Insulinooporność a ciąża

Szybkie tempo życia, nieprawidłowa dieta, siedzący tryb życia, przewlekły stres mogą prowadzić do rozwoju wielu chorób, które wpływają niekorzystnie na samopoczucie oraz funkcjonowanie człowieka. Niehigieniczny tryb życia oraz otyłość brzuszna są coraz częściej przyczyną rozwoju oporności tkanek na insulinę, co może być przyczyną niepowodzeń w redukcji masy ciała. Dodatkowo insulinoopornośc może powodować trudności w ciąży, a co więcej, może nawet stać się jedną z przyczyn niepłodności. 

Insulinooporność – co to jest?

Insulinooopornością określamy stan obniżonej wrażliwości tkanek na działanie insuliny. Insulina jest hormonem warunkującym między innymi poziom glukozy we krwi. W wyniku defektu transporterów dla insuliny w komórkach mięśni, wątroby i tkanki tłuszczowej oraz w mózgu może dochodzić do podwyższenia stężenia glukozy w organizmie. Stan podwyższonych poziomów insuliny może trwać wiele lat, powodując szereg niekorzystnych zmian w organizmie, a nieleczony może skutkować rozwojem cukrzycy typu 2. W ostatnich latach w krajach rozwiniętych obserwuje się znaczny wzrost liczby osób zmagających się z insulinoopornością. 

Jakie są objawy insulinooporności?

Do objawów, które mogą wskazywać na rozwój oporności na insulinę, zaliczamy:

• wzrost masy ciała (przy zachowaniu racjonalnej diety),
• trudności w zrzuceniu zbędnych kilogramów,
• senność po posiłkach,
• napady głodu,
• ospałość, ciągłe przemęczenie utrudniające codzienne funkcjonowanie,
• „mgłę mózgową”, brak koncentracji, trudności w zapamiętywaniu. 

Oczywiście większość tych objawów nie jest swoista dla zaburzenia, dlatego diagnoza wymaga przeprowadzenia odpowiednich badań. Insulinooporność może również powodować zaburzenia w miesiączkowaniu u kobiet oraz niepłodność. 

Przyczyny insulinooporności

Przyczyny rozwoju insulinooporności nie zostały jeszcze do końca poznane. Uważa się jednak, że jednym z podstawowych elementów wpływających na rozwój zaburzenia jest otyłość brzuszna. W badaniach potwierdzono zależność między zawartością tkanki tłuszczowej trzewnej w organizmie a zwiększonym ryzykiem rozwoju oporności na insulinę oraz zespołu metabolicznego w organizmie. Czynnikiem odpowiedzialnym za ten mechanizm są wolne kwasy tłuszczowe (FFA). To one mogą hamować wychwyt glukozy w tkankach, dlatego zwiększona ilość FFA w komórkach może wpływać na działanie receptora dla insuliny. Jednak warto pamiętać, że spadek masy ciała oraz prawidłowe żywienie może korzystnie wpływać na obniżenie FFA w komórkach, a co za tym idzie, poprawiać wrażliwość na insulinę. Oprócz tego mechanizmu bez wątpienia ryzyko rozwoju zaburzenia zwiększają również czynniki biologicznie czynne wydzielane przez tkankę tłuszczową. Obserwuje się również, że oporność na insulinę wzrasta również z wiekiem. Podsumowując, bez wątpienia wysokoenergetyczna dieta bogata w produkty o wysokim indeksie glikemicznym, ograniczona aktywność fizyczna oraz stany zapalne mogą prowadzić do otyłości brzusznej oraz obniżenia wrażliwości organizmu na działanie insuliny. 

Co zwiększa ryzyko insulinooporności?

Badania potwierdzają, że nieprawidłowa dieta i niezdrowy styl życia są jednymi z głównych przyczyn rozwoju zaburzenia. Wykazano, że zmiana stylu życia oraz zdrowa dieta, której wynikiem jest spadek masy ciała o 3–4 kg, może już w znaczący sposób zredukować ryzyko rozwoju insulinooporności. Z tego powodu u osób borykających się z otyłością typu brzusznego zaleca się stopniową redukcję masy ciała. Zdrowe tempo odchudzania powinno wynosić 0,5–1 kg na tydzień, a sama kuracja powinna skupiać się na trwałych zmianach nawyków żywieniowych. Istotnym elementem protekcyjnym jest również regularna aktywność fizyczna. U osób systematycznie ćwiczących ryzyko rozwoju insulinooporności jest mniejsze o nawet 33–50%. Oprócz tego warto również wspomnieć o przewlekłym stresie, który nie tylko prowadzi do obniżenia wrażliwości organizmu na insulinę, ale również do nadciśnienia tętniczego i chorób układu sercowo-naczyniowego. 

Zagrożenia związane z insulinoopornością w ciąży

Insulinooporność w ciąży może rozwijać się fizjologicznie, ponieważ wynika ona ze wzrostu stężenia w organizmie kobiety hormonów działających w sposób przeciwstawny do insuliny. Do takich hormonów zaliczamy progesteron, hormon wzrostu czy prolaktynę. W wyniku ich działania może dojść do rozwoju cukrzycy w ciąży. Kolejnym elementem sprzyjającym insulinooporności jest otyłość matki przed ciążą lub przejadanie się w ciąży, co skutkuje nadmiernym wzrostem masy ciała. Ten stan również zwiększa ryzyko rozwoju cukrzycy ciężarnych, która może stanowić zagrożenia dla życia i zdrowia matki oraz płodu. Nieprawidłowo leczona lub nieleczona cukrzyca ciążowa może prowadzić u ciężarnej do:

• nadciśnienia tętniczego,
• stanu przedrzucawkowego,
• poronienia,
• przedwczesnego porodu,
• zakażenia dróg moczowych.

Co więcej, hiperglikemia u matki może również prowadzić do makrosomii dziecka, czyli masy urodzeniowej powyżej 90 centyla masy ciała określanego dla odpowiedniego wieku, płci i rasy dziecka. 

Leczenie insulinooporności

Podstawowym elementem w leczeniu zaburzenia jest zdrowa dieta i regularna aktywność fizyczna. Chorym zaleca się stopniowy spadek masy ciała aż do osiągnięcia prawidłowych wartości wskaźnika BMI. Dieta powinna również wykluczać produkty o wysokim indeksie glikemicznym, takie jak słodycze, napoje słodzone czy przetworzone przekąski. Aktywność fizyczna wpływa na zwiększenie w komórkach mięśniowych ilości receptorów wychwytujących glukozę, która zużywana jest do pracy tych tkanek jako produkt energetyczny. Często elementem leczenia zaburzenia jest również wdrożenie przez lekarza prowadzącego metforminy. Jest to lek zwiększający wrażliwość tkanek na insulinę, co wpływa na poprawę wychwytu glukozy przez tkanki i redukuje wątrobową produkcję glukozy. Stosowanie tego leku często zwiększa skuteczność terapii dietetycznych i ułatwia przy stosowaniu diety redukcyjnej spadek masy ciała.

Zaburzona wrażliwość na insulinę jest najczęściej wynikiem nieprawidłowego stylu życia oraz otyłości brzusznej, a jednym z podstawowych elementów jej leczenia jest spadek masy ciała. Warto zadbać o prawidłową masę ciała oraz zdrową dietę przed rozpoczęciem starań o dziecko, aby uniknąć powikłań wynikających z tego zaburzenia w ciąży.