Dieta cukrzycowa w ciąży – co jeść. Jadłospis

Aktualizacja: 6 maja, 2024

Cukrzyca ciążowa jest jedną z jednostek chorobowych występujących w ciąży, których nieodpowiednie leczenie przyczynia się do szeregu konsekwencji zdrowotnych nie tylko dla matki, ale i dla płodu. Kluczowym elementem w leczeniu ciężarnej jest indywidualnie zbilansowana dieta oraz odpowiednia aktywność fizyczna, które wpływają na wyrównanie glikemii we krwi ciężarnej i zapobiegają powikłaniom zdrowotnym.

Dieta cukrzycowa w ciąży

Do jednych z ważniejszych zaburzeń występujących w ciąży należy cukrzyca ciążowa. Występuje ona statystycznie u około 3,5% kobiet będących w ciąży i wynika z pogorszenia się metabolizmu glukozy i insuliny. W powodu tych zaburzeń dochodzi do podwyższenia poziomu glukozy we krwi ciężarnej, co może wpływać na przebieg ciąży oraz zdrowie dziecka. Należy podkreślić, że większość ciężarnych charakteryzuje się w pewnym stopniu upośledzeniem tolerancji glukozy w czasie ciąży, a wynika to z działania hormonów hiperglikemizujących. W drugiej połowie ciąży aktywność tych hormonów produkowanych nie tylko przez ciężarną, ale również przez łożysko jest większa, co potęguje w dalszym ciągu wzrost poziomu glukozy we krwi i powoduje rozwój pełnoobjawowej cukrzycy. W odpowiedzi na taki stan organizm kobiety ciężarnej zwiększa wydzielanie insuliny mającej za zadanie obniżenie poziomu glukozy.

W większości przypadków trzustka ciężarnej prawidłowo wytwarza wystarczającą ilość insuliny, aby zapobiegać rozwojowi zaburzenia, jednak gdy nie jest ona w stanie wyprodukować odpowiedniej ilości hormonu, poziom glukozy we krwi stale wzrasta rozwijając się w cukrzycę ciążową. Stan ten prowadzi do zwiększonego przechodzenia glukozy do płodu, czego konsekwencją jest nadmierny wzrost masy ciała płodu i rozwój zaburzeń metabolicznych. Przekarmienie płodu związane jest z jego dużą masą urodzeniową, która może przyczynić się do powikłań okołoporodowych tj. długi czas porodu, niedotlenienie czy urazy. Nieleczona hiperglikemia u matki może doprowadzić do przerostów organów wewnętrznych płodu, niedocukrzenia czy obumarcia wewnątrzmacicznego płodu.

Nie bez znaczenia są również konsekwencje dla matki wynikające z nieprawidłowego leczenia cukrzycy ciążowej. Należy do nich ryzyko porodu zabiegowego, cesarskiego cięcia, uszkodzenia dróg rodnych i krocza czy zwiększona utrata krwi. Należy pamiętać, że cukrzyca ciążowa to nie wyrok, a sama ciężarna może zminimalizować ryzyko powikłań okołoporodowych, dzięki odpowiedniej diecie, aktywności fizycznej, kontroli masy ciała nie tylko w ciąży, ale już przed zapłodnieniem.

Odpowiednie zachowania prozdrowotne kobiet planujących ciążę zmniejszają ryzyko powikłań i zaburzeń w czasie jej trwania. Warto wiedzieć, że po ciąży poziom glukozy wraca najczęściej do normy, ale przebyta cukrzyca ciążowa stanowi czynnik ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2 w przyszłości. Z tego powodu kobiety powinny przestrzegać odpowiedniego sposobu żywienia przez całe życie.

Dieta kobiety z cukrzycą ciążową nie odbiega od sposobu żywienia zaleconego diabetykom. Jadłospis ciężarnej powinien być dostosowany indywidualnie do jej stanu zdrowotnego, sposobu życia, wskaźnika masy ciała (BMI) z okresu sprzed ciąży. Energetyczność diety powinna wynosić około 35 kcal/kg m.c./dobę dla kobiet, u których wskaźnik masy ciała mieści się w normie lub 30 kcal/kg m.c./dobę dla ciężarnych, których BMI przed ciążą przekraczało normę.

Warto jednak podkreślić, że określenie kaloryczności diety powinno być oszacowane przez specjalistę (dietetyka, lekarza prowadzącego ciąże), który ustali ją zgodnie ze stanem zdrowia ciężarnej. Dieta powinna składać się z 3 głównych posiłków oraz 3 przekąsek dodatkowych, a rozkład składników odżywczych powinien obejmować 40–50% energii pochodzącej z węglowodanów złożonych, 20% z białka i 20–30% z tłuszczów. Wśród kobiet z prawidłowym BMI przed ciążą wzrost masy ciała w ciąży powinien wynosić 8–12 kg, a u kobiety z otyłością dopuszczalne wartości to 7 kg. Przerwy między posiłkami powinny wynosić 3 godziny, a ostatni posiłek (II kolacja), składający się z około 25 g węglowodanów złożonych, powinien występować w godzinach wieczornych. Ma on za zadanie zapobiegać przed występowaniem powikłań związanych z hipoglikemią nocną i wzmożoną syntezą ciał ketonowych we krwi. Reszta założeń diety jest podobna jak u diabetyków, czyli ma być ona oparta o produkty z niskim indeksem glikemicznym, nie powodujące nagłych wzrostów glukozy we krwi. Najbardziej polecaną obróbką termiczną jest gotowanie na parze lub w wodzie oraz pieczenie w piekarniku. Poznaj również mity związane z tematem diety cukrzycowej, nie tylko w ciąży!

Dieta cukrzycowa w ciąży – co jeść

Dieta kobiety z cukrzycą ciążową powinna być bogata w węglowodany złożone o niskim indeksie glikemicznych (poniżej 50) oraz błonnik pokarmowy (25–40 g/ dobę). Najbardziej wskazane są węglowodany wolnowchłanialne tj. pełnoziarniste pieczywo (żytnie, razowe, graham), gruboziarniste kasze (gryczana, pęczak, jęczmienna), brązowy ryż, pełnoziarniste makarony, otręby, płatki zbożowe. Produkty te zawierają znaczną ilość błonnika pokarmowego, który nie tylko reguluje poziom glukozy we krwi, ale również zapobiega przewlekłym zaparciom występującym bardzo często w tym stanie.

Z diety należy wykluczyć produkty bogate w cukry proste tj. słodycze, cukierki, słodkie pieczywo, ciasta, ciastka, napoje słodzone, czekolada. Oprócz węglowodanów zaleca się spożywanie pełnowartościowego białka zarówno zwierzęcego, jak i roślinnego. Należy wybierać chude mięsa (kurczak, indyk, cielęcina, królik), chude ryby, produkty mleczne, jaja, mleko i jego przetwory. Nie należy również zapominać o sterolach roślinnych tj. oliwa z oliwek, olej rzepakowy niskoerukowy, olej lniany, które powinny zastąpić tłuszcze nasycone w diecie.

Szczególnie nie poleca się spożywania wyrobów piekarniczych i fast food’ów bogatych w kwasy nasycone typu trans. Dieta kobiet z cukrzycą ciążową powinna obfitować w niskoenergetyczne warzywa: brokuły, kalafior, boćwina, kapustę pekińską, kiszoną, ogórki kiszone, świeże, papryki, pomidory, rzodkiewkę, sałatę zielona, szpinak, cukinię czy por. Należy ograniczyć owoce, ponieważ zawierają one cukier – fruktozę. Największą jej ilość dostarczają winogrona, banany oraz owoce bardzo dojrzałe. Zupy powinno przygotowywać się na bulionach warzywnych bez dodatku zasmażek i śmietany. W ciąży warto jeść orzechy, nasiona i pestki, ponieważ zawierają kwas foliowy, magnez, selen i wapń, które konieczne są do prawidłowego rozwoju płodu [1] [2].

Dieta cukrzycowa w ciąży – jadłospis

Dzień 1

• Śniadanie :
  • chleb pełnoziarnisty z polędwicą, awokado i papryką
  • słaba herbata
• II Śniadanie:
  • koktajl z jogurtem naturalnym, jabłkiem i płatkami owsianymi
• Obiad:
  • Zupa krem z pomidorów
  • Pierś kurczaka nadziewana szpinakiem, fasolka szparagowa, kasza gryczana
  • Woda
• Podwieczorek:
  • Kanapka z twarożkiem, szczypiorkiem i papryką
  • Grejpfrut
  • Woda
• Kolacja:
  • Zapiekanka warzywna z chudą rybą
  • Chleb żytni
  • Słaba herbata
• II Kolacja
  • Kanapka z jajkiem i sałatą

Dzień 2

• Śniadanie:
  • Kanapka z twarożkiem, ogórkiem świeżym, sałatą
  • Słaba herbata z cytryną bez cukru
• II Śniadanie:
  • Brzoskwinia
  • Szklanka maślanki
  • Orzechy nerkowca
• Obiad:
  • Zupa jarzynowa z ziemniakami
  • Pieczona chuda ryba, gotowane brokuły, ryż brązowy
  • Herbata z pokrzywy
• Podwieczorek:
  • Koktajl z mango, kefiru i nasion słonecznika
• Kolacja:
  • Naleśniki gryczane z twarożkiem i cynamonem
  • Woda
• II kolacja:
  • Kanapka pełnoziarnista z polędwicą, sałatą i pomidorem

Przeczytaj też:

• Dieta cukrzycowa – produkty zalecane i zakazane
• Wymienniki węglowodanowe w cukrzycy – stosowanie oraz obliczanie
• Dieta przy cukrzycy typu 1 i typu 2 nie musi być wcale nudna!

Cukrzyca ciążowa wiąże się z ryzykiem niekorzystnych powikłań zarówno ze strony matki, jak i dziecka. Niezmiernie ważne jest nie tylko jej leczenie, ale również zapobieganie jej rozwojowi, dlatego niezmiernie ważne jest zwiększanie świadomości kobiet o konieczności stosowania się do odpowiednich zachowań zdrowotnych (odpowiednia dieta i aktywność fizyczna)  nie tylko w czasie ciąży, ale również w etapie jej planowania.

Poczytaj także o insulinooporności w ciąży!