Dziurawiec zwyczajny – właściwości, przeciwwskazania, zastosowanie

Od jakiegoś czasu obserwuje się, że coraz więcej osób sięga po naturalne sposoby walki z dolegliwościami zdrowotnymi. Leki roślinne są łagodniejsze od leków syntetycznych. Wymagają dłuższego czasu przyjmowania, aby odczuć efekty ich działania, jednak rzadziej powodują skutki uboczne. Do popularnych roślin wykorzystywanych w fitoterapii zalicza się dziurawiec zwyczajny, którego cenne właściwości doceniane są w medycynie od wieków. 

Ziele dziurawca zwyczajnego – właściwości lecznicze

Ziele dziurawca zawiera bardzo cenne substancje czynne, które odpowiedzialne są za jego właściwości lecznicze. Do substancji czynnych zaliczamy naftodiantrony, pochodne floroglucyny, flawonoidy, ksantony, kwasy fenolowe, garbniki katechinowe i olejki eteryczne. Jednym z najbardziej istotnych związków występujących w dziurawcu jest hiperycyna, która odpowiedzialna jest za czerwoną barwę soku z zioła. Związek ten wykazuje działanie lecznicze przy zaburzeniach kardiologicznych i neurologicznych oraz przy nowotworach. Obserwuje się, że związki zawarte w dziurawcu mają podobne właściwości terapeutyczne co leki stosowane w leczeniu depresji. Uważa się, że mechanizm ten związany jest z hamowaniem zwrotnego wychwytu serotoniny, noradrenaliny i dopaminy oraz ze słabym hamowaniem enzymu monoaminooksydazy odpowiedzialnej za rozpad tych neuroprzekaźników. Substancje zawarte w dziurawcu wykazują też powinowactwo z receptorami adenozynowymi, GABA i glutaminianowymi. 

Większość preparatów dziurawca dostępnych na polskim rynku to ekstrakty wodno-etanolowe lub suche w postaci tabletek lub kapsułek. 

Dziurawiec zwyczajny – przeciwwskazania

Podczas stosowania kuracji dziurawcem nie zaleca się nadmiernej ekspozycji na promieniowanie słoneczne, ponieważ zawarta w nim hiperycyna może powodować reakcje fototoksyczne. Szczególnie dotyczy to osób o jasnej karnacji – nie powinny one opalać się w trakcie terapii. Co więcej, dziurawiec wchodzi w interakcje z lekami, dlatego przed rozpoczęciem kuracji rośliną należy zapoznać się z informacjami na ten temat. Zioło to wykazuje działanie synergistyczne z lekami z grupy SSRI stosowanymi w zwalczaniu depresji. Efektem tego działania mogą być zaburzenia żołądkowo-jelitowe, bóle głowy czy wahania nastroju. Nie zaleca się również łączenia ziela dziurawca z doustnymi tabletkami antykoncepcyjnymi oraz lekami przeciwzakrzepowymi. Kobiety w ciąży oraz karmiące piersią także nie powinny stosować dziurawca, podobnie jak osoby z poważnymi uszkodzeniami nerek czy wątroby. To tylko nieliczne z reakcji, w które może wchodzić ta roślina, dlatego przed każdym jej zastosowaniem należy skonsultować się z lekarzem, aby wykluczyć ryzyko rozwoju szkodliwych interakcji. 

Dziurawiec – zastosowanie

Ze względu na swoje właściwości dziurawiec znalazł zastosowanie w leczeniu depresji. Przeprowadzono badania wśród osób cierpiących na lekką lub umiarkowaną odmianę tej choroby i zauważono, że terapia dziurawcem w ich przypadku była niezwykle skuteczna. U części pacjentów zanotowano skutki uboczne kuracji w postaci nadwrażliwości skórnej lub zaburzeń żołądkowo-jelitowych, jednak leczenie zielem dziurawca nie spowodowało u chorych wzrostu masy ciała, co było częstym skutkiem ubocznym terapii lekami syntetycznymi. Ponadto uważa się, że dziurawiec wykazuje działanie łagodzące w stosunku do objawów występujących przy PMS, takich jak irytacja, płaczliwość, zmienność nastroju czy niepokój. 

Właściwości przeciwnowotworowe hiperforyny wydają się obiecujące w perspektywie leczenia choroby nowotworowej. Związek ten wpływa na apoptozę komórek białaczkowych oraz ogranicza ich skłonność do przerzutów, jednak mechanizmy działania tej reakcji nie zostały jeszcze poznane. 

Dziurawiec wykazuje również działanie antybakteryjne, dlatego stosowany jest w leczeniu trudno gojących się ran oraz owrzodzeń. Stanowi też jeden ze składników płynów do higieny intymnej, płynów do mycia jamy ustnej czy dermokosmetyków. 

Oprócz tego dziurawiec działa rozkurczająco i wspomaga trawienie, dlatego znalazł szerokie zastosowanie w leczeniu zaburzeń przewodu pokarmowego. 

Jak zbierać i suszyć ziele dziurawca?

Surowcem o właściwościach leczniczych jest ziele dziurawca, które zbiera się w okresie kwitnienia. Czas ten przypada na drugą połowę czerwca, dlatego roślina ta nazywana jest zielem świętego Jana. Po ścięciu szczytowych pędów dziurawiec zakwita kolejny raz, dzięki czemu możliwy jest kolejny zbiór cennego zioła. Jego ścięte wierzchołki, ułożone w cienkich warstwach albo w specjalnych suszarniach, suszy się na powietrzu, w cieniu, w temperaturze nie wyższej niż 35 stopni Celsjusza. Przestrzeganie odpowiedniej temperatury suszenia jest kluczowe, ponieważ zbyt duża ilość ciepła może prowadzić do rozpadu związków aktywnych w roślinie. 

Herbata z dziurawca – jakie przynosi korzyści dla organizmu?

Napar z dziurawca ze względu na swoje właściwości może być popijany po posiłku w celu wspomagania trawienia oraz zapobiegania wzdęciom. Herbatę można przygotować samemu z suszonego ziela albo zaparzyć gotowe saszetki dostępne w aptekach. Należy jednak pamiętać, że dziurawca nie zalewamy wrzątkiem, a gorącą wodą, jeśli nie chcemy zniwelować jego właściwości leczniczych. Herbatka wypita wieczorem ma działanie wyciszające, uspokajające oraz odprężające, dzięki czemu umożliwia spokojny sen. 

Dziurawiec jest jednym z najbardziej znanych ziół, a jego właściwości lecznicze wpływają zarówno na przewód pokarmowy, jak i na układ nerwowy. Ze względu na liczne interakcje z lekami nie powinien być on jednak stosowany bez konsultacji lekarskiej.