Przyczyny nadmiernego jedzenia i braku kontroli

Osoby z nadmierną masą ciała zazwyczaj mają problemy z kontrolowaniem, zauważaniem czy rozróżnianiem u siebie uczucia głodu. Bardzo często sięgają po jedzenie z innych niż głód powodów. Na podstawie analiz klinicznych Bąk-Sosnowska wyróżniła trzy sytuacje, w których sięgamy po jedzenie nie motywowani rzeczywistą potrzebą zaspokojenie głodu.

Bezmyślne jedzenie

Uwarunkowany głód stanowi bodaj najczęstszą przyczynę nadmiernego jedzenia. Jest wynikiem połączenia pewnych czynności z jedzeniem (wyuczenia pewnych reakcji). U osób, które pojawiają się w moim gabinecie i mają problem z nadmierną masą ciała, zazwyczaj  zauważyć można, iż mają zwyczaj przegryzania czegoś przy oglądaniu telewizji, pracy na komputerze czy czytaniu. W trakcie tych czynności jedzenie staje się poniekąd automatyczne. Osoby spożywające w ten sposób posiłki tracą całkowicie kontrolę nad ilością spożywanych produktów, dodatkowym problemem jest fakt, że w sytuacjach takich bardzo rzadko sięgamy po zdrowe przekąski jak cząstki marchewki czy jabłko. Spożywając „przy okazji” zazwyczaj sięgamy po słone paluszki, chipsy lub słodycze, które mocno wzbogacają w kalorie naszą codzienną dietę. Jednocześnie grono osób spożywa planowane posiłki przed telewizorem czy komputerem, w efekcie bardzo szybko sięgają po kolejny posiłek, gdyż ten już zjedzony umknął świadomości. Z czasem zawsze, gdy włączymy telewizor lub komputer będziemy poszukiwać jedzenia i czuć nieodpartą potrzebę przegryzienia czegoś. Z własnego doświadczenia mogę zauważyć, iż praca nad „rozwodem” komputera z jedzeniem wielu pacjentom przynosi poważne problemy, zdaje się być jednym z trudniejszych momentów w pracy nad zdrowym żywieniem. A jednak uzyskanie tej rozdzielności powoduje bardzo często duży spadek wagi.

Sytuacje, w których mamy do czynienia z uwarunkowanym głodem nie dzieją się tylko w zaciszu domowym „sam na sam z komputerem”. Pojawiają się również w wielu aspektach naszego życia, np. w kinie.  Sama doskonale pamiętam czasy, kiedy w kinie się nie jadło, a przed wejściem nie stały lady z batonami i popcornem. Dziś wyjście do kina to film, popcorn i cola, tercet nierozłączny. Nie ma większego znaczenia czy idziemy do kina po dwudaniowym obiedzie, z automatu sięgamy po „zestaw obowiązkowy”. Czy ktokolwiek zastanawia się nad tym czy jest głodny lub czy naprawdę ma ochotę na popcorn? Podobne sytuacje „bezmyślnego” jedzenia czekają na nas na imprezie u znajomych, no bo chipsy muszą być, tak jak ciasta u cioci na imieninach.

Kolejną bolączką osób borykających się z nadmiernym jedzeniem jest uwrażliwienie na zewnętrzne bodźce żywieniowe. Wielu ludzi je nie dlatego, że są głodni, ale dlatego że nastał na to czas. Dla tych osób wskazówką, że powinny coś zjeść nie jest poczucie głodu, ale np. godzina. Natomiast momentem skończenia posiłku nie jest poczucie sytości, ale pusty talerz. Takie zwyczaje żywieniowe wyrabiane są w  nas od dzieciństwa, kiedy jako dzieci słyszeliśmy „zjedz do końca”. Osoby takie od wczesnych lat uczone były, że oddaje się pusty talerz i teraz ten pusty talerz stanowi dla nich symbol sytości, nie zależnie od tego jaka porcja znajdywała się na nim. Nauka umiejętnego wsłuchiwania się w sygnały płynące z własnego ciała jest dla tych osób bardzo istotna. Prowadzi do ponownego zintegrowania z własnym ciałem i jego potrzebami, jak również do zniwelowania poczucia bezradności, które jest bardzo częstym doświadczeniem tych osób.

Ostatnią przyczyną nadmiernego jedzenia jest rozładowanie napięcia emocjonalnego. Osoby otyłe częściej sięgają po jedzenie, kiedy przeżywają silne emocje niż osoby szczupłe. Jedzenie pozwala na rozładowanie poczucia napięcia psychicznego, emocjonalnego, depresji, nudy i lęku. Jeśli wiec walczymy z nadwagą, warto zastanowić się nad innymi metodami rozładowania nagromadzonych emocji niż jedzenie.