Płaskostopie – przyczyny, zagrożenia, leczenie, trening siłowy

Aktualizacja: 23 lutego, 2024

Prawidłowo rozwinięta stopa nie dotyka podłoża w całości, a jedynie w trzech miejscach. Jej wewnętrzna krawędź zbudowana jest tak, aby łagodzić wstrząsy wynikające z codziennego poruszania się, dzięki czemu nie dochodzi do przeciążenia stawów, szczególnie kolan.

Stopa powinna opierać się o podłoże piętą oraz głową pierwszej i piątej kości śródstopia. Pomiędzy tymi punktami znajdują się trzy główne łuki stopy. O płaskostopiu mówimy wtedy, gdy te naturalne amortyzatory zostają obniżone i przestają działać w prawidłowy sposób. W zależności od tego, który łuk stopy jest obniżony, mówimy o płaskostopiu podłużnym, powstałym na skutek obniżenia łuku przyśrodkowego, oraz płaskostopiu poprzecznym, za które odpowiedzialne jest obniżenie łuku poprzecznego przedniego stopy.

Płaskostopie

Płaskostopie to częściowe obniżenie lub całkowity zanik podłużnego lub poprzecznego sklepienia stopy. Może być niewielkie, wówczas spłaszczenie stopy jest niemal niewidoczne lub bardziej rozwinięte, widoczne „gołym okiem”. Poza nienaturalnym kształtem stopy, płaskostopie niesie za sobą konsekwencje zdrowotne, ponieważ jest jedną z przyczyn niektórych zwyrodnień układu ruchu.

Płaskostopie – przyczyny

Płaskostopie, potocznie „platfus”, może mieć różnorakie przyczyny, do głównych zaliczamy długotrwałe przeciążanie stóp przy jednoczesnym osłabieniu mięśni i więzadeł, co może wynikać na przykład z noszenia niewłaściwego obuwia, szczególnie z wysokim obcasem oraz  wąskim nosem. Kolejną przyczyną jest nadwaga oraz zbyt mało ruchu w ciągu dnia. Jednak nie zawsze wada ta jest nabyta, w niektórych przypadkach możemy się również urodzić z tą przypadłością.

Płaskostopie – zagrożenia

Mając świadomość tego jaką funkcję pełnią prawidłowo ukształtowane i pracujące stopy, łatwo jest przewidzieć konsekwencje braku amortyzacji na nasz organizm. W tej patologicznej sytuacji najbardziej cierpią stawy biorące udział w codziennym poruszaniu się, przez co wewnątrz nich dochodzi do większych naprężeń.

Najbardziej odczuwalnymi konsekwencjami zaniedbania płaskostopia są bóle stóp i łydek, szczególnie przy dłuższym staniu lub chodzeniu. Płaskostopie prowadzi także do powstawania przewlekłych stanów zapalnych torebek i wiązadeł stawowych stopy, a także do bólów kręgosłupa. W przypadku występowania płaskostopia poprzecznego paluch ma tendencję do koślawości, a drugi palec staje się młotkowaty. Buty w przedniej ich części są rozpychane, a chodzenie z czasem sprawia ogromny ból. Dodatkowo, spłaszczona stopa naciska na naczynia krwionośne znajdujące się w jej podeszwowej części, utrudniając przez to prawidłowy przepływ krwi i limfy. Ponadto płaskostopie powoduje także ucisk na nerwy stopy, co objawia się bólem. Sklepienie odpowiada za utrzymanie sprężystości stopy. Jej spłaszczenie zmniejsza tę cechę, przez co na organizm i jego struktury wewnętrzne oddziałują większe drgania. Właśnie z tego powodu należy zwrócić większą uwagę na prawidłowy dobór obuwia biorąc pod uwagę rozmiar oraz wyprofilowanie, które powinniśmy poprawić przez zastosowanie zaleconych przez ortopedę wkładek.

Jeżeli odczuwamy któreś z poniższych objawów a stopy wydają się nienaturalnie płaskie, niezwłocznie powinniśmy skonsultować się z ortopedą:

• bóle w okolicy podbicia (nie zawsze),
• rogowacenie podeszwowej części śródstopia,
• odciski w okolicy podeszwowej,
• pieczenie, i wrażliwość w fazie odbicia,
• zmęczenie stóp,
• zaburzenia krążenia w obrębie stopy – obrzęki wokół i poniżej kostek, nadmierne pocenie stóp, zaniki skóry w 1/3 obwodowej goleni.

Płaskostopie – leczenie

Szybka diagnoza płaskostopia pomaga w skutecznym leczeniu zwyrodnienia. Już od najmłodszych lat rodzice powinni zwracać uwagę na prawidłowy kształt stóp dziecka oraz na sposób, w jaki się porusza. Niemowlętom po każdej kąpieli należy zrobić masaż stóp. Gdy dziecko nieco podrośnie, zachęcajmy je do bosych spacerów po piasku i trawie, oczywiście tylko w całkowicie bezpiecznych miejscach. Pozwoli to stopom pracować i  dopasowywać się do podłoża. Bardzo dobrym pomysłem jest również zapisanie dziecka na  pływalnię – taka aktywność jest bardzo wskazana dla dynamicznie rosnącego organizmu, a także pozwala ćwiczyć całe ciało, w tym mięśnie nóg i samych stóp.  Pamiętajmy również, aby śpioszki, skarpetki lub rajstopki nie były zbyt ciasne. Także buty w żadnym wypadku nie powinny być za małe. Ostatnim czynnikiem jest prawidłowa waga dziecka. Zadbajmy, aby dodatkowe kilogramy nie utrudniały mu zabawy i nie zniechęcały do aktywności. Jeżeli lekarz zdiagnozuje u dziecka płaskostopie, ale nie osiągnęło ono jeszcze pełnej dojrzałości, wadę tę możemy całkowicie wyleczyć przy pomocy prostych ćwiczeń, które w zależności od stopnia oraz rodzaju płaskostopia zaleci ortopeda.

Również dorośli powinni boso chodzić po łąkach i plażach oraz regularnie ćwiczyć mięśnie na wzmocnienie łuków stóp. Bardzo istotne jest jednak to, w jaki sposób pokonujemy kolejne metry. Najważniejsze jest prawidłowe wykonywanie każdego kroku, z przenoszeniem ciężaru ciała z pięt na palce. Niestety panie będą zmuszone zrezygnować ze szpilek na co dzień, na rzecz butów z niskim obcasem. Pamiętajmy, że im więcej będziemy zażywać ruchu, tym więcej korzyści przyniesiemy swojemu ciału, ponieważ ruch zapobiega wadom sylwetki.

Leczenie musi być dobrane indywidualnie, jest zależne od wieku i stopnia zniekształcenia. Może być dokonywane przez nas samych lub w przypadkach z utrwalonymi zmianami – operacyjne. Jeżeli jednak przypadek nie jest tak poważny zaleca się:

• wygodne, szerokie obuwie z wkładkami ortopedycznymi, dobranymi do rodzaju płaskostopia,
• aparaty korygujące paluch,
• codzienne ćwiczenia mięśni stopy,
• kąpiele, masaże,
• zmniejszenie nadwagi.

Płaskostopie a trening na siłowni

Czy ćwiczenia na siłowni mogą wpływać negatywnie na płaskostopie? Jest to bardzo częste pytanie, a odpowiedź na nie jest bardziej złożona. Zacznijmy od tego, że wszystko zależy od wieku. Kości w okresie dorastania są najbardziej narażone na działanie zewnętrznych bodźców. Wówczas tez możesz wyleczyć wadę albo ją pogłębić. Jeżeli młody adept aktywności fizycznej ma skłonności do nieprawidłowego stawiania kroków, jego obuwie jest płaskie i nie posiada podbić w odpowiednich miejscach oraz nie wykonuje prostych ćwiczeń korekcyjnych, to z dużym prawdopodobieństwem jego wada może ulec pogłębieniu, pomimo tego iż będzie aktywnie spędzał czas. Bardzo ważne jest zwrócenie uwagi na sposób chodzenia młodego człowieka oraz prawidłowe obuwie.

Natomiast jeżeli ktoś nie posiada skłonności do płaskostopia, a jego mięśnie stóp są na tyle silne, by radzić sobie z codziennymi obciążeniami, ryzyko samoistnego osłabienia łuków stopy nie występuje. Tak więc największym zagrożeniem w przypadku połączenia płaskostopia i wszelkiej aktywności fizycznej jest niewiedza oraz ignorowanie pierwszych zmian w budowie stopy oraz  fizycznych dolegliwości.

Płaskostopie jest przypadłością mogącą mieć nieprzyjemne skutki w dłuższym okresie czasu. Paradoksalnie, wystarczy szybka diagnoza lekarska, aby od najmłodszych lat nauczyć się prawidłowych nawyków. Przy pomocy prostych ćwiczeń oraz odpowiedniego obuwia możemy uniknąć patologicznych zmian stóp a nawet operacji. Pamiętajmy o prawidłowej higienie stóp będących podstawowymi amortyzatorami naszego układu ruchu.