Co to jest lanolina? Zastosowanie lanoliny

Obecnie zasypywani jesteśmy masą sztucznych dodatków czy preparatów, które zatykają pory i niekiedy pogarszają kondycję skóry. Do jednych z najzdrowszych mieszanin wykorzystywanych w kosmetyce czy farmaceutyce zalicza się lanolinę. Wosk pochodzenia naturalnego, pozyskiwany z owczej wełny pełny jest walorów zdrowotnych. Niestety u niektórych osób może doprowadzić do wystąpienia alergii. Przeczytaj artykuł i poznaj lanolinę!

Lanolina

Lanolina to naturalny wosk wytwarzany przez owce, a pozyskiwany przez człowieka z jej wełny. Lanolina nie jest wytwarzana przez owce przez cały rok, a jedynie w okresach, kiedy jest jej potrzebna – w momentach szczególnego ciepła/zimna. Jest to unikalny produkt, bez dodatkowych substytutów o niskiej zdolności alergizującej. Czysta mieszanina cechuje się ciemnożółtą lub żółto-brązową barwą oraz charakterystycznym zapachem, który niestety w efekcie dalszych procesów obróbki znika. W jej składzie znajdują się estry o wysokiej masie cząsteczkowej tworzone przez mieszaninę alkoholi alifatycznych oraz kwasów tłuszczowych. Wskutek ich mieszania związek nabiera złożonej struktury. Idealnie wspomaga wchłanianie wody, zatem okazuje się być potencjalnie doskonałym środkiem nawilżającym. Od czasów starożytnych używana była w celach pielęgnacyjnych. W niektórych miejscach stosowana była w medycynie tradycyjnej w terapii obolałych oraz popękanych sutków u matek karmiących. Wyróżnia się 3 odmiany lanoliny:

• Bezwodna – inaczej „czysta”. Jest to oczyszczona bezwodna substancja woskowa. Stanowi mieszaninę kwasów tłuszczowych, które zestryfikowane są z kwasami jednozasadowymi. Zawierają estry cholesterolu oraz alkoholi pokrewnych. Cechuje się ciemnożółtą lub żółto-brunatną barwą. Jest to maź gęsta, kleista o delikatnym zapachu nieco przypominającym woń alkoholu. 
• Uwodniona – najczęściej stanowi podłoże maściowe. Powstaje wskutek dodatku wody do tłuszczu z wełny zwykle w stosunku 25%:75% (woda : tłuszcz). Stosowana najczęściej do produkcji smarów, olejów emulgujących czy podczas uszlachetniania materiałów (apretura).
• Euceryna – jest to mieszanina steroli oraz alkoholi alifatycznych z domieszką cholesterolu (co najmniej 30%). Pozyskiwana jest z wosku wełny owczej. Bardzo często nazwą tą określa się mieszaninę bezwodnej euceryny oraz wody w różnych proporcjach. Podczas produkcji podłoży dla maści lub tłustych kremów dodaje się do niej płynnej/miękkiej/twardej wazeliny.

Opracowanie procesów technologicznych umożliwiających jej przetwórstwo na przełomie XIX i XX w. stanowiły znaczny progres w przemyśle i kosmetycznym i farmaceutycznym. Obecnie wchodzi ona w skład wielu preparatów stosowanych na ww. polu. 

Lanolina – działanie

Lanolina jest woskiem o wielokierunkowym działaniu. Jest to mieszanina o wyjątkowych właściwościach nawilżających. Poprzez swoje działanie tworzy na powierzchni skóry warstwę okluzyjną, która uniemożliwia nadmierną utratę wody. Ponadto wytwarza warstwę, dzięki której mamy uczucie gładkości podczas dotyku. Przede wszystkim cechuje się aktywnością przeciwzapalną i przeciwbakteryjną. Równocześnie umożliwia znaczne nawilżenie. Jej zastosowanie zewnętrzne na bolące sutki skutkuje zwiększeniem ich wilgoci. Dodatkowo wnika ona do skóry piersi, przez co ułatwia przyswajanie leków w tym miejscu. Poza tym wykazuje aktywność emulgacyjną, tworząc niezwykle stabilną emulsję często wykorzystywaną przy produkcji kosmetyków. Ze względu na budowę do złudzenia przypominającą budowę warstwy lipidowej ludzkiego naskórka, niezwykle skutecznie chroni skórę przed oddziaływaniem szkodliwych czynników (np. niskie temperatury, wiatr). W niektórych badaniach odnaleźć można również adnotację o jej zdolnościach przyspieszających gojenie ran oraz łagodzących stany zapalne. Warto wspomnieć, iż udowodniono jej korzystne działanie w walce z łuszczycą czy zapobieganiu łupieżowi. 

Lanolina – zastosowanie

Zastosowanie lanoliny ze względu na szerokie spektrum właściwości jest również ogromne. Stosowana jest miejscowo w przemyśle farmaceutycznym jako składnik maści, past czy emulsji, a także leków do stosowania zewnętrznego, w tym weterynaryjnych. Znana jest także w kosmetyce, gdzie bywa częstym gościem w składach kremów, szminek, szamponów, mydeł oraz kremów do golenia, jak również balsamów do skóry czy odżywek. Ceniona jest tutaj m.in. dzięki zdolności wiązania z wieloma substancjami rozpuszczalnymi w wodzie. W efekcie zawarte w preparatach substancje odżywcze oraz witaminy wnikają w znacznie głębsze warstwy skóry. 

Przede wszystkim lanolina znajduje zastosowanie w niesieniu ulgi matkom karmiącym. Pojawia się wówczas u tych kobiet obrzęk brodawek, który może objawiać się erozją skóry oraz powstawaniem ran, a także uwidocznieniem rumienia, obrzęku, pęcherzyków o białym lub żółtawym zabarwieniu, a także ciemnych plam czy wybroczyn. Zjawisko to nazywane jest traumatycznymi brodawkami i dotyczy od 29% do 76% kobiet. Dodatkowo współistniejący ból sutków, niekiedy uniemożliwiający karmienie dziecka dotyka od 34% do nawet 96% matek. Zastosowanie opisywanej substancji usprawnia proces gojenia, a także niweluje nieprzyjemne symptomy. Szacuje się, że zmniejsza on nawet odczucie bólu o 78%, a niekiedy nawet 100%! 

Poza tym lanolina bywa niezwykle skuteczna w niwelowaniu skutków chemioterapii u pacjentów cierpiących na jej skutki uboczne. Co więcej istnieje wiele „ukrytych” źródeł owego produktu. Okazuje się ona częstym składnikiem olejów przemysłowych, smarów, środków oraz past czyszczących, a także mydeł, tuszy do druku czy politury meblowej. Ponadto znajduje się ją w składzie emalii oleistych, środków do impregnacji skóry oraz tekstyliów, a także wosków stosowanych w narciarstwie czy izolatorów przewodów elektrycznych. W związku z jej działaniem przeciwzapalnym stanowi składnik opatrunków, maści stosowanych przy pieluchowym zapaleniu skóry u niemowląt oraz w celu ochrony stóp przed pęcherzami. 

Lanolina na usta

Ze względu na swoje właściwości nawilżające stosowana bywa nie tylko na skórę, ale również wargi. Idealnie nada się w formie pomadki czy maści natłuszczającej wargi, zwłaszcza w okresie zimy, kiedy potrzebują one odżywienia i natłuszczenia. Poza tym przydatna okazać może się podczas przeziębienia, kiedy osłabiony i niekiedy odwodniony organizm skutkuje wysuszeniem ust. Świetnie sprawdzi się, u osób których wargi często są spierzchnięte, a nawet krwawiące. Stać się tak może w efekcie przyjmowania niektórych preparatów farmaceutycznych, np. zwalczających trądzik. 

Niezwykle istotne jest jej zastosowanie u pacjentów przechodzących chemioterapię. Efekty uboczne owego zabiegu skutkują pojawieniem się nieestetycznych zmian, które mogą znacznie wzmagać ryzyko wystąpienia infekcji. Do niepożądanych skutków zaliczyć można m.in. suchość ust, zapalenie błony śluzowej, warg, wystąpienie krwiaku, obrzęku, a nawet pękanie. Lanolina okazuje się być niezwykle skuteczna w redukcji objawów odwodnienia, eliminując jednocześnie suchość warg.

Lanolina na włosy

Lanolina, jak już wspomniałam, cieszy się ogromną popularnością w kosmetyce. Od dawna bywa składnikiem szamponów czy odżywek i masek do włosów. Odpowiada za to prawdopodobnie aktywność nawilżająca mieszanki, ale również zdolność niwelowania łupieżu. Idealnie nadaje się do pielęgnacji suchych i puszących się kosmków, zwłaszcza w okresie sezonu grzewczego. Znaleźć można również wiele kuracji z jej wykorzystaniem dedykowanych rozdwajającym się końcom. Dzięki jej zastosowaniu włosy stają się bardziej wytrzymałe, a także szybciej wzrastają. Z tego względu jej użycie wydaje się być dobrym pomysłem w przypadku nadmiernego ich ubytku. Co więcej odnotowano, iż surowiec ten ułatwia migrację barwników włosa, dzięki czemu stabilizuje oraz wyrównuje ich barwę. Poza tym znakomicie przyspiesza regenerację włosów oraz skóry głowy, które uległy uszkodzeniu w wyniku zabiegów kosmetycznych czy fryzjerskich. 

Lanolina – cena, gdzie kupić

Lanolina to produkt dość popularny, zatem nie jest trudno ją zdobyć. Dostać można ją zarówno w aptekach, jak i sklepach internetowych czy stacjonarnych. Jej cena jest zróżnicowana i zależy od odmiany mieszaniny. Ta czysta, w postaci kremu czy płynu to koszt ok. 15–25 złotych. Znacznie droższe są preparaty przeznaczone dla dzieci, na które trzeba wydać już od 25 do nawet 60 złotych. 

Uczulenie na lanolinę

Zagadnienie uczulenia na lanolinę ciągle podlega dyskusji. W drugiej połowie XX wieku badacze zauważyli, iż lanolina przypomina nieco ludzki łój. Doniesienia mówią, że właśnie z tego względu pojawia się nadwrażliwość na ten surowiec, co skutkuje alergią. Pojawia się ona jednak najczęściej i osób cierpiących na inne alergie dermatologiczne, co świadczyć może o ich podatności na wystąpienie wielokrotnych specyficznych reakcji alergicznych na alergeny egzogenne (alergie krzyżowe). Szacuje się, że w przypadku współistnienia przewlekłych dermatoz zapalnych odsetek chorych na uczulenie wzrasta, np.:

• w grupie cierpiących na wyprysk kontaktowy, współwystępowanie alergii na lanolinę dotyczy 1,7%–5% pacjentów;
• w grupie chorych na atopowe zapalenie skóry równoczesne uczulenie dotyczy ok. 2% badanych;
• w grupie chorych z objawami owrzodzeń podudzi równoczesne występowanie uczulenia dotyczy nawet 30% pacjentów.

Osoby takie zrezygnować powinny z krótkich i długotrwałych kontaktów z lanoliną, dlatego warto wyeliminować z użytku preparaty z jej domieszką. Na podstawie ww. szacunków badacze wysnuli domniemane czynniki predysponujące do wystąpienia alergii na ten związek. Wśród nich wymieniane są:

• podeszły wiek,
• przewlekły charakter choroby,
• objawy o charakterze statis dematitis (owrzodzenie podudzi),
• żylne owrzodzenie podudzi,
• atopowe zapalenie skóry,
• podejrzenie alergii w odniesieniu do preparatów leczniczych stosowanych zewnętrznie.

Warto również zwrócić uwagę na tzw. „ukryte” źródła surowca. Mimo wielu szczegółowych badań dokładne alergeny owej mieszaniny nie są do końca poznane. Domniema się, że za główne substancje odpowiadające za jej występowanie to m.in. detergenty czy naturalne wolne alkohole (alifatyczne). Związane jest to z różnorodnym składem lanoliny, a także procesów technologicznych, jakim poddana została owcza wełna. W obecnych czasach metody produkcji lanoliny zostały znacznie udoskonalone, zatem istnieją takie produkty, w których produkt ten przed zastosowaniem został wysoko oczyszczony z innych substancji i nie powinien powodować uczulenia. 

W sporadycznych przypadkach jednak może ona powodować alergię w reakcji z innymi składnikami, np. alkoholem czy wełną. Zdecydowanie unikać wszelkich jej odmian powinny osoby z alergią na wełnę. W ogólnej populacji częstość występowania uczulenia na ową mieszaninę jest ciężka do oszacowania. Wielu naukowców jest zdania, iż zjawisko to niezwykle rzadko występuje. 

Podsumowując lanolina to produkt bez wątpienia godny polecenia. Cechuje się szerokimi właściwościami poczynając od ulgi dla matek karmiących w przypadku bolesności sutków i kończąc na zwyczajnym nawilżeniu skóry czy pozbyciu się łupieżu. Zastosowań tej mieszanki jest wiele, a skutków ubocznych brak. Pojawiają się co prawda doniesienia o uczuleniu na ten surowiec, ale przypadki takie są naprawdę znikome.