Co to jest GMO? Zagrożenia i zalety roślin modyfikowanych genetycznie

Aktualizacja: 9 kwietnia, 2024

Żywność genetycznie modyfikowana ma swoje wady i zalety. Metody te stosowane są zarówno na roślinach, jak i zwierzętach. Ich celem jest m.in. zwiększenie odporności na herbicydy, szkodniki oraz infekcje wirusowe. Wydaje się, więc, że jest to idealne rozwiązanie dla rolników, pytanie brzmi: jak ma się to do naszego zdrowia?

GMO

GMO, czyli żywność modyfikowana genetycznie to organizmy, w których materiał genetyczny został zmieniony w sposób niezachodzący w warunkach normalnych. Modyfikacja polega na wszczepieniu do genomu modyfikowanego organizmu fragmentu DNA z innego organizmu, który odpowiedzialny jest za daną cechę lub też na modyfikacji genu czy też usunięciu go całkowicie z organizmu. Na świecie najczęściej modyfikuje się: soję, kukurydzę, pomidory, ziemniaki, bawełnę, tytoń natomiast w Europie: kukurydzę, rzepak, buraki cukrowe i ziemniaki.

GMO w Polsce

W Polsce panuje zakaz upraw żywności GMO, co nie oznacza, że w supermarketach nie posiadamy produktów modyfikowanych genetycznie. Co roku Polska importuje z USA, Argentyny i innych zakątków Świata około 2,5 miliona ton zboża (soja, kukurydza, rzepak). Szczególną uwagę należy, więc zwracać, kupując np. olej roślinny, produkty sojowe czy płatki kukurydziane.

Według prawa unijnego każdy produkt zawierający przynajmniej 0,9% składników zmodyfikowanych genetycznie powinien zawierać na opakowaniu taką informację. Niestety nie dotyczy to znakowania produktów nabiałowych i mięsnych pochodzących ze zwierząt karmionych paszami z GMO.

Rocznie do Polski importuje się około 2 mln ton śruty sojowej GMO. Śruta ta stanowi około 60% surowców wysokobiałkowych do produkcji pasz.

GMO – zagrożenia

Największym zagrożeniem żywności genetycznie zmodyfikowanej jest to, że może ona mieć szkodliwy wpływ na organizm ludzki. Uważa się, że spożywanie genetycznie modyfikowanych pokarmów może powodować rozwój chorób, które są odporne na antybiotyki. Żywność ta jest nowym wynalazkiem, niewiele, więc wiadomo o jej długoterminowym wpływie na ludzi. Efekty zdrowotne są nieznane, dlatego wiele osób woli ich unikać.

Produkty genetycznie zmodyfikowane mogą stanowić zagrożenie żywieniowe związane ze zmniejszeniem wartości odżywczej, strawności oraz biodostępności składników. W Indiach setki robotników pracujących przy zbiorach zaobserwowało reakcje alergiczne spowodowane oddziaływaniem bawełny Bt. Do najczęściej wymienianych zagrożeń dla zdrowia człowieka wynikających ze spożywania żywności zmodyfikowanej genetycznie zalicza się:

• zaburzenia odporności,
• zmniejszenie płodności,
• zaburzenia metabolizmu,
• zaburzenia hematologiczne,
• odporność na antybiotyki,
• wzrost zachorowalności na nowotwory.

GMO – zalety

Pomidor transgeniczny Flavr Savr w 1994 roku był pierwszym GMO wprowadzonym do obrotu. Modyfikacja genetyczna pomidora polegała na zmniejszeniu w nim aktywność genu, który odpowiada za proces dojrzewania i mięknięcia pomidora. Tak zmodyfikowany pomidor lepiej znosi transport i dłużej zachowuje świeżość.

• Bawełna Bt jest wytwarzana poprzez wprowadzenie syntetycznej wersji genu z naturalnie występującej w glebie bakterii Bacillus thuringiensis. Głównym powodem jest pobudzenie rośliny do produkcji własnej toksyny Bt,,aby zniszczyć szkodniki bawełny. Gen powoduje wytwarzanie toksyny Bt we wszystkich częściach rośliny. Kiedy szkodniki bawełny spożywają jakąkolwiek jej część – toksyny zabijają owada.
• Soja – w odmianie Roundup Ready pełną kopię genu syntazy EPSP z agrobakterii szczepu CP4 przeniesiono do genomu soi przy pomocy działka genowego, co czyni ją odporną na działanie herbicydu glifosat, stosowanego powszechnie do walki z chwastami. Opracowano również odmianę transgenicznej soi odpornej na glifostat oraz wykazującej odporność na szkodniki. Odmiana ta została dopuszczona do stosowania w Brazylii
• Ziemniaki – dzięki GMO zyskały odporność na herbicydy, stonkę ziemniaczaną, wirusy, większą trwałość i małą zawartość glikoalkaloidów – substancji szkodliwych dla człowieka, występujących w surowych ziemniakach.
• Złoty ryż – odmiana ryżu siewnego uzyskana metodami inżynierii genetycznej. Odmiana powstała z myślą o niedożywionej ludności krajów rozwijających się, w której dzieci zapadają na ślepotę zmierzchową z uwagi na brak witaminy A. Nazwa ma związek z żółtym kolorem pozbawionej łupiny nasiennej ziaren ryżu. Wytworzona odmiana zawiera geny (dwa geny żonkila i jeden z bakterii Erwina uredovora), które powodują produkcję B-karotenu. Wstawione geny są kontrolowane przez poszczególnych promotorów tak, że enzymy i prowitamina A są produkowane tylko w bielmie ryżu.
• Truskawki dzięki GMO – wyższa słodkość owoców, spowolnienie dojrzewania, odporność na mróz.
• Buraki cukrowe – odporność na herbicydy i szkodniki, dłuższy okres przechowywania bez strat w zawartości cukru.
• Banany – odporność na wirusy i grzyby.
• Winogron – odmiany bezpestkowe.
• Seler – zwiększona kruchość.

Podsumowując rolnicy godzą się na uprawę roślin genetycznie modyfikowanych ze względu m.in. na:

• szybszy wzrost roślin,
• zwiększona produktywność ,
• dłuższy okres przydatności do spożycia,
• odporność na szkodniki,
• poprawę walorów smakowych.

Czasami genetycznie modyfikowane rośliny spożywcze można hodować w miejscach o niekorzystnych warunkach klimatycznych. Normalna roślina uprawna może rosnąć tylko w określonym sezonie lub w sprzyjających warunkach. Mimo iż nasiona dla takich produktów są dość drogie, ich koszt produkcji jest niższy niż w tradycyjnych uprawach ze względu na naturalną odporność na szkodniki i owady. Zmniejsza to konieczność narażania roślin GM na szkodliwe pestycydy i środki owadobójcze.

Żywność genetycznie modyfikowana ma wiele zalet podczas produkcji i transportu, jednak jej częste spożycie może mieć niebezpieczne konsekwencje zdrowotne. Należy, więc sprawdzać etykiety spożywanych produktów i dopóki nie zbadano długotrwałych skutków spożycia takich produktów zalecane jest ich unikanie.