Tatarak zwyczajny – właściwości i zastosowanie. Na co pomaga kłącze tataraku?

Aktualizacja: 22 maja, 2024

Wraz z postępem w dziedzinie medycyny, dużą uwagę zaczęto poświęcać ziołolecznictwu i jego terapeutycznemu działaniu na organizm. Zainteresowanie to po części może być podyktowane poszukiwaniem nowych metod terapii. Aktualne dane zebrane przez Światową Organizację Zdrowia (z ang. World Human Organization) dowodzą obecności blisko 7000 związków roślinnych stosowanych w medycynie. Z tego względu dzisiejszy artykuł postanowiliśmy poświęcić jednej z najpopularniejszych bylin stosowanych w tradycyjnej medycynie ludowej – tatarakowi zwyczajnemu (łac. Acorus calamus L.). Zapraszamy do lektury!

Tatarak zwyczajny

Tatarak zwyczajny należący do rodziny obrazkowatych z uwagi na bogatą historię znany jest także jako tatarczuch, ajer, łącz, tatarskie ziele czy kalmus. Bylinę tę można spotkać dziko rosnącą na brzegach wód. Jej pochodzenie nie jest do końca znane, przypuszcza się bowiem, że przywędrowała do nas z terenów południowo-wschodniej Azji, podczas najazdów tatarskich (stąd wywodzi się jej polska nazwa). W naszym kraju tataraki możemy spotkać głównie przy brzegach stawów, jezior czy pobliskich moczar. Cechą charakterystyczną roślin jest ich intensywny, choć przyjemny aromat wydobywający się zwłaszcza z kłaczy. Kwiatostan tataraku stanowi mała kolba, złożona z drobnych, białawych kwiatów obupłciowych, dzięki którym roślina zdolna jest do rozmnażania wegetatywnego. Owocem byliny jest czerwona jagoda, jednak z uwagi na charakterystyczny klimat naszego kraju rzadko owocuje.
Medyczne właściwości roślina zawdzięcza kłączu, które według doniesień naukowych zawiera m.in. olejki, garbniki, skrobię, śluzy i gorycz akorynę. Mimo swojego szerokiego spektrum działania wykorzystanie tataraku zwyczajnego w niektórych krajach zostało ograniczone z uwagi na obecność azaronów – związków potencjalnie toksycznych. Nie zaleca się zatem przekraczania dziennej, rekomendowanej dawki wynoszącej 5g.

Tatarak – właściwości

Niezwykłe właściwości tataraku zwyczajnego doceniono już w XVI wieku, uważano bowiem, że wywiera zbawienny wpływ na długość życia. Wraz z postępem wiedzy nt. fizjologii człowieka zauważono również, że:

• działa moczopędnie wpływając tym samym na funkcjonowanie układu moczowego,
• działa napotnie, co oznacza, że wywiera wpływ na procesy termoregulacji,
• działa krwiotwórczo poprawiając funkcję układu krążenia,
• wpływa na czynność jelit oraz żołądka, co warunkuje sprawne funkcjonowanie układu pokarmowego,
• działa przeciwbólowo łagodząc dolegliwości kostne i bóle menstruacyjne.

Tatarak – zastosowanie

Liczne związki zawarte w kłączu rośliny sprawiają, że tatarak znalazł szerokie zastosowanie w wielu gałęziach przemysłu. Poniżej prezentujemy najważniejsze z nich:

• branża kosmetyczna – wyciąg z kłącza tataraku wykorzystywany jest do perfumowania mydła i aromatyzowania gum. Stanowi także główny składnik popularnych płynów do płukania jamy ustnej.  Pozyskiwany z rośliny olejek stanowi natomiast idealny utrwalacz zapachów często stosowany w aromatach;
• branża spożywcza – stosowany jest jako dodatek do kompotów, herbat, likierów, budyniów, dressingów sałatkowych. Stanowi również składnik popularnych mieszanek przypraw ziołowych, curry, gałki muszkatołowej czy wanilii. Z kłączy ponadto wykonuje się alkohol o silnym aromacie, zwany kalmusówką;
• branża chemiczna –  wykorzystywany do produkcji preparatów ochrony żywności przed szkodnikami i myszami. Niektóre źródła donoszą również, że preparaty na bazie kłącza skutecznie odstraszają kleszcze;
• branża farmaceutyczna – maskuje nieprzyjemny zapach niektórych leków, składnik licznych preparatów medycznych stosowanych m.in. przy stanach zapalnych jamy ustnej, dziąseł, gardła.

Kłącze tataraku na jelita

Badania dowodzą istotny wpływ kłączy tataraku na aktywność naszego przewodu pokarmowego. Stosowane zgodnie z zaleceniami  zwiększają wydzielanie soków żołądkowych, przyspieszają pasaż jelitowy, usprawniają procesy trawienia, pośredniczą w produkcji warstwy ochronnej śluzu ścian przewodu pokarmowego, chroniąc go tym samym przed kwaśnym odczynem soków żołądkowych.
W stanach wzmożonego napięcia mięśniówki jelit przyczynia się do jej relaksacji oraz przywrócenia prawidłowej czynności skurczowej. Substancje czynne zawarte w kłączu działają również przeciwbakteryjnie, co może być korzystne przy łagodzeniu objawów zdiagnozowanej nadmiernej fermentacji w jelitach.

Tatarak do picia

Z uwagi na szerokie spektrum zastosowania z prozdrowotnych właściwości bulwy można korzystać również komponując samodzielnie preparaty do picia. I tak do przygotowania naparu z kłączy tataraku będziemy potrzebowali ½ łyżki rozdrobnionych i suszonych kłączy, które należy zalać szklanką wrzącej wody i pozostawić do zaparzenia na okres ok. 1 godziny. Napar przyjmowany na pół godziny przed planowaną konsumpcją posiłków ma za zadanie pobudzić wydzielanie soków żołądkowych, ułatwić tym samym trawienie i ograniczyć możliwe wzdęcia.
Wraz z kwiatem rumianku i korzeniem żywokostu bywa przygotowywany również w postaci odwaru mającego wykazywać efekt terapeutyczny przy wrzodach żołądka i dwunastnicy. W tym wypadku łyżkę stołową gotowej mieszanki należy zagotować w dwóch szklankach wody przez około 3 minuty. Odwar przed konsumpcją należy pozostawić na ok. 10 minut.

Kłącze tataraku – gdzie kupić, cena

Z zakupem kłącza nie powinniśmy mieć problemu, jest bowiem dostępny w większości aptek czy stacjonarnych sklepów zielarskich. Produkt możemy nabyć również w internecie, a kwota z jaką musimy się liczyć nie przekracza często 2,50 zł za 50g.

Kłącze tataraku – jak stosować

Dostępne źródła opisują dwie główne i zarazem najczęściej praktykowane metody przyjmowania kłącza. Pierwszy z nich obejmuje proszek ziela, który należy dodać w niewielkiej ilości (do 5g) do przygotowywanych samodzielnie płatków śniadaniowych, shake’a lub soku owocowego.
Drugą metodą jest stosowanie kłącza w postaci naparów. Sposób ten został opisany Państwu wyżej.
Z uwagi na swoje właściwości przeciwbólowe, niektóre źródła zalecają nawet żucie suszonych kawałków kłącza co według zaleceń ma niwelować migrenowe bóle głowy czy bóle zębów.

Nalewka z tataraku – przepis

Nalewka z tataraku ze względu na swoje właściwości wykazuje pozytywny wpływ na nasze trawienie. Pobudzając wydzielanie soków żołądkowych,  przeciwdziała niestrawności, co pośrednio przekłada się na poprawę apetytu. Jej przygotowanie nie jest niczym skomplikowanym. Jedyne co będzie nam potrzebne do przygotowania butelki trunku to 10 g świeżego korzenia tataraku i pół litra czystego spirytusu. Pokrojony korzeń należy zalać spirytusem i odstawić do zacienionego miejsca na okres 3 tygodni. Po tym czasie z powodzeniem można zażywać nalewkę w ilości 30 kropli rozpuszczonych w wodzie po planowanym posiłku jako środek wiatropędny i łagodzący dolegliwości żołądkowe.