Sarkoidoza – objawy, leczenie, dieta

Aktualizacja: 7 marca, 2025

Sarkoidoza to choroba doskonale znana wszystkim sympatykom słynnego serialu „Dr. House”. Jej podejrzenie stawiane było przez tytułowego lekarza w niemal co drugim odcinku. Niewiele osób zdaje sobie sprawę z tego, jak podstępnie może rozwijać się owo schorzenie, gdyż początkowo zazwyczaj nie ukazuje ono swoich objawów lub są one niezauważalne. Przeczytaj artykuł i dowiedz się więcej o tej immunizacyjnej chorobie!

Sarkoidoza

Istnieje wiele schorzeń mających duży wpływ na zdrowie publiczne. Jednym z nich jest właśnie sarkoidoza, która jest wieloczynnikową chorobą ogólnoustrojową. Występuje w różnych grupach wiekowych, jednak ponad 80% chorych to osoby między 20. a 50. rokiem życia. Ryzyko zachorowania jest dość niskie i wynosi ok. 0,85% w przypadku rasy białej oraz 2,4% u rasy czarnej. Sarkoidoza cechuje się występowaniem stanu zapalnego o charakterze ziarniakowym. Pierwszy jej opis pojawił się w 1869 roku. Zarówno jej etiologia, jak i mechanizmy powstawania nie są w pełni poznane i zrozumiałe. Uważa się, że zależeć może od wielu czynników, m.in. płci, rasy czy wieku, jednak badania nie są dość dokładne, by móc wyciągnąć z nich odpowiednie wnioski.

Prawdopodobna hipoteza mówi, iż przyczyną tej choroby może być zależność między czynnikami osobniczymi, procesami zakaźnymi oraz niezakaźnymi i czynnikami środowiskowymi a podatnością genetyczną. Dotykać ona może wielu narządów, z tego względu mogą wystąpić trudności w jej diagnozowaniu. Najczęściej jednak spotykana jest w obrębie płuc. Ciekawy jest fakt, że niekiedy sarkoidozę wywołać może terapia innego schorzenia, np. nowotworów. Z drugiej strony dotyczyć może ona serca, wątroby, a także skóry, co stanowi ok. 25% wszystkich przypadków. W każdej postaci pojawiają się jednak ziarniaki. Niestety, kiedy zmiany sarkoidalne pojawiają się w miejscu urazów skórnych (także tych powstałych w wyniku interwencji chirurgicznych, szczepień czy tatuowania), prowadzą do powstania trwałych blizn.

Warto zwrócić uwagę, że naukowcy zaobserwowali, iż istnieje ujemny związek między występowaniem sarkoidozy a paleniem tytoniu. Mechanizmy takiej reakcji niestety nie są poznane, ale ciągle trwają nad tym badania. Prawdopodobnie palenie może zakłócać proces aktywacji limfocytów (makrofagów), odpowiedzialnych za powstawanie ziarniaków. Z drugiej jednak strony odkryto dodatni związek między otyłością a występowaniem choroby (w przypadku osób z nadwagą zależności tej nie zauważono). Podobnie jak wcześniej nie jest znana patogeneza tegoż procesu, ale najprawdopodobniej związany jest on z nadmiernym wydzielaniem leptyny u osób otyłych. Substancja ta cechuje się działaniem silnie immunomodulującym, co zwiększa ryzyko autoimmunizacji i jednocześnie sarkoidozy.

Sarkoidoza – objawy

Sarkoidoza cechuje się wielonarządowymi objawami zależnymi od tego, który narząd jest dotknięty schorzeniem. Głównymi objawami, na podstawie których dokonuje się rozpoznania, są: niewyjaśniony kaszel, duszności, łatwe męczenie się, stany podgorączkowe oraz rumieniowe stany skórne czy utrata apetytu i objawy konstytucyjne. Symptomy ze strony układu mięśniowo-szkieletowego są niezwykle rzadkie. Zalicza się do nich m.in. artropatię, zmiany kostne, a także miopatię. Mogą się one uwidaczniać zarówno w początkowym stadium choroby, jak również powstawać wraz z jej rozwojem. Niekiedy pojawić się może artralgia (ból obejmujący jeden lub wiele stawów) czy zapalenie stawów. W przewlekłym stanie choroby możemy mieć do czynienia także z powikłaniami szkieletowymi, a w bardzo rzadkich przypadkach mogą się także rozwijać schorzenia mięśni.

Sarkoidoza – leczenie

Leczenie zależne jest, jak w większości schorzeń, od stadium i miejsca rozwoju choroby. Uważa się, że u prawie 2/3 pacjentów może wystąpić spontaniczna remisja. Niestety u 10%–30% chorych sarkoidozę cechuje przebieg przewlekły lub postępujący. Preparaty farmaceutyczne stosowane są w przypadku, kiedy istnieje ryzyko nieodwracalnego uszkodzenia narządu, znacznej progresji choroby czy przy pojawieniu się objawów mających istotny wpływ na jakość życia. Zazwyczaj w przypadku problemów z układem mięśniowo-szkieletowym wystarcza zastosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) czy kortykosteroidów, by doprowadzić do zaniku objawów. W przypadkach bardziej opornych konieczne okazać może się zastosowanie leków immunosupresyjnych, np. Metoteksatu czy inhibitorów TNF-a.

Sarkoidoza – dieta

Rozpoznanie sarkoidozy w początkowej fazie daje wysokie rokowania, jeśli chodzi o możliwość wystąpienia spontanicznej remisji w ciągu dwóch lat od diagnozy (obserwowana jest w 50–90% przypadków). Im wyższe stadium choroby, tym gorsze prognozy i szanse na szybkie ustąpienie. W przypadku dość częstej u tych pacjentów hiperkalcemii należy bezwzględnie ograniczyć podaż witaminy D z dietą. Równoznaczne z tym jest również zmniejszenie ekspozycji na słońce, gdyż głównie to właśnie w ten sposób składnik ten dostarczany jest do ustroju. Do produktów bogatych w witaminę słońca zaliczamy m.in. tłuste ryby i oleje rybie, a także pestki dyni czy orzechy. Dodatkowo, podobnie jak w przypadku innych chorób autoimmunizacyjnych, takich jak np. Hashimoto, warto zwrócić uwagę na problem nietolerancji i wykonać diagnostykę w kierunku glutenu oraz laktozy (wyłącznie, jeżeli pacjent odczuwa nieprzyjemne dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego) i zastosować odpowiednią dietę eliminacyjną w momencie postawienia diagnozy. Oczywiście istnieją inne produkty, po których może pogarszać się stan chorego, m.in. warzywa psiankowate (tj. papryka, pomidor, ziemniaki) czy też warzywa strączkowe. Najważniejsza jest obserwacja pacjenta i jego odczuć po spożyciu określonych grup produktów, tak, by jak najszybciej mógł on powrócić do zdrowia i aby nie pogorszyć jego stanu.

Podsumowując, sarkoidoza to choroba o bardzo podstępnym przebiegu, której objawy nie zawsze świadczyć mogą jednoznacznie o diagnozie. Najlepsze rokowania mają miejsce w przypadku wczesnego rozpoznania. Wówczas możliwość samoczynnej remisji schorzenia jest niezwykle wysoka. Nieleczona przypadłość może zaś doprowadzić nawet do śmierci.