Żółtaczka pokarmowa – objawy i dieta

Aktualizacja: 7 marca, 2025

Naukowcy alarmują, że żółtaczka pokarmowa zwana inaczej wirusowym zapaleniem wątroby typu A lub potocznie chorobą brudnych rąk dotyka coraz szersze kręgi grup społecznych. W minionym roku zgodnie z danymi NIZP-PZH odnotowano w Polsce 3 072 przypadków zachorowań, co stanowi ponad 80-krotnie więcej w porównaniu z rokiem 2016! W blisko 95% z nich do zakażenia wirusami wywołującymi chorobę doszło za pośrednictwem przewodu pokarmowego. W dzisiejszym artykule zapoznamy Państwa z dokładniejszą terminologią tej choroby, wyjaśnimy jakie są objawy i czy warto zadbać o naszą dietę codzienną w celu prewencji zakażenia. Zapraszamy do lektury! 

Żółtaczka pokarmowa

Wirusowe zapalenie wątroby typu A (wzw A) to choroba zakaźna wywołana przez wirusa HAV (Hepatitis A Virus), który jest odporny na działanie czynników zewnętrznych, takich jak temperatura czy substancje chemiczne. Jedynym rezerwuarem wirusa wywołującego wzw A jest człowiek, a przenoszony jest on głównie drogą pokarmową. Do zakażenia może dojść przez:

• kontakt bezpośredni z zakażonym człowiekiem (np. przeniesienie wirusa poprzez nieumyte po wyjściu z toalety ręce),
• spożycie skażonej żywności nie poddanej obróbce termicznej (np. nieumytych owoców),
• konsumpcję skażonej wody (również kostek lodu),
• kontakt zawodowy z dziećmi uczęszczającymi do przedszkola,
• kontakt z odpadami komunalnymi przy jednoczesnym braku zachowania właściwej higieny.

Liczne analizy laboratoryjne wykazały, że HAV jest wydalany z przewodu pokarmowego wraz z kałem przez okres 1–2 tygodni przed wystąpieniem i blisko do tygodnia po wystąpieniu charakterystycznych objawów klinicznych. Choroby nie należy bagatelizować, bowiem już w początkowym okresie jej trwania dochodzi do niszczenia hepatocytów (komórek) wątrobowych.
Ze względu na możliwość występowania postaci bezobjawowych lub postaci przypominających objawami inne typy WZW, głównym kryterium diagnostycznym jest stwierdzenie przeciwciał anty-HAV w klasie IgM w surowicy potwierdzających stan zakażenia. Diagnozę niekiedy opiera się również o badania pomocnicze takie jak:

• badania laboratoryjne – m.in. badanie aktywności enzymów ALT (aminotrasferaza alaninowa) i AST (aminotransferaza asparaginowa), GGTP (gamma-glutamylotranspeptydaza);
• badanie histologiczne – biopsja narządów wykonywana jest zazwyczaj w przypadkach mocno wątpliwych.

Żółtaczka pokarmowa – objawy

Okres wylęgania żółtaczki pokarmowej wynosi zazwyczaj 15–50 dni przez co choroba może początkowo rozwijać się bezobjawowo. Nie bez znaczenia na przebieg będzie miał również wiek chorego. WZW typu A u dzieci (do 6 r.ż.) przebiega najczęściej bezobjawowo lub cechuje się bardzo łagodnym stanem. Charakterystyczne objawy kliniczne możemy dostrzec natomiast u osób dorosłych. Do najczęściej występujących możemy zaliczyć:

• objawy grypopodobne – bóle głowy, bóle stawów, gorączka;
• objawy skórne – świąd skóry, zażółcenie skóry, niekiedy nawet i błon śluzowych i białek oczu;
• objawy ze strony przewodu pokarmowego – nudności, wymioty, biegunka, odbarwiony kał, ciemny mocz.

Niewątpliwie dobrą wiadomością jest fakt, że raz przebyta choroba trwale chroni organizm przed ponownym zakażeniem wirusem.

Żółtaczka pokarmowa – dieta

Na chwilę obecną nie ma specyficznego leku unieczynniającego wirus HAV, leczenie choroby opiera się zatem w głównej mierze na zachowaniu właściwej higieny życia codziennego tj. ograniczeniu wzmożonej aktywności fizycznej podczas trwania choroby, dbałość o wystarczającą ilość odpoczynku w ciągu dnia i dbałości o dietę.
Komponując posiłki należy zwracać uwagę na produkty mogące niepotrzebnie obciążać wątrobę. Z tego względu dieta na okres choroby powinna mieć charakter lekkostrawny, być zbilansowana i w pełni pokrywać dobowe zapotrzebowanie energetyczne chorego. W czasie narastających objawów chorobowych u pacjentów często obserwuje się gorszą tolerancję tłuszczów, dlatego zaleca się by blisko 70% zapotrzebowania energetycznego pokrywały węglowodany, 10–20% wspomniane tłuszcze i 10% białka, ze stopniowym rozszerzaniem zgodnie z indywidualną tolerancją. Powrót do diety tradycyjnej (w przypadku prawidłowego przebiegu choroby) powinien nastąpić zwykle w ciągu pół roku.
Źródeł węglowodanów należy doszukiwać się w jasnym pieczywie, pieczywie typu graham, drobnych kaszach, ziemniakach w postaci gotowanej lub puree, drobnych makaronach,  owocach jagodowych, bananach, jabłkach czy brzoskwiniach. Z warzyw zaleca się szczególnie cukinię, fasolkę szparagową, wszystkie odmiany sałat, pomidory bez skórki, marchew czy buraki.
Białko powinno być dostarczane za pośrednictwem chudych gatunków mięs (chuda wołowina, drób, cielęcina, królik), chudych ryb (dorsz, mintaj, leszcz, szczupak), chudy nabiał (twaróg, jogurty, kefiry, mleko), jaja (lub same białka w zależności od tolerancji).
Z powodu ograniczonej podaży tłuszczów zaleca się, by stanowiły one jedynie dodatek do diety (np. bezpośrednio do gotowych potraw). Godne polecenia są m.in. oleje roślinne (oliwa, olej rzepakowy, olej lniany) czy olej MCT.