Dieta przy wysokim poziomie trójglicerydów – normy, produkty zakazane i zalecane

Aktualizacja: 6 maja, 2024

Badania kliniczne i epidemiologiczne wykazują pewną zależność między wysokim stężeniem trójglicerydów w surowicy krwi a większą podatnością na choroby układu krążenia. W zależności od przyczyn choroby, hipertriglicerydemię można leczyć dietą lub farmakologicznie zażywając np. fibraty, kwas nikotynowy.

Trójglicerydy

Trójglicerydy in. triglicerydy, triacyloglicerole – w skrócie TG z chemicznego punktu widzenia są tłuszczami składającymi się z trzech kwasów tłuszczowych połączonych glicerolem. Trójglicerydy występują we krwi i tkankach, ich wysoki poziom w surowicy krwi określany jest w terminologii medycznej jako hipertriglicerydemia.

Przyczyną hipertriglicerydemii poza czynnikami środowiskowymi takimi jak dieta, może być predyspozycja genetyczna, a także współistnienie otyłości, cukrzycy typu 2, choroby nerek, niedoczynności tarczycy. Co ciekawe, w czasie ciąży z przyczyn fizjologicznych stężenie TG podwaja się w III trymestrze.

Trójglicerydy – normy

O zawartości TG w surowicy krwi, dowiemy się wykonując badania lipidogramu. Niedawno Amerykańskie Towarzystwo Kardiologiczne (American Heart Association, AHA) obniżyło dopuszczalną wartość stężenia TG w surowicy krwi z 200 do 150 mg/dl. Dieta odgrywa znaczącą rolę w zawartości TG w surowicy krwi, niekiedy wystarczy wykluczyć z jadłospisu alkohol, dosładzane soki/napoje, słodycze, by móc zauważyć znaczną poprawę lipidogramu. Norma trójglicerydów wskazuje na następującą wartość: 1,7 mmol/l czyli poniżej 150 mg/dl.

Bardzo znacznie podwyższone stężenie TG może stanowić czynnik powstania ostrego zapalenia trzustki. Wartość bardzo wysoka może wynosić ponad 880 mg/dl.

Trójglicerydy – dieta

Celem zmniejszenia stężenia TG w surowicy krwi, należy zastosować dietę o kontrolowanej zawartości kwasów tłuszczowych. W diecie tej ogranicza się spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych na rzecz jedno- i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Sporządzając potrawy zaleca się stosowanie odpowiednich technik gastronomicznych tj. gotowanie w wodzie i na parze, pieczenie w folii/pergaminie/rękawie, duszenie, grillowanie na specjalnej patelni. Nie zaleca się smażenia, szczególnie w dużej ilości tłuszczu. Przy znacznym podwyższeniu TG, czyli powyżej 300 mg/dl, należy zmniejszyć podaż tłuszczu do 50 g na dobę.

Spożycie dużych ilości długołańcuchowych polienowych kwasów tłuszczowych, czyli PUFA (z ang. LC PUFA – Long Chain Polyunsaturated Fatty Acids), przyczynia się do zmniejszenia stężenia trójglicerydów w surowicy krwi. Do kwasów tłuszczowych PUFA, przynależą kwasy tłuszczowe omega 6 i omega 3, te ostatnie wywierają znaczący wpływ na profil lipidowy. Aby wydobyć prozdrowotne właściwości danych kwasów tłuszczowych, w diecie musi być zachowany odpowiedni stosunek o-6 do o-3. Dane epidemiologiczne wskazują, że proporcja 4-5:1 wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega 6 do omega 3- jest korzystna dla zdrowia człowieka.

Obecnie zaobserwować można korelację pomiędzy zaburzonym metabolizmem węglowodanów a wzrostem stężenia trójglicerydów w surowicy krwi. Obserwując tę zależność, zaleca się osobom chorym na cukrzycę dietę w prewencji chorób układu krążenia. Na podwyższenie TG w surowicy krwi wpływa dieta obfitująca w węglowodany, szczególnie charakteryzująca się wysokim indeksem glikemicznym i małą podażą błonnika pokarmowego. Spośród dwóch frakcji błonnika, to właśnie błonnik rozpuszczalny w wodzie opóźnia wchłanianie trójglicerydów i jest on zalecany dla osób z podwyższonym stężeniu TG w surowicy krwi. Błonnik rozpuszczalny w wodzie składa się z pektyn, części hemiceluloz, gumy roślinnej, a w przełożeniu na produkty żywnościowe, zawarty jest w:

Dobierając produkty pod względem niskiego indeksu glikemicznego powinniśmy zwracać uwagę na odpowiednią obróbkę termiczną. Warzywa i kasze nie powinny być rozgotowane, owoce zaleca się podawać w postaci nieprzetworzonej – na surowo.

Odstępstwem od reguły kierowania się niskim indeksem glikemicznym jest cukier prosty – fruktoza. Monosacharyd odznacza się niskim IG równym 20, lecz jego metabolizm jest odmienny i z tej racji, nie zaleca się go stosować zbyt często. Dostarczając do organizmu fruktozę w ilości 15–20% zapotrzebowania energetycznego, zaobserwować można wzrost stężenia TG nawet o 30–40%. Fruktoza zawarta jest w cukrze białym, miodzie, występuje także jako samoistny słodzik, nietrafnie może być polecany dla diabetyków.

Dążąc do obniżenia stężenia TG w surowicy krwi, należy wykluczyć z diety alkohol. Jeżeli nie ma przeciwwskazań, to należy zadbać o codzienną aktywność fizyczną. Utrata zbędnych kilogramów, także wpływa korzystnie na profil lipidowy w tym poziom trójglicerydów. Dane medyczne wskazują, że przy otyłości tracąc 9 kg, znacznie obniża się poziom trójglicerydów na czczo i po posiłku.

Przy nadmiernej masie ciała i przy zaburzonym profilu lipidowym można zastosować dietę DASH. Stosując się do diety, poza spadkiem masy ciała, zaobserwować można spadek TG nawet o 35%. Dieta DASH koncentruje się na wzroście spożycia potasu z następujących produktów żywnościowych: z warzyw, owoców, orzechów, ryb, niskotłuszczowych produktów mlecznych. Wzrasta także podaż składników mineralnych obniżających ciśnienie krwi tj. magnez, wapń, fosfor. Istotnym elementem diety jest dobór produktów charakteryzujących się niską zawartością tłuszczów ogółem oraz nasyconych kwasów tłuszczowych. Należy także ograniczyć podaż sodu w ilości od 1200 do 2300 mg.

Wysoki poziom trójglicerydów – produkty zalecane i zakazane

Należy wykluczyć z diety: alkohol w postaci piwa, wina, wódki; dosładzane napoje i soki typu pepsi, cola, fanta, sprite, soki zawierające syrop glukozowo-fruktozowy; tłuste gatunki mięs np. karkówka, boczek, golonka, podroby i przetwory mięsne; sery topione, ograniczyć należy ser typu feta, fromage, ser żółty. Ograniczeniu podlegają produkty o wysokim indeksie glikemicznym tj. np. pszenne pieczywo, produkty wykonane na bazie mąki pszennej, drożdżówki, pączki, cista, suszone figi i daktyle, chipsy, chrupki pszenne, miód, mleko słodzone zagęszczone, ziemniaki sporządzone w formie puree i pieczone.

Należy wykluczyć z diety fruktozę, która niekorzystnie wpływa na stężenie trójglicerydów w surowicy krwi.

Zamiennie do nasyconych kwasów tłuszczowych, zaleca się spożycie na surowo olejów roślinnych, pakowanych w szklanych, ciemnych butelkach np. olej lniany, olej rzepakowy. Wymienione oleje, charakteryzują się dobrym stosunkiem kwasów tłuszczowych omega 6 do omega 3. Zaleca się suplementację w ilości od 2–3 g/d oleju rybnego, który obfituje w długołańcuchowe kwasy tłuszczowe n-3 i może zmniejszać stężenie TG nawet o 25–30%.

Należy spożywać produkty o niskim indeksie glikemicznym np. pieczywo pełnoziarniste, kasza gryczana, kasza i płatki owsiane (górskie), potrawy i produkty na bazie mąki pełnoziarnistej i razowej, suche nasiona roślin strączkowych: fasola, soczewica, soja, bób; brzoskwinie, czereśnie, grejpfruty, jabłka, kiwi, morele, ananas, śliwki; orzechy np. włoskie. Warzywa poza ziemniakami zaleca się spożywać w dowolnej ilości, lecz należy zwrócić uwagę by zostały przygotowane w postaci al. dente.

Dowiedz się więcej na temat trójglicerydów!

Podwyższona zawartość trójglicerydów występować może zarówno u osób otyłych, jak i szczupłych. Najczęstszą przyczyną hipertriglicerydemii jest nadmierne spożycie alkoholu, rafinowanych cukrów, nasyconych kwasów tłuszczowych, tłuszczów trans. Należy zwrócić szczególną uwagę na alkohol, bowiem należy go całkowicie z diety wykluczyć, niedozwolone są nawet umiarkowane ilości wynoszące dla kobiet od 10–20 g/d a dla mężczyzn  20–30 g/d alkoholu etylowego.