia dietetyczne należy przestrzegać, by wspierać skuteczność leczenia?

Przewlekła niewydolność żylna (PNŻ)

Przewlekła niewydolność żylna to schorzenie, w którym dochodzi do zastoju krwi w zmienionym chorobowo naczyniu, najczęściej w obrębie kończyn dolnych. Fizjologicznie, krew żylna płynie wbrew siłom grawitacji – jej cofaniu zapobiegają sprawnie funkcjonujące zastawki żylne, zapobiegające cofaniu się krwi i usprawniające transport do serca. Przewlekła niewydolność żylna jest stanem, w którym dochodzi do uszkodzenia żył i ich zastawek lub zwężenia i niedrożności naczyń żylnych. Powoduje to zastój krwi w naczyniu i jej zaburzony transport do mięśnia sercowego. Powstała zmiana wywołuje nieprzyjemne dolegliwości – obrzęk i bóle nóg, drętwienie, skurcze i widoczne żylaki, stanowiące nie tylko defekt kosmetyczny, ale i bolesne schorzenie, które nieleczone może prowadzić do nawracających stanów zapalnych żył, ich krwawień i zmian troficznych (przebarwienia, owrzodzenia) skóry. Do czynników ryzyka rozwoju żylaków zalicza się między innymi:

• siedzący lub stojący tryb życia,
• ciąża,
• nadwaga i otyłość,
• obcisła odzież i buty,
• nadciśnienie żylne,
• zakrzepica,
• leki hormonalne,
• palenie papierosów,
• miażdżyca,
• predyspozycje genetyczne,
• przewlekłe zaparcia.

Przewlekła niewydolność żylna a otyłość

Wśród wymienionych wyżej przyczyn występowania przewlekłej niewydolności żylnej, szczególną uwagę należy zwrócić na otyłość i jej powiązanie ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia PNŻ. Mechanizm negatywnego wpływu nadmiernej masy ciała na rozwój żylaków jest wielokierunkowy. Po pierwsze, otyłość powoduje wzrost ciśnienia, który utrudnia odpływ krwi żylnej z kończyn, powodując jej zastój. Po drugie, współistniejące często zaburzenia hormonalne u osób otyłych lub też stosowanie leków mających na celu ich wyrównanie może mieć wpływ na zwiększoną gęstość krwi, jej spowolniony przepływ lub uszkodzenie śródbłonka naczyń żylnych – najważniejszych czynników predysponujących do rozwoju zakrzepicy, która istotnie zwiększa ryzyko wystąpienia PNŻ. Ponadto osoby otyłe często prowadzą siedzący tryb życia, który spowalnia przepływ krwi przez naczynia i osłabia mięśnie odpowiedzialne za sprawną pracę pompy mięśniowej przyspieszającej krążenie. Co więcej, otyłość zwykle idzie w parze z innymi chorobami, takimi jak cukrzyca czy miażdżyca – oba mają negatywny wpływ na układ krążenia i sprawność przepływu krwi przez naczynia. Wreszcie, dieta osób otyłych z reguły zasobna jest w produkty bogate w cukier i tłuszcze-trans, które uszkadzając naczynia żylne i obecne tam zastawki, przyczyniają się do rozwoju przewlekłej niewydolności żylnej. Okazuje się więc, że otyłość i często powiązana z tym stanem nieprawidłowa dieta jest jednym z najistotniejszych czynników ryzyka rozwoju PNŻ.

Przewlekła niewydolność żylna – zalecenia dietetyczne

Zalecenia dietetyczne w przewlekłej niewydolności żylnej powinny obejmować kilka aspektów:

1.uwzględnienie w diecie produktów wzmacniających żyły – destrukcyjny wpływ zbyt wysokiego ciśnienia żylnego powoduje utratę sprężystości żył i ich osłabienie. To z kolei wpływa na upośledzenie przepływu krwi wbrew siłom grawitacji i zaburzone działanie zastawek żylnych. Zarówno profilaktyka, jak i leczenie NPŻ powinno uwzględniać poprawę elastyczności i wzmocnienie ścian naczyń żylnych, co można osiągnąć przez włączenie do diety produktów takich jak:

• warzywa i owoce – zarówno te o ciemnym zabarwieniu, bogate w antocyjany (borówki, śliwki, jeżyny), katechiny (herbata zielona), diosminę i hesperydynę (owoce cytrusowe) a także zasobne w witaminę C (czarna porzeczka, dzika róża, aronia);
• źródła kwasów omega-3 – produkty zasobne w kwasy tłuszczowe DHA, EPA, ALA wykazują przeciwzapalne i antyagregacyjne działanie, dzięki czemu usprawniają przepływ krwi przez naczynia, normalizują ciśnienie krwi i zmniejszają ryzyko zakrzepicy związanej z przewlekłą niewydolnością żylną. Produkty zasobne w kwasy omega-3 to m.in. łosoś, węgorz, siemię lniane, olej lniany, tran rybi;
• źródła siarki – jako składnik heparyny – polisacharyd zmniejszający krzepliwość krwi, siarka występująca m.in. w mięsie, jajach i warzywach może wpływać na usprawnienie przepływu krwi w naczyniach żylnych i zapobieganie powstawania zakrzepów i zastoin w żyłach.

2. przeciwdziałanie zaparciom – zwiększone ciśnienie w jamie brzusznej wywołane przez zaparcia powoduje uciskanie żył i zmniejszenie ilości krwi przez nie przepływającej oraz utrudnia prawidłowy ruch zastawek. Aby zapobiegać zaparciom należy zadbać o odpowiednią podaż błonnika w diecie – zarówno frakcji nierozpuszczalnej (pochodzącej z ziaren zbóż, otrąb, skórki jabłka), jak i rozpuszczalnej (płatki owsiane, owoce). Co ważne, w diecie należy uwzględnić odpowiednią ilość wody oraz pamiętać o aktywności fizycznej, która pozytywnie wpływa na redukcję zaparć.

3. normalizacja masy ciała – otyłość jako jeden z czynników predysponujących do rozwoju PNŻ, stanowi istotny problem, którego likwidacja przyczyni się do profilaktyki i spowolnienia rozwoju już występujących żylaków. Dieta odchudzająca o rozsądnie zmniejszonej kaloryczności, oparta o pełnowartościowe, bogatoodżywcze produkty, uzupełniona o indywidualnie dostosowaną aktywność fizyczną pomoże przywrócić należną masę ciała i poprawić rokowania nie tylko w PNŻ, ale i innych chorobach powiązanych z otyłością

Przewlekła niewydolność żylna – zapobieganie

Choć przewlekła niewydolność żylna jest predysponowana genetycznie, nie można stwierdzić iż nie mamy wpływu na jej rozwój. Profilaktyka obejmująca zminimalizowanie przyczyn wystąpienia PNŻ (siedzący tryb życia, palenie papierosów itp.), normalizację masy ciała i ciśnienia krwi, zapobieganie zaparciom i zadbanie o wzmocnienie struktury naczyń żylnych może okazać się wystarczająca, by zapobiec wystąpieniu schorzenia. Błędnym jest myślenie, iż nie mamy wpływu na rozwój i wystąpienie choroby – to właśnie nasz styl życia jest głównym czynnikiem warunkującym jej wystąpienie.

Poznaj domowe sposoby i zioła skuteczne w walce z żylakami!