Indeks i ładunek glikemiczny – definicja i wpływ na zdrowie

Definicję „indeksu glikemicznego” wprowadził Dr. David J. Jenkins w 1981 roku. Pojęcie ładunku glikemicznego pojawiło się natomiast w póżniejszym okresie. Obecnie jednak podkreśla się znaczenie tych dwóch pojęć w kontroli prawidłowego stężenia glukozy w surowicy krwi i co za tym idzie, pojawiającymi się korzyściami zdrowotnymi.
Indeks glikemiczny
Wprowadzenie koncepcji Indeksu Glikemicznego jest ściśle związane z badaniami podczas których zauważono, że produkty o identycznej ilości węglowodanów w zróżnicowany sposób oddziaływują na wzrost poziomu glukozy we krwi.
Zasadniczo Indeks Glikemiczny określa procentowo szybkość wzrostu stężenia glukozy we krwi po spożyciu produktów w porównaniu ze zwiększeniem, jakie następuje po spożyciu tej samej ilości węglowodanów w postaci czystej glukozy. Definiowany jest wzorem:
Na sklepowych półkach znajdziemy rozmaite produkty żywnościowe mające określoną wartość IG. Wartość ta jest mocno zróżnicowana i zależna m.in. od szybkości trawienia tych produktów i wchłanialności składników w nich zawartych. Niższy IG produktu świadczy o równomiernym, wolnym i dłużej utrzymującym wzroście poziomu glukozy we krwi. IG stanowi więc metodę klasyfikacji produktów żywnościowych zawierających węglowodany w zależności od ich wpływu na stężenie glukozy we krwi oraz czasu pojawienia się zmian.
Skala wartości IG mieści się między 0 a 100. Ważnym punktem odniesienia Indeksu Glikemicznego jest wskaźnik dla czystej glukozy mający wartość 100.
W literaturze, w zależności od wartości IG najczęściej stosowany jest następujący podział produktów:
- IG ≤ 55 = produkty o niskim IG ( zalecane jest ich uwzględnienie w komponowaniu codziennego jadłospisu)
- IG 56–69 = produkty o średnim IG (należy je wybierać od czasu do czasu)
- IG ≥70 = produktu o wysokim IG (zalecane jest ich sporadyczne spożycie)
Produkty żywnościowe o wysokim IG są szybko trawione i wchłaniane w przewodzie pokarmowym. Ich spożycie wywołuje gwałtowny wzrost stężenia glukozy we krwi powodując tym samym zwiększone wydzielanie insuliny, która przyczynia się natomiast do wychwytu glukozy przez mięśnie i tkankę tłuszczową. Następnie dochodzi do szybkiego obniżenia stężenia glukozy we krwi czyli hipoglikemii. W odpowiedzi na hipoglikemię uwalniane są takie hormony jak adrenalina, kortyzol i glukagon. W następstwie dochodzi do zwiększenia łaknienia i ponownego przyjmowania pokarmu co sprzyja przyrostowi masy ciała.
Stosowanie diety obfitującej w produkty wysoko przetworzone, o wysokim IG powoduje nawracającą hiperglikemię poposiłkową i hiperinsulinemię więc może stanowić jeden z mechanizmów prowadzących do upośledzenia czynności komórek Beta trzustki, rozwoju oporności tkanek na insulinę a także otyłości. Ponadto coraz więcej badań klinicznych, potwierdza, że stosowanie diety o wysokim IG wraz z upływem czasu prowadzi do zwiększenia ryzyka wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych a także występowania niektórych nowotworów.
Jednocześnie nie można zapominać, że żywność i napoje o wysokim IG mają zastosowanie w przypadku posiłków potreningowych ponieważ po wysiłku pomagają uzupełniać zapasy glikogenu w mięśniach.
Produkty o niskim IG – jak wpływają na organizm?
Włączenie do diety produktów o niskim IG niesie wiele korzyści zdrowotnych. Liczne badania naukowe wskazują , że dieta o niskim IG poprawia wrażliwość tkanek na działanie insuliny, zmniejsza stężenie trójglicerydów w surowicy krwi a także obniża poziom cholesterolu całkowitego oraz frakcji LDL. Może być również pomocna w walce z nadmierną masą ciała, odgrywa znaczącą rolę w prewencji cukrzycy typu 2 i choroby wieńcowej.
Spożywanie produktów o niskim indeksie glikemicznym powoduje wolny, stopniowy i jednocześnie niewielki wzrost poziomu glukozy, co za tym idzie – niewielki wyrzut insuliny. Efektem tego jest odczuwanie większego uczucia sytości i opóźnienie wystąpienia uczucia głodu. Produkty o niskim IG spowalniają wchłanianie glukozy i powodują łagodne zwiększanie glikemii, minimalizują wydzielanie insuliny po posiłku a tym samym zmniejszają zapotrzebowanie organizmu na ten hormon.
Znajomość wartości IG żywności jest ważnym punktem w procesie leczenia dla diabetyków. Wybór produktów o niskim IG może pomóc osobom chorującym na cukrzyce w monitorowaniu poziomu glukozy we krwi, a tym samym właściwym kontrolowaniu cukrzycy.
Jakie czynniki modyfikują IG?
Na ostateczną wartość IG żywności wpływ ma wiele czynników m.in. rodzaj i stopień przetworzenia, ilość i rodzaj błonnika, węglowodanów a także forma skrobi. Warto pamiętać, że w przypadku produktów nie poddanych obróbce kulinarnej ich IG jest znacznie niższy niż w przypadku produktów przetworzonych termicznie lub rozdrobnionych (produkty rozgotowane mają znacznie wyższy IG od tych ugotowanych al dente).
Na stężenie glukozy we krwi ma również wpływ czas spożywania pokarmu a także temperatura posiłku ( wykazano, że produkty gorące powodowały wyższe stężenia glukozy niż schłodzone potrawy). Kierując się wartością IG przy wyborze owoców musimy zwrócić uwagę na stopień ich dojrzałości – im bardziej dojrzały owoc tym wyższy IG.
Pośrednio także ogólną wartość IG posiłku obniża dodatek produktu zawierającego tłuszcz, białko, pektyny, kwas fitynowy – związane jest to z wolniejszym tempem działania enzymów i trawieniem posiłku. Dlatego też spożywając produkt o średnim czy wysokim indeksie glikemicznym np. makaron pszenny należy pamiętać o dodatku np. białkowy.
Ładunek Glikemiczny
Pojęcie ŁG zostało wprowadzone w celu oceny zawartości węglowodanów w pożywieniu czyli szacowania efektu glikemicznego całych posiłków a nie pojedynczych produktów. Ładunek glikemiczny można obliczyć za pomocą wzoru:
Ładunek glikemiczny wynoszący:
- ≥20 uznaje się za duży
- 11–19 – uznaje się za średni
- ≤10 – uznaje się za mały
Jest to wartość liczbowa, uwzględniająca zarówno jakość, jak i ilość węglowodanów w produkcie. W praktyce ładunek glikemiczny pomaga porównać wpływ dwóch produktów na stężenie glukozy we krwi. Osoby chcące obniżyć całkowity ŁG diety powinny zwiększyć spożycie żywności o niskim IG, lub zastąpić produkty o wysokim IG na alternatywne o niższym IG.
Stosowanie diety o niskim IG i ŁG niesie wiele korzyści zdrowotnych, w szczególności u osób borykających się z cukrzycą, nadwagą, otyłością a także chorobami układu krążenia. Należy jednak pamiętać aby dietę tą stosować z uwzględnieniem innych zasad zdrowego żywienia m.in. ograniczeniem nasyconych kwasów tłuszczowych, zwiększeniem podaży błonnika, większym spożyciem warzyw, owoców i wody. Stosowana w taki sposób dieta o niskim IG jest racjonalnym zgodnym z ogólnymi zasadami zdrowego żywienia sposobem na zachowanie dobrego samopoczucia.
Literatura:
- Rafał Jaeschke, Dr med. Małgorzata Bała, Prof. Roman Jaeschke MD MSc Dieta o małym indeksie lub małym ładunku glikemicznym w leczeniu nadwagi i otyłości – przegląd systematyczny.
- Brand-Miller J., Foster-Powell K., Colagiuri S.: The new glucose revolution: achieve weight loss: blood glucose control an lifelong health with GI. Sydney, Hachette Livre Australia, 2002
- Dr hab. n. med. Lucyna Ostrowska : Indeks Glikemiczn
Choroby cywilizacyjne dotyczą nie tylko dorosłych. Coraz częściej zapadają na nie także dzieci. Dowiedz się, które z nich stanowią dla nich największe zagrożenie. czytaj więcej
Żywność typu „light” w ostatnim czasie stała się bardzo popularna, ale czy wiemy co sprawia, że takie produkty wyróżniają się niższą kalorycznością w porównaniu do tradycyjnych? czytaj więcej
Węglowodany – cukry, cukrowce, sacharydy – to związki, które są bardzo istotne w diecie każdego człowieka. Są łatwo dostępne, a spożywanie ich w odpowiednich ilościach nie przysporzy kłopotu. W organizmie człowieka spełniają bardzo ważne funkcje: zapasowe, energetyczne i podporowe. czytaj więcej
Wieloletnia cukrzyca może doprowadzić do szeregu groźnych dla naszego zdrowia powikłań, które zaobserwujemy na wielu narządach wewnętrznych. Czy wiemy, co może nam grozić? czytaj więcej
Opinie
Napisz swoją opinię
wyłącz pisanie odpowiedziTwoja opinia jest ważna. Zarówno dla nas jak i innych osób korzystających z naszego serwisu.
Już za 20zł ! Tabela zamienników GRATIS !
bardzo dobry artykuł, wszystko w jednym miejscu
Artykuł fajnie napisany, zrozumiałym.jezykiem
Na plus