Jaskra – objawy, przyczyny, leczenie i dieta

Aktualizacja: 23 lutego, 2024

Przez wiele lat przebiega praktycznie bezobjawowo, choć stale i w sposób postępujący niszczy nerw wzrokowy, prowadząc do nieodwracalnej ślepoty. Mowa o jaskrze –  jednej z najczęstszych na świecie przyczyn utraty wzroku, która dotyka około 70 milionów osób na świecie. Jak objawia się choroba? Jakie są przyczyny jej powstawania i czy jest uleczalna? Jaką dietę powinni przestrzegać chorzy?

Jaskra

Jaskra jest chorobą oczu, która prowadzi do postępującej i nieodwracalnej degradacji nerwu wzrokowego (neuropatii jaskrowej) i komórek zwojowych siatkówki. W wyniku tego zaburzony jest odpływ tzw. cieczy wodnistej z oka (wypełniającej jego przednią komorę), której zadaniem jest odżywianie rogówki oraz soczewki i odprowadzanie szkodliwych produktów przemiany materii komórek gałki ocznej. W przypadku, gdy ciecz wodnista nie jest odprowadzana, ciśnienie w gałce ocznej wzrasta, prowadząc do uszkodzenia nerwu wzrokowego i komórek siatkówki, zwężenia pola widzenia i pogorszenia wzroku.

Jaskra – objawy

Niestety, jaskra w większości przypadków przebiega bezobjawowo. Często choroba wykrywana jest podczas rutynowych badań wzroku lub stwierdzana, gdy jej stadium jest na tyle zaawansowane, że objawy są łatwo rozpoznawalne. Warto pozostać czujnym i nie lekceważyć takich oznak jak:

• ostry, kłujący ból oka – zwłaszcza przy szybkich zmianach pozycji. Uczucie przeszywającego bólu dochodzącego aż do postawy czaszki, często powiązane z bólem głowy zlokalizowanym nad łukiem brwiowym i promieniującym ku tyłowi, a nawet migreną;
• obwodowe ubytki pola widzenia – zakres widzenia zaczyna się zmniejszać, podobny jest do koła, gdzie elementy występujące poza okręgiem zaczynają być niewidoczne, jakby obraz obserwowany był np. przez lunetę. Chory w zaawansowanym stadium widzi jedynie małe pierścienie obrazu;
• niewyraźne widzenie – tzw. „widzenie przez mgłę” jest objawem wczesnego stadium choroby. Choć jest to objaw nieswoisty, nie należy bagatelizować jego występowania, gdyż może świadczyć o już rozwijającej się jaskrze;
• nudności, stan wymiotny – podobnie jak niewyraźne widzenie często nie jest brane pod uwagę jako jedne z objawów jaskry, jednak w połączeniu z objawami charakterystycznymi i stwierdzoną w badaniu okulistycznym wadą wzroku może być jednym z objawów.

Mimo iż większość zachorowań przebiega bez gwałtownie pojawiających się objawów, u niektórych chorych można stwierdzić tzw. atak ostry jaskry. Jest to moment, w którym droga odpływu cieczy wodnistej zostaje całkowicie zamknięta. Ból oka i głowy jest bardzo silny, występują nudności i wymioty a chory obficie się poci. Czasem występuje też zwolniona akcja serca. Stwierdza się obniżenie ostrości wzroku, przekrwienie gałki ocznej i inne nieprawidłowości aparatu wzroku. Ostry atak jaskry jest stanem nagłym, wymagającym natychmiastowego leczenia – grozi bowiem nieodwracalną utratą wzroku.

Jaskra – przyczyny

Przyczyny powstawania jaskry pozostają nieznane. Istnieją jednak czynniki ryzyka sprzyjające rozwojowi choroby:

• dziedziczność;
• podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe;
• krótkowzroczność, nadzwroczność;
• choroby gałki ocznej: retinopatia cukrzycowa, urazy, patologie budowy oka;
• leczenie kortykosteroidami;
• wiek (po 35.r.ż.);
• hiperlipidemia i hipercholesterolemia;
• cukrzyca;
• niskie ciśnienie ogólne krwi lub zbyt intensywnie leczone nadciśnienie;
• migreny, bóle głowy;
• zimne stopy, dłonie;
• stres.

W przypadku, gdy występuje 1–3 wyżej wymienionych czynników ryzyka, należy wykonywać profilaktyczne badanie wzroku do dwóch razy w ciągu roku. Jeżeli jest ich więcej, zaleca się stałe konsultacje z okulistą i uważne monitorowanie stanu wzroku.

Jaskra – leczenie

Sposób leczenia jaskry zależy przede wszystkim od stopnia jej zaawansowania. Jeżeli występuje stadium początkowe, wprowadza się leczenie farmakologiczne (w postaci kropli do oczu i tabletek) obniżające ciśnienie wewnątrzgałkowe oka. W przypadku zaawansowanych objawów potrzebna jest operacja przeciwjaskrowa. Ostry atak jaskry leczony jest operacyjnie – laserem lub chirurgicznie, dążąc do przywrócenia krążenia cieczy w oku.

Jaskra – dieta

Choć sama dieta w wielu przypadkach okazuje się być niewystarczająca w leczeniu choroby, przestrzeganie prawidłowych zaleceń żywieniowych może mieć wpływ na spowolnienie jej postępu. Ze względu na fakt, iż jednym z głównych czynników ryzyka jest występowanie hiperlipidemii i hipercholesterolemii, należy monitorować poziom cholesterolu całkowitego, frakcji HDL i LDL oraz trójglicerydów we krwi. Prawidłowa, zindywidualizowana dieta powinna dążyć do uregulowania ich poziomu do prawidłowych wartości i odpowiedniego stosunku poszczególnych frakcji (przez zachowanie odpowiedniej ilości oraz proporcji kwasów tłuszczowych w diecie). Nie należy zapomnieć również o wyregulowaniu poziomu cukru we krwi, którego podwyższony poziom jest nie tylko jednym z dodatkowych czynników ryzyka rozwoju jaskry, ale też pośrednio pogłębia występujące już zaburzenia gospodarki lipidowej. W tym celu z diety należy wyeliminować cukier, nadmiar fruktozy, żywność wysokoprzetworzoną, zasobną w syrop glukozowo-fruktozowy, słodycze oraz oczyszczone produkty zbożowe z tzw. białej mąki. Ponadto, należy unikać produktów wywołujących wzrost ciśnienia krwi (kawa, alkohol), które mogą jeszcze bardziej podwyższyć ciśnienie wewnątrzgałkowe i pogłębić destrukcyjne skutki postępującej jaskry.

W profilaktyce chorobowej warto uwzględnić produkty będące źródłem:

• witaminy C (cytrusy, papryka czerwona, pietruszka);
• witaminy E (oleje roślinne, orzechy);
• prowitaminy A (marchew, dynia, szpinak);
• flawonoidów (warzywa – szczególnie bogate w luteinę i zeaksantyne szpinak i jarmuż, owoce, herbata);
• kwasów tłuszczowych omega 3 – EPA i DHA (tran, łosoś, pstrąg tęczowy);
• błonnika (warzywa, owoce, śliwki suszone, otręby) – pomocny w obniżeniu poziomu cukru we krwi i ciśnienia.

Jaskra jest chorobą oczu, którą łatwo przeoczyć. Przebiegająca bezobjawowo lub dająca nieswoiste objawy często pozostaje lekceważona i niediagnozowana, a jej występowanie stwierdza się, gdy jest już w zaawansowanym stadium zagrażającym utratą wzroku. Obecność takich oznak jak widzenie „przez mgłę”, zawężony obraz widzenia i częste bóle głowy są wskazaniem do szybkiej konsultacji z okulistą, szczególnie, jeśli występującym objawom towarzyszy jeden lub więcej czynników ryzyka, takich jak występowanie jaskry w rodzinie czy nieodpowiednie ciśnienie krwi. Leczenie – początkowo farmakologiczne, później operacyjne – oraz przestrzeganie optymalnej diety może spowolnić postęp choroby i uniknąć nieodwracalnej utraty wzroku.