Jak używać ałun? Poznaj jego właściwości, zastosowanie i szkodliwość

Aktualizacja: 7 marca, 2025

Ałun jest minerałem naturalnego pochodzenia stosowanym w codziennym życiu. Dotąd używany był głównie zewnętrznie, jednak obecne badania i innowacyjne terapie dowodzą, iż równie skuteczny jest on we wspomaganiu leczenia wielu chorób. Przeczytaj artykuł i dowiedz się więcej o możliwościach jego stosowania, jak i potencjalnym zagrożeniu, jakie ze sobą niesie.

Czym jest ałun?

Ałun to nic innego jak związki glinu naturalnie występujące w przyrodzie pod postacią skał. Dokładniej mówiąc jest to związek kwasu oraz dwóch ściśle połączonych ze sobą zasad, a więc siarczan glinu amonowego lub siarczan glinowo-potasowy. Jako produkt kosmetyczny zwykle stosowany jest ten drugi. Niestety powstaje on z połączenia aluminium, potasu i siarki.

Pierwszy z tych składników, jest zaliczany do metali ciężkich, które wykazują działanie toksyczne na organizm ludzki, dlatego właśnie bardzo często osoby rezygnują z jego zakupu, ze względu na obecność owej substancji w jego składzie. Poza tym jest to całkowicie ekologiczny produkt, który zyskuje rzesze lojalnych konsumentów. Obecnie dostępny jest w wielu różnych formach, dlatego konsument decydując się na jego wybór w ściśle określonym celu, może zdecydować się na formę, która będzie dla niego najwygodniejsza w użyciu.

Jakie ma właściwości?

Ałun znajduje zastosowanie w wielu dziedzinach codziennego życia. Jak dotąd stosowany był zwykle w związku z jego działaniem przeciwbakteryjnym. Uznawany jest bowiem za nieszkodliwy i naturalny środek hamujący pocenie. Zabija on bowiem bakterie, odpowiedzialne za powstawanie nieprzyjemnego zapachu. Jego oddziaływanie nie jest jednak tak idealne jak chemicznych środków i zwykle sprowadza się jedynie do eliminowania wydzielania potu.

O wiele lepiej przydaje się jako zasypka do stóp, a nawet substancja odkażająca i niwelująca brzydki zapach uwalniający się z obuwia. Poza tym idealnie nadaje się do hamowania krwawienia. Aktywność ta ujawnia się poprzez przyłożenie minerału do miejsca zranienia. Dzieje się tak poprzez zdolność aluminium do ścinania białka i koagulacji krwi.

Ponadto jego właściwości przeciwbakteryjne sprzyjają lepszemu gojeniu się ran. Niestety po zetknięciu z raną wywołuje silne pieczenie, mimo to ciągle stosowany jest jako środek tamujący krew. Warto wspomnieć o jego cechach antyseptycznych, dzięki czemu pocieranie ałunem wspomaga niwelowanie zmienionej chorobowo skóry.

Mało znana jest jednak jego aktywność ułatwiającą skuteczną i długotrwałą odporność u gospodarzy, głównie przez indukcję odpowiedzi przeciwciał. Wiele badań wskazuje dodatkowo, iż stymuluje odporność wrodzoną. Właśnie z tego względu mimo diametralnego postępu w zakresie ludzkich antygenów, ałun ciągle jest używany.

Podczas podania dopęcherzowego wykazuje funkcje ściągające. Powoduje przez to wytrącenie białka w przestrzeni śródmiąższowej i błonie komórkowej. Wszystko to skutkuje skurczem macierzy pozakomórkowej, a także zmniejszeniem przepuszczalności naczyń włosowatych i skurczu naczyń, a nawet stwardnienia eksponowanego śródbłonka kapilarnego. W efekcie skuteczny okazuje się w wielu terapiach u pacjentów z krwotocznym zapaleniem pęcherza.

Jego zastosowanie w kosmetyce i medycynie

Ałun jest minerałem, o którego użytku mówią wzmianki już ze starożytności. Nie jest więc nowym odkryciem jego działanie jest ściśle zbliżone do antyperspirantów. W tym celu warto zaopatrzyć się w produkt ten w postaci kryształu, dezodorantu w kulce czy sztyfcie. Oczywiście jest to środek tradycyjnie wykorzystywany podczas golenia, głównie na zacięcia.

Mało znane jest też jego oddziaływanie antyseptyczne, wykorzystywane w niwelowaniu dolegliwości skórnych, takich jak m.in. trądzik czy opryszczka. Poza powyższym i najczęstszym wykorzystaniem ałun stosowany jest także w innych celach, jednak głównie na zwierzętach.

Odnotowano jego skuteczność w szczepionkach weterynaryjnych, a także ludzkich, gdzie jest składnikiem przez ponad 90 lat! Związane jest to z jego funkcją wzmacniającą odporność. Dodatkowo, jak już wspomniałam, znalazł on zastosowanie w leczeniu pacjentów z krwotocznym zapaleniem pęcherza, ale również nieoceniony okazuje się być w ich stabilizacji i przede wszystkim opóźnieniu lub potencjalnym uniknięciu bardziej intensywnych terapii prowadzących do zwiększonych i bardziej uporczywych skutków ubocznych (m.in. skurcze pęcherza).

Gdzie kupić ałun i za jaką cenę?

Zwykłe produkty ałunu, najczęściej pod postacią minerału są dość tanie i kosztują od 10 do maksymalnie 15 zł. Postać pudru jest natomiast znacznie tańsza i dawkę 25 g dostać można już za jedynie 5 zł. Dodatkowo odnaleźć możemy go w postaci plastrów (ok. 2–3 zł za 4 sztuki) czy sztyftu, którego wartość zaczyna się już od 6 złotych.

Produkty te są dość wytrzymałe i stosować je można przez wiele dni, a niekiedy nawet miesięcy. Okazuje się, że producenci „wyszli” konsumentom naprzeciw i stworzyli żel przeznaczony szczególnie na zacięcia, którego ok. 10 ml kosztuje zaledwie 10 zł. Dostępne są także na rynku preparaty ałunu składające się z potasu oraz sodu, a także potasu i amonu. Związki te raczej nie wywołują alergii. Preparaty takie są jednak o wiele trudniej dostępne, a ich ceny znacznie wyższe.

Czy jest szkodliwy?

Ałun sam w sobie nie jest szkodliwy. Główną tego przyczyną jest dość niska biodostępność aluminium dla skóry. Należy jednak zachować ostrożność podczas jego używania. Okazuje się bowiem, że u niektórych osób wywołuje podrażnienia skórne i może skutkować rozwojem uczulenia czy alergii (wbrew tezom publikowanym przez producentów). Ma to związek także z obecnością glinu, na którego alergię odnotowuje się u niektórych osób.

Szczególnie niebezpieczne jest jego zastosowanie pod postacią proszku do kąpieli czy pasty do zębów jako sposób na eliminację krwawienia dziąseł. Istnieje wtedy niebezpieczeństwo dostania się aluminium do ustroju poprzez przewód pokarmowy, jak również przedostania się do krwioobiegu w niekontrolowanych ilościach poprzez zmienione i osłabione chorobowo dziąsła. Do zatrucia może doprowadzić jednak długotrwałe stosowanie takiego specyfiku, zwłaszcza przy jednoczesnym wysokim jego spożyciu wraz z dietą. Do głównych objawów wskazujących na zatrucie owym metalem zaliczamy:

• zawroty głowy,
• zaburzenia pamięci,
• zaburzenia koncentracji,
• anemia i niedokrwistość,
• wysypka,
• wymioty,
• duszności,
• zapalenie płuc,
• zaparcia.

Niektóre produkty spożywcze bowiem zawierają jego niewielką ilość, w efekcie nieprawidłowego sąsiedztwa gleby, na której uprawiane są plony lub też używaniu nieodpowiednich środków ochrony roślin. W wyniku nagromadzenia tego pierwiastka w glebie niewielkie jego ilości przedostają się do surowców. Dopuszczalna dobowa dawka aluminium bezpieczna dla zdrowia to 60 mg. Z czego z żywnością dostarczamy ok. kilkanaście miligramów. Zagrożenie pojawia się najczęściej podczas wielorakiego stosowania ałunu, dlatego należy zachować umiar.

Jak używać ałun?

Zastosowanie ałunu zależne jest od tego, jakie działanie chcemy uzyskać. W celu hamowania potliwości najlepiej użyć specjalnie przygotowanych w tym celu dezodorantów w kulce czy sztyfcie, a nawet samego kryształu. Dodatkowo stosowany jest również jako proszek do kąpieli całego ciała czy moczenia samych stóp. Idealnie działa pod postacią zasypki do stóp czy obuwia nie tylko w celu eliminacji nieprzyjemnego zapachu, ale także jako środek odkażający. Skuteczne jest oczywiście pocieranie kryształem ran czy zacięć, a jako pasta do zębów wspomaga leczenie schorzeń dziąseł. Skutkuje wówczas hamowaniem krwawienia, a także szybszym gojeniem. Przez pocieranie nim skóry pomocny okazuje się w zmianach chorobowych skóry, m.in. trądziku czy opryszczki.

Podsumowując ałun jest kosmetykiem naturalnym przynoszącym pomoc w nadpotliwości czy krwawieniu dziąseł. Idealnie wspomaga także gojenie ran powstałych podczas zacięć przy goleniu. Dodatkowo niedawne doniesienia wskazują na jego skuteczność w leczeniu niektórych schorzeń, a także w zwiększaniu odporności. Mimo wszystkich zalet, w jego użytku należy zachować ostrożność i umiar. W swoim składzie zawiera on aluminium, który w nadmiernych ilościach skutkować może pojawieniem się zatrucia.