Geny winne podatności na otyłość!

Aktualizacja: 25 kwietnia, 2024

Badania asocjacyjne ludzkiego genomu (GWAS, ang. Genome-wide Association Studies) doprowadziły w ostatnich latach do przełomowych odkryć i identyfikacji regionów DNA, które sprzyjają występowaniu chorób metabolicznych. Niedawno naukowcom udało się też  poznać bezpośredni związek pomiędzy genami a produkcją komórek tłuszczowych w ludzkim organizmie. Najnowsze odkrycia, mogą być kluczem do skutecznej walki z otyłością!

Genetyczne tło otyłości

Uwarunkowania genetyczne mogą predestynować nas do rozwoju choroby, choć tylko w niewielu przypadkach są one główną przyczyną otyłości (zespoły metaboliczne związane z otyłością, np. zespół Padera-Willego, zespół Cohena). Zazwyczaj choroba dziedziczona jest wielogenowo a jej rozwój dodatkowo wspomagany jest przez czynniki zewnętrzne, takie jak przewyższająca codzienne zapotrzebowanie podaż kalorii i niewystarczająca aktywność ruchowa.

Na szczęście, nie jesteśmy niewolnikami genów. Prowadząc zdrowy styl życia możemy przeciwdziałać ich negatywnemu wpływowi. Zależność tę potwierdziło m.in. doświadczenie Andreasena i współpracowników. W 2008 roku wykazali, że aktywność fizyczna kompensuje działanie jednej grupy genów sprzyjających rozwojowi otyłości. Eksperyment wykazał, że posiadanie genetycznych predyspozycji nie wpływało znacząco na wartość BMI osób, które podejmowały regularną aktywność fizyczną.

Dlaczego niektórym osobom tak trudno zgubić  zbędne kilogramy?  

Dzięki nowym informacjom wiemy już, że stosowane ograniczenia kalorii to jedynie część ,,układanki” procesu odchudzania.

• Im więcej ważysz, tym trudniej jest Ci zgubić zbędne kilogramy. Oto najnowsze wieści z Uniwersytetu w Cambridge. Badacze wyjaśniają, że dzieje się tak, ponieważ podczas odchudzania twoje ciało, w odpowiedzi na ograniczenie dostarczanych kalorii produkuje białko sLR11, które aktywnie hamuje zdolność do spalania tłuszczu. Osobom, u których wykryto allel odpowiedzialny za wytwarzanie proteiny, zdecydowanie trudniej jest pozbyć się niechcianej „oponki”.
• Im mniej jesz, tym mniej kalorii spalasz. Kanadyjska grupy badaczy, potwierdziła, że u osób o ,,oszczędnym metabolizmie” podczas odchudzania dochodzi do szybszego i dłużej trwającego spowolnienia przemiany materii.

Oszczędne geny

Oszczędne geny (ang. thrifty genes) sprzyjają lepszemu przyswojeniu i wykorzystaniu energii  z pokarmów, które spożywamy. Umożliwiają jej magazynowanie i stwarzają możliwość spożytkowania dopiero w okresach niedostatku żywności. Osoby, u których występują, są  potomkami osób, które przeżyły klęski głodu, ponieważ wykształciły zdolność do magazynowania nadmiaru energii w postaci tkanki tłuszczowej i  mogły korzystać ze zgromadzonych rezerw w szczególnie krytycznych momentach.

Pomiędzy naszym genetycznym dziedzictwem a nowoczesnym środowiskiem w którym żyjemy powstało niedopasowanie. Fakt ten przyczynia się  do rozwoju otyłości i towarzyszących jej problemów zdrowotnych.  Dziś, żyjemy w czasach ogólnie panującego dobrobytu. Zazwyczaj nie musimy martwić się o zasoby żywności, jednak nasze organizmy trwają w gotowości i gromadzą zapasy, na wypadek, gdyby miało ich zabraknąć.

Geny a  nasze nawyki żywieniowe

Prężnie rozwijająca się nutrigenomika pozwala nam zrozumieć, jak  genotyp może wpływać na gromadzenie tkanki tłuszczowej, nasz apetyt i tempo metabolizmu. Najnowsze badania udowadniają, że pewne warianty genów mogą mieć udział w kształtowaniu nawyków żywieniowych, które sprzyjają powstawaniu nadwagi.

• Gen BDNF – zmienność  genu BDNF (ang. Brain-derived neurotrophic factor) ma wpływ na regulację naszego łaknienia. Wystąpienie pewnej mutacji w materiale genetycznym wiąże się z produkcją niewystarczającej ilości białka, które odpowiedzialne jest za procesy regulacji apetytu. Zaburzenie równowagi sprawia, że energia pochodząca ze spożywanych pokarmów jest nadmiernie magazynowana. Osoby z pewną odmianą BDNF mają tendencją do łatwego przybierania masy ciała.
• Gen FTO – posiadacze pewnej odmiany FTO (ang. Fat mass and obesity-associated protein) mają tendencją do spożywania większej liczby posiłków w ciągu dnia i częściej sięgają po przekąski o dużej zawartości tłuszczu i słodycze.
• Gen CD36 – badacze  z Uniwersytetu Stanowego Pensylwanii dowiedli, że osoby, u których występuje pewien wariant CD36 odczuwają  większą potrzebę spożywania tłustych potraw.

Nowe metody w zwalczaniu otyłości

Najbardziej popularną metodą leczenia otyłości to wciąż kombinacja diety redukcyjnej i ćwiczeń wspomagana interwencjami medycznymi, takimi jak zabiegi chirurgii bariatrycznej. Na rynku funkcjonuje szereg farmaceutyków, ale powodują one jedynie krótkotrwałą utratę masy ciała.

Nowe informacje otworzyły drogę dla badań, które mogą prowadzić do stworzenia skutecznych, spersonalizowanych strategii leczenia otyłości i jej następstwa, a także określić ryzyko wystąpienia zaburzenia u konkretnej osoby na podstawie jej profilu genetycznego.

Laboratoria diagnostyczne oferują już wykonanie testu sprawdzającego obecność wariantów jednego lub kilku genów odpowiedzialnych za regulację naszego apetytu m.in.:  FTO, MC4R, TCF7L2, MTNR1B. Wyniki badań są bardzo pomocne podczas doboru odpowiednich działań profilaktycznych. Jednym z nich jest tzw. Fit Test, który określa genetyczne podłoże naszego sposobu odżywiania. Metoda leczenia otyłości, z którą wiąże się ogromne nadzieje, to terapia genowa. Naukowcy z Centrum Medycznego Uniwersytetu Stanu Ohio przeprowadzili eksperyment na myszach otyłych z cukrzycą, oraz o prawidłowej masie ciała. Za pomocą wektora wirusowego wprowadzono do ich organizmu gen BDNF.  Terapia powodowała u gryzoni utratę masy ciała, redukcję tkanki tłuszczowej i poprawiała metabolizm glukozy. Naukowcy mają nadzieję, że nowa metoda leczenia otyłości okaże się bezpieczniejsza i skuteczniejsza niż stosowane obecnie konwencjonalne kuracje.