Wosk carnauba – zastosowanie w żywności i kosmetyce. Czy wosk carnauba jest szkodliwy?

Wosk carnauba umieszczany jest na etykietach produktów spożywczych pod skrótem E903. Producenci stosują tę substancję głównie w celu  zwiększenia atrakcyjności żywności. Wosk carnauba wykorzystywany jest m.in. do nabłyszczania owoców, produkcji niektórych żelek oraz glazury tic-taców. Jakie inne zastosowanie ma ta substancja i czy grozi nam coś na skutek jej spożywania? 

Wosk carnauba

Wosk carnauba (łac. Cera Carnauba) jest naturalnym woskiem roślinnym, pozyskiwanym z liści palmy Copernicia cerifera rosnącej w Brazylii. Roślina wydziela sztywną osłonkę na swoich liściach, spełniającą funkcję ochronną. Wosk uwalnia się z liści palmowych w postaci drobnych łusek o barwie od jasnozielonej po brudnoszarą. Po oczyszczeniu przyjmuje kolor żółtawy lub biały.

Głównymi składnikami wosku carnauba są estry oraz hydroksyestry wyższych kwasów tłuszczowych i wyższych alkoholi, których zawartość dochodzi do 85% (m/m). Ponadto występują w nim wolne kwasy tłuszczowe (głównie nasycone), węglowodory nasycone i nienasycone, wolne alkohole, laktony, barwniki oraz substancje mineralne. 

Ten naturalny wosk estrowy jest najtwardszym ze wszystkich znanych wosków naturalnych. Jego temperatura topnienia waha się od 80 do 85 ֯C, gęstość 0,99–1,00 g/cm3, natomiast średnia masa cząsteczkowa wynosi 650÷670. Rozpuszcza się w benzenie, wrzącym eterze i alkoholu.

Wosk carnauba – zastosowanie w żywności 

W Polsce, podobnie jak i w Unii Europejskiej, wosk carnauba jest substancją dodatkową dozwoloną do stosowania w żywności. Według systemu oznaczeń UE, wymieniony jest w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia jako dozwolona substancja dodatkowa do żywności o numerze E 903 [5].

Wosk carnauba stosuje się głównie na powierzchni produktów spożywczych jako substancję powlekającą, usztywniającą i nabłyszczającą. 

Jest powszechnie stosowany do glazurowania takich produktów, jak: 

• wyroby cukiernicze,
• orzechy,
• ziarna kawy,
• tic-taci,
• guma do żucia,
• żelki,
• soki owocowe,
• sosy. 

Dosyć często stosuje się go także do powlekania powierzchni owoców, w celu ich ochrony przed utratą wilgoci, a także w celu nadania im ładnego wyglądu i połysku. Wykorzystywany jest także podczas przechowywania i przewozu owoców egzotycznych, zabezpieczając je przed zepsuciem i zanieczyszczeniami. Wykorzystuje się go w ten sposób najczęściej do ochrony cytrusów, ananasów, granatów, ale także brzoskwiń i nektarynek. 

Wosk carnauba jest materiałem wykorzystywanymi jako składnik powłokotwórczy, dokładnie jako składnik lipidowy jadalnych powłok serów. 

Również w przemyśle farmaceutycznym znalazł zastosowanie jako element wiążący substancje czynne, przez co umożliwia stworzenie łatwych do połknięcia tabletek.

Zgodnie z zaleceniami dopuszcza się jego stosowanie w żywności w ilości 200 mg/kg surowca[5].

Wosk carnauba – zastosowanie w kosmetyce

Wosk carnauba dobrze łączy się z olejami, tłuszczami i innymi woskami zwiększając przez to ich temperaturę topnienia oraz twardość. Z tego powodu jest ważnym składnikiem wykorzystywanym w kosmetyce przy produkcji szminek i pomadek do ust, aby zapobiec ich topieniu się w wyższych temperaturach (np. podczas ekspozycji na słońce).

Natomiast z uwagi na fakt, iż wosk carnauba nie rozpuszcza się w wodzie oraz posiada właściwości nabłyszczające wykorzystywany jest do produkcji również innych kosmetyków, takich jak: 

• wodoodporne tusze do rzęs,
• podkłady,
• cienie do powiek,
• lakiery,
• produkty do depilacji ciała,
• dezodoranty,
• kremy przeciwsłoneczne z filtrami UV. 

Wosk carnauba – szkodliwość

Wosk carnauba jako dodatek do żywności, kryjący się za symbolem E 903, jest substancją naturalną, całkowicie bezpieczną dla organizmu człowieka. Skutki uboczne mogą pojawić się w wyniku przedawkowania tej substancji i objawiają się podrażnieniem żołądka, jednak do takich przypadków stosunkowo rzadko dochodzi.

Wosk carnauba jako składnik kosmetyków nie powoduje uczuleń. Ma opinię jednej z bezpieczniejszych substancji. Zdarza się to rzadko, ale u niektórych osób może wywołać miejscowe działania niepożądane, takie jak:

• kontaktowe zapalenie skóry,
• wysypka,
• trądzik, 
• przesuszenie/podrażnienie skóry,
• zapalenie mieszków włosowych.

Podsumowując, jeśli sięgniemy po jakiś produkt spożywczy, który w składzie będzie miał tajemniczy symbol E 902 nie należy się obawiać jego konsumpcji, gdyż jest to wosk carnauba – naturalna substancją roślinna, bezpieczna dla człowieka i dozwolona jako substancja dodatkowa w żywności. Występuje powszechnie w takich produktach jak tic-taci, żelki, wyroby cukiernicze, gumy do żucia, owoce, orzechy, ziarna kawy. Znajdziemy go też w kosmetykach dla pań, takich jak pomadki, wodoodporne tusze do rzęs czy cienie do powiek. Jako składnik kosmetyków również jest na liście substancji bezpiecznych, raczej nie powodujących uczuleń.