Maść z żywokostu – działanie, zastosowanie na zmarszczki. Jak zrobić maść z żywokostu?

Aktualizacja: 20 maja, 2024

Właściwości terapeutyczne wykazują nie tylko syntetyczne leki, ale również związki zawarte w roślinach. W fitoterapii przygotowuje się i stosuje preparaty z leczniczych roślin, które mają pozytywne działanie zarówno zewnętrzne, jak i wewnętrzne. W medycynie ludowej od dawna ceniony jest między innymi żywokost lekarski.

Żywokost lekarski (Symphytum officinale) to wieloletnia bylina z rodziny szorstkolistnych (Boraginaceae). Pochodzi z Europy i zachodniej Azji. W Polsce rośnie głównie na nizinach i w rejonach podgórskich. Z grubego, prawie czarnego kłącza wyrasta pęd, który osiąga 30–90 centymetrów wysokości. Na łodydze usadowione są skrętolegle liście o jajowato-lancetowatym kształcie. Kwiaty są purpurowofioletowe, rzadziej żółtawobiałe, zbierane w sierpik kwiatowy. Owocem jest czarna rozłupka [1, 2].

Surowcem leczniczym jest korzeń żywokostu (Radix Symphyti, syn. Radix Consolidae), rzadziej wyciągi z ziela. Dawniej wykorzystywany był doustnie ze względu na regenerujące działanie na błonę śluzową przewodu pokarmowego – żołądka i dwunastnicy. Zmniejszał krwawienia i pozytywnie wpływał na proces bliznowacenia. Dzięki obecności saponiny używany był jako preparat przeciwkaszlowy. Korzeń żywokostu, oprócz substancji, które korzystnie działają na zdrowie, zawiera również alkaloidy pirolizydynowe (PA). Wpływają one hepatotoksycznie i rakotwórczo na organizm. Z tego powodu stosuje się obecnie żywokost lekarski tylko do użytku zewnętrznego w postaci maści czy odwarów. Wówczas mniejsza ilość PA przedostaje się do krwiobiegu. Dzieci, kobiety w ciąży oraz karmiące nie powinny stosować żywokostu pod żadną postacią. Leczenie farmakologiczne i fitoterapia powinny być u nich ostrożnie dobierane. Należy pamiętać, że wszelkie preparaty, także roślinne, należy stosować rozważnie [1, 2].

Maść z żywokostu

Najbardziej powszechnym preparatem zawierającym żywokost lekarski jest maść, dostępna w aptekach i w sklepach zielarskich. Maści zawierają zazwyczaj wyciąg z korzenia żywokostu. Preparaty występują w różnych stężeniach, najczęściej 5–20%. Nawet przy stosowaniu zewnętrznym jednak w ciągu dnia nie powinno się stosować więcej niż 100 μg alkaloidów pirolizydynowych. Maść można używać przez 4–6 tygodni w roku. Wszystko zależy od stężenia preparatu, dlatego przed zastosowaniem należy uważnie przeczytać informację na opakowaniu. Preparat nie powinien być stosowany na uszkodzoną skórę.

W celu zwiększenia działania maści w jej składzie mogą znajdować się inne substancje czynne o podobnym działaniu z innych roślin, w zależności od przeznaczenia [1, 2].

Maść żywokostowa – działanie

Działanie każdej rośliny leczniczej jest zależne od zawartych w niej substancji czynnych. Zawartość poszczególnych składników jest zmienna i ma związek z miejscem, w którym rosła roślina, sposobem przetwarzania surowca i wytwarzania gotowego preparatu.

Największe znaczenie lecznicze przypisuje się obecnej w żywokoście lekarskim pochodnej mocznika – alantoinie. Występuje ona w ilości 0,8–1%. Poprzez działanie osmotyczne rozpuszcza wydzieliny ran i sprzyja granulacji tkanek. Kolejną substancją są polisacharydy (10%), które lokalnie wpływają na proces gojenia ran. Garbniki (4–6%) działają ściągająco, natomiast kwas rozmarynowy działa przeciwzapalnie.

Przy stosowaniu maści z żywokostu mogą pojawić się działania niepożądane, jak zmiany skórne spowodowane podrażnieniem lub alergią na substancję czynną bądź składnik preparatu [1, 2].

Maść żywokostowa – zastosowanie

Maść z żywokostu lekarskiego ma zastosowanie głównie w urazach stawów oraz w przewlekłych schorzeniach układu ruchu. Używa się jej przy stłuczeniach lub zwichnięciach stawów oraz  nadwyrężeniu układu ruchu. Ma zastosowanie przy chorobach o miejscowym odczynie zapalnym. W medycynie ludowej była stosowana przy złamaniach kości jako środek przyśpieszający wytwarzanie kostniny. Pozytywne działanie może przynieść także w przypadku niewielkich oparzeń lub odmrożeń, a także owrzodzeń żylaków podudzi.

Stosowanie tej maści na problemy skórne, jak trądzik czy czyraki, nie jest wskazane ze względu na naruszoną barierę skórną [1, 2, 3, 4].

Maść z żywokostu na stawy

Maść z żywokostu lekarskiego stosuje się głównie przy schorzeniach stawów. Szczególnie przy przewlekłych chorobach ze stanem zapalnym, jak dna moczanowa, zapalenie stawów, artretyzm. Wykazano, że maść zmniejsza dolegliwości bólowe. Wpływa też na obniżenie stanu zapalnego i zmniejszenie obrzęku. Przekłada się to na sprawniejsze funkcjonowanie chorego w ciągu dnia, a tym samym lepsze samopoczucie.

Nie jest to jednak rozwiązanie, które można stosować stale z powodu na obecności PA [3, 4].

Maść żywokostowa na zmarszczki

Uważa się, że stosowanie maści z żywokostem może wpłynąć na zmniejszenie widocznych zmarszczek. Substancje w preparacie wpływają na regenerację komórek, zwiększając tempo ich podziału. Dzięki temu poprawia się nawilżenie skóry. Staje się ona napięta, a tym samym wygładzona. Maść z żywokostu nie jest jednak z tego powodu powszechnie stosowana, tym bardziej, że nie wiadomo ile PA może wchłonąć się przez skórę. Należy wziąć pod uwagę, że skóra twarzy jest delikatna i ciągle narażona na niekorzystne warunki – niskie lub wysokie temperatury czy promienie słońca [5].

Jak zrobić maść z żywokostu?

Maść z żywokostu można wykonać samemu w domu z surowców świeżych lub suszonych. Jest wiele dostępnych przepisów. Zazwyczaj głównym składnikiem maści jest olej żywokostowy albo wyciąg glicerynowy z surowca.

Robiąc jakąkolwiek maść, należy dbać o czystość używanych naczyń i urządzeń, aby nie zanieczyścić powstałego produktu.

W maściach wykonanych samodzielnie trudno ocenić stężenie poszczególnych związków. Należy używać je na nieuszkodzoną skórę, omijając błony śluzowe. Nie powinno stosować się ich na twarz.

Żywokost lekarski, jak wiele roślin leczniczych, zawiera substancje czynne, które mogą być przydatne w leczeniu niektórych schorzeń, w tym także bólu stawów. Działanie to jest udowodnione, jednak należy mieć na uwadze, że oprócz „dobrych” związków roślina ta zawiera również substancje toksyczne. Dlatego preparaty z żywokostem lekarskim, szczególnie te robione samodzielnie w domu, należy stosować ostrożnie.