Mleko roślinne a napój roślinny – rodzaje. Jak zrobić mleko roślinne?

Aktualizacja: 9 kwietnia, 2024

Aktualnie napoje roślinne cieszą się dużą popularnością. Ze względu na rozszerzający się rynek wegański mleka roślinne na stałe goszczą w jadłospisach. Również wydają się być ciekawą alternatywą przy alergiach na białko mleka krowiego, nietolerancjach i innych problemach zdrowotnych, jednak czy mleko i napój to to samo?

Mleko a napój roślinny

Zgodnie z Rozporządzeniem 1308/2013 mleko:

„oznacza wyłącznie zwykłą wydzielinę z wymion – bez żadnych dodatków ani nie poddaną ekstrakcji – otrzymywaną z co najmniej jednego doju.

Pojęcie „mleko” może jednak być stosowane:

– do mleka przetworzonego bez zmiany składu lub do mleka, którego zawartość tłuszczu została znormalizowana;

– w połączeniu z określeniami oznaczającymi typu, klasy, jakości, pochodzenia lub przeznaczenia takiego mleka lub opisującymi technologiczny proces jego przetworzenia lub zmianę składu, której zostało ono poddane, pod warunkiem, że zmiana ta jest ograniczona do dodania lub usunięcia naturalnych składników mleka” [1].

Zatem nie powinniśmy dla napojów roślinnych zamiennie stosować nazwy „mleko”, ponieważ jest to nieprawidłowa forma, stąd też producenci mają obowiązek oznaczać na opakowaniu produkt jako napój roślinny, by nie wprowadzać konsumenta w błąd. Co prawda z wyglądu przypominają mleko, dlatego zwyczajowo przyjęło się, by tak je nazywać, jednak pamiętajmy, że na sklepowych półkach będą oznaczone jako napój. Nieścisłości mogą wynikać z tego, że w USA określenie „mleko roślinne” występuje, więc to może wprowadzać trochę zamieszania.

Mleko roślinne – rodzaje

Napój roślinny możemy uzyskać praktycznie z większości orzechów i nasion. W sprzedaży spotykamy się ze znanymi wszystkim napojami sojowymi (również w wersjach smakowych). Możemy się spotkać z napojami wytworzonymi z nasion np. sezamowe, słonecznikowe, ze zbóż przykładowo owsiane, gryczane, jaglane. Napoje z różnych rodzajów orzechów, m.in. orzechy włoskie, laskowe, nerkowca, macadamia. Również popularne są z ryżu, kokosa.

Umownie przyjęte napoje pod nazwą mleka możemy kupić w sklepie lub przygotować samodzielnie. Co prawda napoje roślinne dostępne w sprzedaży często są fortyfikowane w witaminy (E, B2, B12, D) i składniki mineralne (wapń). Na te właśnie składniki należy zwrócić szczególną uwagę przy komponowaniu diet wegańskich. Należy jednak pamiętać, że niejednokrotnie zawierają więcej cukru i dodatkowych składników, niekoniecznie pożądanych w naszych jadłospisach. Warto się zastanowić, czy taki napój, którego szklanka zawiera 3–4 łyżeczki cukru jest na pewno tym, co chcemy włączyć do naszego menu. Jeśli chcemy uzyskać smak waniliowy czy czekoladowy, do naszego napoju możemy dodać odrobinę wanilii czy kakao. Warto także zwrócić uwagę na zawartość składnika, z którego napój roślinny jest zrobiony. Przykładowo zawartość bazy sojowej waha się od 6–11%.

Obecnie napoje roślinne są ogólnodostępne w sprzedaży, zatem nic nie stoi na przeszkodzie, by urozmaicić posiłek w dodatek takiego napoju, pamiętając o dokładnym przeczytaniu, co wchodzi w jego skład. Są w sprzedaży także takie o krótkim składzie np. woda, soja 11%, sól lub np.: woda, migdały 7%, glony morskie, naturalny aromat migdałowy. W niektórych napojach dostępnych na rynku pojawia się niepotrzebnie olej słonecznikowy. Myślę że jest to niepotrzebny dodatek do mleka, tym bardziej, że jest to źródło kwasów tłuszczowych z rodziny omega-6, a pamiętajmy, że stosunek kwasów tłuszczowych w dietach Polaków omega-6 do omega-3 jest na nieodpowiednim poziomie, co wpływa niekorzystnie na zdrowie [3]. Z kolei przy „mlekach” roślinnych wykonywanych samodzielnie trudno jest określić wartość odżywczą, gdyż jest zależna od proporcji składników, stopnia dosłodzenia (czy będzie to miód, cukier, daktyle itd.), sposobu przygotowania itd.

Jak zrobić mleko roślinne?

Napój roślinny powstaje z wcześniej wspomnianych nasion, orzechów, zbóż, które są poddane wielu procesom tj. moczenie, mielenie, przesączanie. Ważnym elementem jest moczenie danego składnika np. migdałów przez całą noc, by pozbyć się antyodżywczych składników, ale również by „zmiękły” i łatwiej się blendowały. Następnie wybrany składnik należy odcedzić, zblendować, jeśli chcemy dosłodzić lub sprawić by nasze mleko miało smak waniliowy to właśnie w tym momencie możemy dodać właściwy składnik. Następnie zalewamy odpowiednią ilością wody (w zależności od przepisu) np. dla 1 szklanki migdałów 3 szklanki wody. Kolejny krok to blendowanie, przelewanie przez gazę i napój roślinny jest gotowy. Do wyciskania mleka można użyć wspomnianej wcześniej gazy, również kawałka lnu, czy specjalnie zakupionego woreczka. Możliwości są bardzo duże, możemy dodać wodę różaną, kurkumę, imbir, cynamon, kardamon. Co więcej nasiona możemy łączyć! A dodatkowo, jeśli je uprażymy, zyskamy orzechowy aromat naszego mleka. Pamiętajmy również, by nasze „resztki” z odcedzania wykorzystać w kuchni, ponieważ są cennym źródłem składników odżywczych. Przykładowo jako nadzienie do naleśników, deserów, jako pasta do kanapek. Po dodaniu mleka, soku z cytryny, dowolnego miodu może powstać wegański twarożek do szerszego wykorzystania w kuchni [2].

Jak najbardziej warto wykonać napój roślinny samodzielnie, jeśli oczywiście mamy na to trochę czasu. Kiedy tego czasu nam brakuje, przy wyborze napojów roślinnych kupnych należy zachować rozsądek, lepiej wybierać naturalne napoje roślinne, bez dodatkowych smaków oraz zwracać uwagę na długość składu, w co napój jest fortyfikowany oraz jaka jest zawartość cukru. Warto zaznaczyć, że przygotowany napój roślinny będzie łatwostrawną wersją orzechów i nasion, co z pewnością będzie plusem dla osób, które z pewnych powodów nie mogłyby pozwolić sobie na te produkty w jadłospisie.