Asafetyda, smrodzieniec, czarcie łajno – właściwości lecznicze niezwykłej przyprawy

Aktualizacja: 20 maja, 2024

Niegdyś znana i powszechnie stosowana jako surowiec apteczny, dziś nieco zapomniana. Ta niewątpliwie okazała, dorastająca niemal do trzech metrów wysokości, bylina po dziś dzień rośnie na piaszczystych, kamienistych terenach północnych Indii, Iranu i Afganistanu. Pomimo że niektórych odstrasza nie tyle sama nazwa, co specyficzny, czosnkowy zapach, to właśnie czarcie łajno może stać się skutecznym środkiem w leczeniu chronicznych wzdęć oraz zespołu jelita drażliwego.

Asafetyda (smrodzieniec, czarcie łajno)

Gummi resina asa foetida bądź po prostu gumożywica smrodzieńca jest surowcem otrzymywanym z korzeni i kłączy zapalniczki cuchnącej. Ta niezwykle dorodna roślina charakteryzuje się czosnkowym, bardzo nieprzyjemnym zapachem oraz gorzko-ostrym smakiem. Nacięcie korzeni zapalniczki powoduje wyciek jej żywicy (stężałego soku mlecznego), która zasychając daje niezwykle cenny surowiec [3]. W naszym kraju Asa foetida nierzadko nazywana jest czarcim łajnem bądź smrodzieńcem, z uwagi na swój „nadzwyczajny”, nieprzyjemny (zwłaszcza dla Europejczyków) zapach. Właściwości lecznicze asafetydy znano i powszechnie wykorzystywano już od czasów starożytnych. Surowiec ten bowiem zawiera szereg składników w tym: około 6–9 % olejku eterycznego, gumy (25–30%) oraz żywice (24–65%).

Niewiele osób zdaje sobie sprawę z tego, iż właśnie smrodzieniec może stać się skutecznym środkiem podczas zmagań z nieprzyjemnymi dolegliwościami przewodu pokarmowego (niestrawność, wzdęcia). Asafetyda znalazła swoje miejsce również w sztuce kulinarnej, gdzie stanowi niebanalny dodatek do wielu potraw, zwłaszcza z roślin strączkowych. Ponadto jest składnikiem mieszanek przyprawowych (charakterystycznych dla kuchni indyjskiej) tzw. masal. Współcześnie można ją nabyć, w postaci żółtego proszku bądź granulek, w sklepach oferujących produkty spożywcze i przyprawy kuchni świata oraz sklepach ze zdrową żywnością. Z uwagi na specyficzny zapach asafetydy, przyprawę należy przechowywać w szczelnie zamkniętych opakowaniach hermetycznych.

Asafetyda – właściwości

Niebanalny surowiec z zapalniczki cuchnącej znalazł zastosowanie nie tylko w celach leczniczych, lecz również jako kuchenna przyprawa. Na przestrzeni dziejów przypisywano mu rozmaite właściwości, w tym: wiatropędne, przeciwwzdęciowe, rozkurczowe, oczyszczające krew, przeciwzakrzepowe, a nawet hipotensyjne, które z powodzeniem wykorzystywano w lecznictwie. Dawniej asafetyda uznawana była za środek przeciwbakteryjny stąd też znalazła szerokie zastosowanie w leczeniu stanów zapalnych oskrzeli, mokrego kaszlu, wykazując działanie także wykrztuśne, o czym mogą świadczyć doniesienia doktora Orkisza: „w celu uspokojenia kaszlu, zmniejszenia chrypki i odrywania się flegmy w błonach śluzowych […]” [2].

Ponadto nalewki czy pigułki z czarciego łajna stosowano podczas zmagań z chorobami nerwowymi, histerią, hipochondrią oraz w zaburzeniach trawiennych. W świetle współczesnych danych literaturowych ów surowiec powraca do łask, okazuje się bowiem mieć znacznie większą skuteczność działania wobec wirusa H1N1 (podtyp wirusa grypy typu A) aniżeli amantadyna [4].

Choć w naszej polskiej sztuce kulinarnej surowiec z zapalniczki cuchnącej jeszcze nie cieszy się szczególną popularnością, miłośnicy indyjskiej kuchni wegetariańskiej jak również poszukiwacze egzotycznych smaków mogą z pewnością włączyć tę znakomitą przyprawę do swojego menu. Kończąc niniejsze rozważania warto podkreślić, iż chcąc wykorzystać asafetydę zarówno jako przyprawę, jak i lekarstwo, surowiec z tej niebanalnej rośliny z rodziny selerowatych należy stosować w niewielkich ilościach –  tak na „czubek noża” [4].