Dieta odkwaszająca – czym jest?

Aktualizacja: 18 marca, 2024

Dieta odkwaszająca, zwana czasem alkalizującą czy alkaliczną, to wcale nie taka nowa koncepcja. Pojawiła się ona już 100 lat temu. Według niej nadmierne spożycie żywności zakwaszającej miało powodować choroby. Także i dziś wiele osób wyznaje pogląd, że za popularne dolegliwości odpowiada kwasowość naszego pożywienia. 

Zakwaszenie organizmu

Na samym początku trzeba wyjaśnić termin „zakwaszenie organizmu”. Jest to stan, w którym równowaga pomiędzy czynnikami kwasowymi i zasadowymi w organizmie zostaje zaburzona. Inna nazwa tego stanu to kwasica. Warto zaznaczyć, że jest to stan patologiczny, wymagający leczenia. Kwasica nie pojawia się w wyniku złej diety, ale jako konsekwencja poważnych chorób płuc, nerek lub nieleczonej cukrzycy. Jedyny przypadek, kiedy dieta może wywołać zakwaszenie organizmu, to ścisła dieta ketogeniczna. W organizmie zdrowego człowieka, stosującego zwyczajową dietę, coś takiego nie ma prawa wystąpić. 

Dlaczego? Ponieważ nasze ciało to coś więcej niż tylko naczynie z płynem o jakimś pH. Mamy kilka mechanizmów, które regulują równowagę kwasowo-zasadową organizmu. Są to nerki, płuca, wątroba i bufory we krwi. Te ostatnie to substancje krążące w ustroju, które neutralizują substancje kwasotwórcze. Dopiero gdy wspomniane mechanizmy się zepsują, pojawia się problem z zakwaszeniem. 

Dieta odkwaszająca organizm jest więc jedną z alternatywnych diet, która ma leczyć całkiem popularne dolegliwości. Przyjrzyjmy się jednak bliżej zasadom diety odkwaszającej.

Odczynnik pH – co to jest?

Skala pH to wskaźnik dla wodnych roztworów chemicznych. Informuje on o tym, czy roztwór jest kwasowy, zasadowy czy neutralny. Skala ma 14 punktów, 7 to roztwór neutralny. Wszystkie wartości powyżej 7 wykazują odczyny zasadowe, zaś poniżej 7 – kwaśne. To z kolei warunkuje określone właściwości roztworu. 

Neutralne pH ma np. woda destylowana, zaś sok żołądkowy człowieka ma pH około 2. Kwaśny odczyn wydzielin organizmu na ogół broni nas przed drobnoustrojami, więc nie powinniśmy się tak bardzo przed nim bronić. 

Zasady diety odkwaszającej organizm

Dieta odkwaszająca zakłada, że są produkty „kwasowe” i „zasadowe”. Jeśli w codziennym jadłospisie przeważają produkty kwasowe, to, według zwolenników teorii o zakwaszeniu, czujemy się źle, brakuje nam energii i mogą się pojawić:

• zaparcia,
• bóle głowy,
• bóle brzucha,
• bóle stawów i reumatyzm,
• próchnica,
• chroniczny katar,
• świąd dróg moczowych i odbytu,
• zły stan cery – wypryski, przetłuszczanie się,
• zbyt wysoki poziom cholesterolu,
• problemy ze snem,
• nadwaga i przybieranie na wadze bez wyraźnej przyczyny.

To tyle, jeśli chodzi o potencjalne objawy. Warto jednak pamiętać, że większości z tych problemów może doświadczyć każdy i niekoniecznie muszą one świadczyć o „zakwaszeniu”. Prawdziwą przyczyną może być zupełnie co innego – stres, nieodpowiednie nawodnienie czy choroba. 

Zasady diety odkwaszającej

1. Wyeliminuj słodycze, fast foody i przetworzoną żywność. Zrezygnuj z alkoholu.
2. Unikaj białka zwierzęcego: mięsa, mleka, jaj i ich przetworów. Dozwolone są naturalne, odtłuszczone przetwory mleczne.
3. Wprowadź do diety soję, fasolę i inne nasiona roślin strączkowych.
4. Dokładnie żuj podczas posiłku, aby pokarm lepiej się trawił.
5. Stosuj oleje roślinne zamiast masła czy smalcu.
6. Pij dużo wody niskozmineralizowanej. Zamiast herbaty pij zioła, np. pokrzywę.
7. Nie używaj soli. Można doprawiać jedzenie pieprzem cayenne, imbirem, kurkumą lub majerankiem.

W zasadach diety wspomniana jest także rola aktywności fizycznej i ograniczenia stresu. 

Co można, a czego nie można spożywać?

Poniższa tabela przedstawia podział produktów na kwasotwórcze i zasadotwórcze. W skrócie: zakwaszające i odkwaszające. Podział jest oparty na wskaźniku PRAL (PRAL – Potential Renal Acid Load). Warto jednak wspomnieć, że wskaźnik ten opracowano, badając pH moczu, aby ocenić obciążenie nerek m.in. białkiem i fosforem z żywności. Obecnie nie odgrywa on większej roli w naukach o żywieniu.

Czy warto stosować dietę odkwaszającą?

Po bliższym przyjrzeniu się diecie odkwaszającej widać, że promuje ona… po prostu zdrowe odżywianie się. Jej bazą są nieprzetworzone produkty, zwłaszcza te pochodzenia roślinnego. 

Wiele z jej zaleceń jest zgodnych z ogólnymi zasadami zdrowej diety. Ograniczanie słodyczy, soli i mięsa proponuje również WHO i nasz rodzimy Instytut Żywności i Żywienia. Tak samo w przypadku ograniczenia alkoholu i tłuszczu zwierzęcego. Według tych organizacji dieta powinna być oparta na warzywach i owocach, powinny pojawiać się w niej ryby i produkty z pełnego ziarna. Jednak żaden z tych elementów zdrowej diety nie ma wpływu na pH organizmu. Podejrzenia zaś powinny wzbudzić niejasności w produktach zakazanych i dozwolonych. Dlaczego orzechy laskowe zakwaszają, a migdały już nie? Czemu smalec ma zmniejszać pH organizmu, a oliwa je podnosić, skoro obie te substancje to tłuszcze? Czasami ktoś twierdzi, że cytryny zakwaszają, a pomarańcze działają odwrotnie.

Jak widać w tabeli, za zakwaszające uznane są również ryby i jaja, a są to przecież wartościowe produkty. 

Mogę jednak potwierdzić, że zwiększenie ilości błonnika i płynów w diecie faktycznie może pomóc w zaparciach. Ustąpić mogą także bóle brzucha. Zrezygnowanie ze słodyczy, słodzonych jogurtów i tłustych serów faktycznie sprzyja zrzuceniu kilogramów i poprawieniu cery. Dieta roślinna ma udowodniony wpływ na obniżenie poziomu cholesterolu, a także może zmniejszać stan zapalny, łagodząc dolegliwości reumatyczne. Żaden z tych efektów nie jest związany z pH krwi. Dieta alkalizująca może jedynie wpłynąć na pH moczu, a to nie zawsze jest dobre, gdyż kwasowy odczyn chroni pęcherz moczowy przed infekcjami.

Jeśli zaś mowa o swędzeniu dróg moczowych i odbytu – może to być przyczyną poważnych chorób. Jeśli masz takie dolegliwości, zgłoś się do lekarza. 

Dla kogo jest ta dieta?

Zdrowa osoba, która chce poprawić swoje samopoczucie, na pewno będzie chciała spróbować takiego modelu żywienia. Dieta odkwaszająca to w rzeczywistości zasady zdrowego odżywiania się w przebraniu diety alternatywnej. Można więc ją stosować i poczuć się lepiej. Jednak nie będzie ona wpływała na równowagę kwasowo-zasadową organizmu, ponieważ od tego mamy zupełnie inne mechanizmy. Najmniejsza zmiana pH jest od razu wykrywana i wszystko wraca do normy. Przeglądając zalecenia w internecie, nie dawajmy wiary wszystkiemu, co jest tam napisane. Tym bardziej, że na kilku różnych stronach często pojawiają się informacje, które sobie przeczą. Nie brakuje także ludzi, którzy na naiwności internautów chcą zarobić i sprzedają suplementy po zawyżonych cenach.

Przeciwwskazania 

Niektóre odmiany diety odkwaszającej mogą być zbyt restrykcyjne i skończyć się niedoborami niektórych składników: żelaza, cynku, witaminy B12. Duża ilość błonnika pokarmowego nie przysłuży się osobom z chorobami jelit i problemami trawiennymi. 

Dieta odkwaszająca może pomóc w niektórych dolegliwościach, lecz nie dlatego, że wpływa na pH ustroju (głównie moczu). Znaczące korzyści wynikają z większej ilości warzyw i owoców w stosunku do mięsa. Ograniczenie słodyczy i fast foodów również jeszcze nikomu nie zaszkodziło, a wręcz pomogło. Jednak nie polecam tej diety głównie z powodu jej błędnych założeń i braku dowodów na działanie odkwaszających pokarmów. Mogę natomiast polecić zdrową, zbilansowaną dietę.