Czkawka – przyczyny. Jak pozbyć się czkawki?

Jednym z najbardziej uciążliwych objawów dotyczących organizmu człowieka jest czkawka. Zjawisko to w większości przypadków pojawia się nagle, ale i przechodzi w krótkim odstępie czasu. Występowanie czkawki jest objawem powszechnym oraz fizjologicznym, jednak czasami uporczywa czkawka może być objawem wynikającym z choroby, która rozwija się w organizmie, dlatego nie należy jej lekceważyć.

Czkawka

Czkawka jest to czynność odruchowa, która może być zapoczątkowana wieloma bodźcami, w wyniku których dochodzi do skurczu przepony i innych mięśni wdechowych z prawie równoczesnym zamknięciem głośni, której towarzyszy specyficzny odgłos czkania. Powstaje ona na skutek podrażnienia nerwu przeponowego bodźcami pochodzącymi z jamy brzusznej lub ośrodkowego układu nerwowego. Szacuje się, że czkawka zazwyczaj trwa do godziny, a w trakcie jej trwania skurcze przepony występują co 30 sekund. Co ciekawe w rozwoju płodowym człowieka czkanie pojawia się szybciej niż inne ruchy mięśni oddechowych. Odruch czkania jest hamowany przez organizm za pośrednictwem receptorów GABAB. W zależności od czasu trwania czkawkę można podzielić na:

1. Ostrą – trwa krócej niż 48h,
2. Przetrwałą – trwa ona więcej niż 48h, ale mniej niż miesiąc,
3. Przewlekłą – trwa dłużej niż miesiąc.

Uważa się, że czkawka ostra nie jest niebezpieczna dla człowieka, o ile nie występują z nią zaburzenia neurologiczne. Zazwyczaj usunięcie bodźca wywołującego odruch czkania powoduje jej ustępowanie. Najważniejszym czynnikiem klasyfikującym uciążliwość czkawki jest czas jej trwania, częstość występowania oraz powikłania jakie może powodować (zaburzenia jedzenia, oddychania lub kłopoty ze snem). O czkawce uporczywej mówi się, kiedy diagnoza obejmuje czkawkę przewlekłą, przetrwałą oraz ostrą przy dużej częstotliwości jej występowania. Szacuje się jednak, że czkawka przetrwała oraz przewlekła są zjawiskiem rzadkim. Należy pamiętać, że odruch czkania może być objawem fizjologicznym i samoustępującym, który nie wymaga interwencji lekarskiej lub symptomem poważnych chorób, które wymagają leczenia farmakologicznego. Do objawów alarmujących i wskazujących, że odruch nie jest fizjologiczny zaliczamy wstępowanie jednocześnie zaburzeń neurologicznych tj. zaburzenia świadomości, niedowidzenie, widzenie podwójne, niedowład, oczopląs oraz objawów podobnych do tych występujących przy zatorowości płucnej lub zawału mięśnia sercowego. Jednak powinno się powtórzyć, że odruch czkania jest zazwyczaj objawem fizjologicznym i nie wymagającym interwencji lekarskiej.

Przyczyny czkawki

Zazwyczaj przyczyną czkawki fizjologicznej jest przejedzenie. Często zjawisko to występuje po obfitych spotkaniach towarzyskich bogatych w ciężkostrawne potrawy spożywane są w dużej ilości. Dodatkowo zatrucie alkoholowe jest jedną z najpopularniejszych przyczyn powstawania fizjologicznego odruchu czkania.

Zjawisko to może być również objawem zaburzeń metabolicznych:

• cukrzycy,
• niewydolności nerek,
• hiponatremii,
• hipokalcemii,
• hipokapnii,
• hiperurykemii,
• gorączki.

Czkawka rozwija się również w wyniku:

• przepukliny rozworu przełykowego,
• przepukliny przeponowej,
• zapalenia opon rdzeniowo-mózgowych,
• zapalenia gardła, krtani, wola,
• choroby niedokrwiennej serca,
• zapalenia i raka płuc, gruźlicy,
• choroby refluksowej, raka przełyku,
• zapalenia błony śluzowej żołądka, raka żołądka,
• zapalenia i raka trzustki,
• zapalenia i marskości wątroby,
• stanów zapalnych pęcherzyka żółciowego,
• chorób zapalnych jelit,
• zapalenia otrzewnej,
• udaru mózgu,
• ropnia mózgu, kiły ośrodkowego układu nerwowego,
• stwardnienia rozsianego,
• padaczki,
• sarkoidozy.

Z tego powodu uciążliwa czkawka nie powinna być bagatelizowana, ponieważ może ona stanowić jeden z najważniejszych objawów rozwijających się chorób w organizmie.

Należy pamiętać, że objaw ten może być wywołany przez spożywanie substancji tj. leków stosowanych w leczeniu choroby Parkinsona, glikokortykosteroidów, leków przeciwpsychotycznych, przeciwpadaczkowych, nikotyny, alkoholu i heroiny [1].

Jak pozbyć się czkawki?

Leczenie uporczywej czkawki obejmuje leczenie przyczynowe i objawowe. O leczeniu przyczynowym mówi się wtedy, jeśli wynika ona z chorób jamy brzusznej i klatki piersiowej np. leczenie czkawki towarzyszącej chorobie refleksowej za pomocą inhibitorów pompy protonowej. Jeśli przyczyna występowania czkawki uciążliwej nie jest możliwa do ustalenia lub usunięcia stosuje się leczenie objawowe. Jednak ze względu na małą wiarygodność badań mających na celu sformułowanie wytycznych postępowania w leczeniu objawowym czkawki, nie wskazano takich zaleceń. Dodatkowo interwencja lekarska może obejmować terapię farmakologiczną lub metody alternatywne. Do metod niefarmakologicznego leczenia czkawki zaliczamy:

• wstrzymywanie oddechu,
• oddychanie poprzez torbę papierową,
• masaż zatoki szyjnej,
• picie zimnych płynów,
• łaskotanie,
• przestraszenie.

Skuteczność tych metod nie została potwierdzona naukowo, ale ich stosowanie jest bezpieczne i zazwyczaj łagodzi napady czkawki.

Pamiętając o popularnym powiedzeniu „lepiej zapobiegać, niż leczyć” zaleca się unikanie ostro przyprawionego jedzenia, przejadania się i nadmiaru alkoholu w diecie [2][3].

Mimo, że czkawka jest uciążliwym zjawiskiem to jej występowanie jest zazwyczaj fizjologicznym objawem wynikającym z błędów dietetycznych. Warto jednak obserwować swój organizm, ponieważ zbyt duża częstotliwość odruchu czkania oraz występowanie towarzyszących zaburzeń neurologicznych może wskazywać na jej patologiczne pochodzenie.