Awitaminoza – przyczyny, objawy i skutki niedoboru witamin

Z pewnością każdy wie, że należy spożywać witaminy, jednak nie każdy wie, czym dokładnie one są. Pierwsza witamina odkryta została przez wybitnego polskiego naukowca, a w pewnym stopniu przyczynił się do tego przypadek. Zaobserwował on, że psy karmione żywnością z białkami roślinnymi traciły na masie i stawały się słabsze, a kiedy do ich diety dołączano mięso, te „odżywały”. Można się domyślać, iż właśnie to było jednym z motywatorów Kazimierza Funka do dalszych badań. W 1910 roku rozpoczął badania, które doprowadziły do oficjalnego odkrycia witaminy B1 w roku 2013. Badając osoby chore na beri-beri zaobserwował, że pacjenci spożywający ryż łuskany byli bardziej podatni na zachorowanie, niż pacjenci spożywający ryż charakteryzujący się niższym stopniem przetworzenia.

Awitaminoza

Witaminy są niezbędnym elementem diety każdego człowieka. Nawiązuje do tego sama ich nazwa wymyślona właśnie przez Polaka – “vita”, co znaczy “życie”. Stanowią grupę zróżnicowanych pod względem budowy chemicznej i funkcji związków chemicznych, a podstawową ich klasyfikacji jest podział na witaminy rozpuszczalne w wodzie oraz rozpuszczalne w tłuszczach. Niemal każdy produkt spożywczy zawiera pewną ilość jednej lub więcej witamin. Mimo to zaspokojenie zapotrzebowania na witaminy nie zawsze jest takie proste. Dieta musi być zbilansowana, aby organizm mógł prawidłowo funkcjonować. Stany, w których poziom witamin w organizmie jest niedostateczny określane są jako hipowitaminoza oraz awitaminoza – pierwsza nazwa dotyczy niedoboru jednej lub więcej witamin, natomiast druga dotyczy całkowitej ich deplecji. Oczywiście awitaminoza jest stanem dużo bardziej niebezpiecznym dla życia człowieka.

Awitaminoza – przyczyny

Podstawową przyczyną braku określonej witaminy w organizmie jest jej niedostateczne spożycie lub jej brak w diecie. Charakterystycznym wyjątkiem jest tutaj rozpuszczalna w tłuszczu witamina D, której obecność w żywności jest ograniczona. Może ona być syntetyzowana poprzez ekspozycję ciała na działanie promieni słonecznych, dlatego nieodpowiednia dieta w połączeniu z całkowitym „odcięciem od świata” mogą prowadzić do jej deplecji i poważnych konsekwencji zdrowotnych.

Niektóre witaminy mogą powstawać w organizmie z innych związków chemicznych obecnych w żywności – doskonałym przykładem jest witamina A, która przetwarzana jest przez układ pokarmowy z beta-karotenu. Inną – poza dietetyczną, jednak również istotną – przyczyną są zaburzenia wchłaniania w przewodzie pokarmowym. Może to dotyczyć wielu witamin, jednak najczęściej niedostatecznie wchłaniana jest witamina B12 – zaburzenie takie w połączeniu z dietą wegańską zatem może stanowić istotne zagrożenie dla zdrowia. Kolejną nietypową witaminą jest biotyna – organizm sam ją wytwarza i proces ten również w niektórych przypadkach może nie funkcjonować właściwie. Wchłanianie zaburzone może być poprzez stany patologiczne przewodu pokarmowego, jak i związki chemiczne obecne w żywności, które mogą utrudniać absorpcję.

Awitaminoza – objawy

W przypadku niedoborów witamin prowadzących do awitaminozy trudno mówić o objawach, ponieważ te zazwyczaj pojawiają się już przy mniej niebezpiecznej hipowitaminozie. Awitaminoza jest stanem, w którym na skutek niedostatecznego spożycia, czy wchłaniania dochodzi do choroby, zatem lepiej jest omówić objawy chorób, z którymi związane są konkretne niedobory.

Pośród pierwszych objawów znacznych niedoborów witamin rozpuszczalnych w tłuszczach A, D, E i K spodziewać się można odpowiednio zaburzeń wzroku, mineralizacji kości, płodności i krzepliwości krwi. W przypadku witamin rozpuszczalnych w wodzie – B1, B2, PP, kwasu pantotenowego, B6, H, kwasu foliowego, B12 i C – objawy z kolei obejmują zaburzenia neurologiczne, pękanie kącików ust, stany zapalne skóry, zaburzenia czucia, uczucie ogólnego zmęczenia organizmu, zwiększone wydzielanie z gruczołów łojowych, anemia, uszkodzenia układu nerwowego oraz szkorbut.

Awitaminoza – skutki

Awitaminozę można zaliczyć do ciężkich chorób – stan kompletnego „wyczerpania” witamin może być bardzo trudny do uratowania. Skutki skrajnych niedoborów każdej z witamin mogą nieść mniejszy lub większy uszczerbek na zdrowiu, niestety konsekwencje mogą również być tragiczne. Osobami szczególnie narażonymi na konsekwencje niedoborów są kobiety w ciąży i dzieci na każdym etapie rozwoju, również osoby osłabione i starsze, a także dorośli pracujący zbyt ciężko.

Witaminy należą do niezbędnych składników odżywczych – bez nich funkcjonowanie ludzkiego organizmu jest utrudnione, a czasem nawet niemożliwe. Warto dbać o prawidłowe zbilansowanie diety i jej urozmaicenie, jednak nie zawsze to wystarcza. W niektórych przypadkach czynnikiem decydującym o stopniu ryzyka ciężkiej awitaminozy może być nieodpowiednia higiena życia, inne choroby, czynniki zaburzające wchłanianie czy aktywność witamin.