logo_bonavita_pl
Menu Close
  • Diety od A do Z

    Diety odchudzające

    • Dieta redukcyjna
    • Dieta śródziemnomorska
    • Dieta ketogeniczna
    • Dieta DASH
    • Dieta Atkinsa
    • Dieta oczyszczająca
    • Dieta low carb
    Wszystkie

    Diety lecznicze

    • Dieta bezglutenowa
    • Dieta dla cukrzyka
    • Diety na chory żołądek
    • Diety nerkowe
    • Diety na chorą wątrobę
    • Diety w chorobach jelit
    Wszystkie

    Diety spersonalizowane

    • Dieta wegańska
    • Dieta wegetariańska
    • Dieta dla sportowca
    • Dieta dla seniora
    • Dieta dla dzieci
    • Dieta w ciąży
    Wszystkie

    Sposoby na odchudzanie

    • Skuteczne odchudzanie
    • Psychodietetyka
    • Produkty wspomagające odchudzanie
    • Przepisy dietetyczne
    • Błędy w odchudzaniu
    • Suplementy na odchudzanie
    Wszystkie
  • Odżywianie

    Produkty spożywcze

    • Owoce
    • Warzywa
    • Produkty zbożowe
    • Oleje i tłuszcze
    • Mięso
    • Ryby i owoce morza
    • Nabiał
    Wszystkie

    Witaminy i suplementy

    • Suplementy diety
    • Suplementy dla sportowców
    • Suplementy na odchudzanie
    • Witaminy i minerały
    • Antyoksydanty
    • Probiotyki
    • Składniki odżywcze
    Wszystkie

    Porady żywieniowe

    • Zdrowa dieta
    • Skuteczne odchudzanie
    • Zdrowe przekąski
    • Superfoods
    • Przygotowywanie żywności
    • Przechowywanie żywności
    Wszystkie
  • Zdrowie

    Zdrowie

    • Zaburzenia odżywiania
    • Odporność i infekcje
    • Układ pokarmowy i trawienie
    • Nerki i układ moczowy
    • Układ nerwowy i mózg
    • Układ hormonalny
    • Serce i układ krążenia
    • Kości, stawy i mięśnie
    • Układ oddechowy
    • Choroby oczu
    • Zdrowie mężczyzny
    • Zdrowie dzieci
    Wszystkie

    Układ hormonalny

    • Tarczyca
    • Cukrzyca

    Układ trawienny

    • Refluks
    • Helicobacter pylori
    • Nietolerancja pokarmowa
    • Zespół jelita drażliwego
    • Zaparcia
    • Wątroba
    • Celiakia
    • Choroba Leśniowskiego-Crohna

    Medycyna naturalna

    • Zioła na odchudzanie
    • Zioła na odporność
    • Zioła na układ pokarmowy
    • Zioła na wątrobę
    • Zioła na serce i układ krążenia
    • Zioła na stres i sen
    • Zioła na kaszel i przeziębienie
    • Zioła na skórę, włosy i paznokcie

    Zdrowie kobiety

    • Ciąża i poród
    • Karmienie piersią
    • Dieta w ciąży
    • Cukrzyca ciążowa

    Uroda

    • Skóra
    • Trądzik
    • Wlosy
  • Psychologia

    Psychologia

    • Rozwój osobisty
    • Motywacja
    • Uzależnienia
    • Zdrowie psychiczne
    • Psychodietetyka
    Wszystkie

    Zdrowie Psychiczne

    • Depresja
    • Zaburzenia psychiczne
    • Stres

    Psychodietetyka

    • Zaburzenia odżywiania
    • Anoreksja
    • Bulimia
  • Sport

    Budowa mieści i trening

    • Trening
    • Mięśnie
    • Płaski brzuch
    • Tkanka tłuszczowa

    Odżywania

    • Dieta redukcyjna
    • Dieta dla sportowców
    • Suplementy dla sportowców
  • Tabele
    • Produkty spożywcze
    • Dodatki do żywności
    • Witaminy

    Produkty spożywcze

    (składniki odżywcze)

    • Drób
    • Nabiał
    • Produkty zbożowe
    • Ryby
    • Słodycze i przekąski
    • Warzywa, owoce, grzyby
    Wszystkie

    Witaminy

    • Witamina A
    • Witamina B12
    • Witamina B6
    • Witamina C
    • Witamina D
    • Witamina E
    • Witamina H
    • Witamina K
    Wszystkie

    Dodatki do żywności

    • E1xx (Barwniki)
    • E3xx (Przeciwutleniacze, Regulatory Kwasowości)
    • E6xx (Wzmacniacze Smaku)
    • E1xxx (Stabilizatory, Konserwanty, Zagęstniki I Inne)
    • E4xx (Emulgatory I Środki Zagęszczające)
    • E9xx (Środki Słodzące, Nabłyszczające I Inne)
    • E2xx (Konserwanty)
    • E5xx (Środki Pomocnicze)
    Wszystkie
  • Przepisy
  • Diety od A do Z

    Diety odchudzające

    • Dieta redukcyjna
    • Dieta śródziemnomorska
    • Dieta ketogeniczna
    • Dieta DASH
    • Dieta Atkinsa
    • Dieta oczyszczająca
    • Dieta low carb
    Wszystkie

    Diety lecznicze

    • Dieta bezglutenowa
    • Dieta dla cukrzyka
    • Diety na chory żołądek
    • Diety nerkowe
    • Diety na chorą wątrobę
    • Diety w chorobach jelit
    Wszystkie

    Diety spersonalizowane

    • Dieta wegańska
    • Dieta wegetariańska
    • Dieta dla sportowca
    • Dieta dla seniora
    • Dieta dla dzieci
    • Dieta w ciąży
    Wszystkie

    Sposoby na odchudzanie

    • Skuteczne odchudzanie
    • Psychodietetyka
    • Produkty wspomagające odchudzanie
    • Przepisy dietetyczne
    • Błędy w odchudzaniu
    • Suplementy na odchudzanie
    Wszystkie
  • Odżywianie

    Produkty spożywcze

    • Owoce
    • Warzywa
    • Produkty zbożowe
    • Oleje i tłuszcze
    • Mięso
    • Ryby i owoce morza
    • Nabiał
    Wszystkie

    Witaminy i suplementy

    • Suplementy diety
    • Suplementy dla sportowców
    • Suplementy na odchudzanie
    • Witaminy i minerały
    • Antyoksydanty
    • Probiotyki
    • Składniki odżywcze
    Wszystkie

    Porady żywieniowe

    • Zdrowa dieta
    • Skuteczne odchudzanie
    • Zdrowe przekąski
    • Superfoods
    • Przygotowywanie żywności
    • Przechowywanie żywności
    Wszystkie
  • Zdrowie

    Zdrowie

    • Zaburzenia odżywiania
    • Odporność i infekcje
    • Układ pokarmowy i trawienie
    • Nerki i układ moczowy
    • Układ nerwowy i mózg
    • Układ hormonalny
    • Serce i układ krążenia
    • Kości, stawy i mięśnie
    • Układ oddechowy
    • Choroby oczu
    • Zdrowie mężczyzny
    • Zdrowie dzieci
    Wszystkie

    Układ hormonalny

    • Tarczyca
    • Cukrzyca

    Układ trawienny

    • Refluks
    • Helicobacter pylori
    • Nietolerancja pokarmowa
    • Zespół jelita drażliwego
    • Zaparcia
    • Wątroba
    • Celiakia
    • Choroba Leśniowskiego-Crohna

    Medycyna naturalna

    • Zioła na odchudzanie
    • Zioła na odporność
    • Zioła na układ pokarmowy
    • Zioła na wątrobę
    • Zioła na serce i układ krążenia
    • Zioła na stres i sen
    • Zioła na kaszel i przeziębienie
    • Zioła na skórę, włosy i paznokcie

    Zdrowie kobiety

    • Ciąża i poród
    • Karmienie piersią
    • Dieta w ciąży
    • Cukrzyca ciążowa

    Uroda

    • Skóra
    • Trądzik
    • Wlosy
  • Psychologia

    Psychologia

    • Rozwój osobisty
    • Motywacja
    • Uzależnienia
    • Zdrowie psychiczne
    • Psychodietetyka
    Wszystkie

    Zdrowie Psychiczne

    • Depresja
    • Zaburzenia psychiczne
    • Stres

    Psychodietetyka

    • Zaburzenia odżywiania
    • Anoreksja
    • Bulimia
  • Sport

    Budowa mieści i trening

    • Trening
    • Mięśnie
    • Płaski brzuch
    • Tkanka tłuszczowa

    Odżywania

    • Dieta redukcyjna
    • Dieta dla sportowców
    • Suplementy dla sportowców
  • Tabele
    • Produkty spożywcze
    • Dodatki do żywności
    • Witaminy

    Produkty spożywcze

    (składniki odżywcze)

    • Drób
    • Nabiał
    • Produkty zbożowe
    • Ryby
    • Słodycze i przekąski
    • Warzywa, owoce, grzyby
    Wszystkie

    Witaminy

    • Witamina A
    • Witamina B12
    • Witamina B6
    • Witamina C
    • Witamina D
    • Witamina E
    • Witamina H
    • Witamina K
    Wszystkie

    Dodatki do żywności

    • E1xx (Barwniki)
    • E3xx (Przeciwutleniacze, Regulatory Kwasowości)
    • E6xx (Wzmacniacze Smaku)
    • E1xxx (Stabilizatory, Konserwanty, Zagęstniki I Inne)
    • E4xx (Emulgatory I Środki Zagęszczające)
    • E9xx (Środki Słodzące, Nabłyszczające I Inne)
    • E2xx (Konserwanty)
    • E5xx (Środki Pomocnicze)
    Wszystkie
  • Przepisy
Facebook
  • Diety od A do Z

    Diety odchudzające

    • Dieta redukcyjna
    • Dieta śródziemnomorska
    • Dieta ketogeniczna
    • Dieta DASH
    • Dieta Atkinsa
    • Dieta oczyszczająca
    • Dieta low carb
    Wszystkie

    Diety lecznicze

    • Dieta bezglutenowa
    • Dieta dla cukrzyka
    • Diety na chory żołądek
    • Diety nerkowe
    • Diety na chorą wątrobę
    • Diety w chorobach jelit
    Wszystkie

    Diety spersonalizowane

    • Dieta wegańska
    • Dieta wegetariańska
    • Dieta dla sportowca
    • Dieta dla seniora
    • Dieta dla dzieci
    • Dieta w ciąży
    Wszystkie

    Sposoby na odchudzanie

    • Skuteczne odchudzanie
    • Psychodietetyka
    • Produkty wspomagające odchudzanie
    • Przepisy dietetyczne
    • Błędy w odchudzaniu
    • Suplementy na odchudzanie
    Wszystkie
  • Odżywianie

    Produkty spożywcze

    • Owoce
    • Warzywa
    • Produkty zbożowe
    • Oleje i tłuszcze
    • Mięso
    • Ryby i owoce morza
    • Nabiał
    Wszystkie

    Witaminy i suplementy

    • Suplementy diety
    • Suplementy dla sportowców
    • Suplementy na odchudzanie
    • Witaminy i minerały
    • Antyoksydanty
    • Probiotyki
    • Składniki odżywcze
    Wszystkie

    Porady żywieniowe

    • Zdrowa dieta
    • Skuteczne odchudzanie
    • Zdrowe przekąski
    • Superfoods
    • Przygotowywanie żywności
    • Przechowywanie żywności
    Wszystkie
  • Zdrowie

    Zdrowie

    • Zaburzenia odżywiania
    • Odporność i infekcje
    • Układ pokarmowy i trawienie
    • Nerki i układ moczowy
    • Układ nerwowy i mózg
    • Układ hormonalny
    • Serce i układ krążenia
    • Kości, stawy i mięśnie
    • Układ oddechowy
    • Choroby oczu
    • Zdrowie mężczyzny
    • Zdrowie dzieci
    Wszystkie

    Układ hormonalny

    • Tarczyca
    • Cukrzyca

    Układ trawienny

    • Refluks
    • Helicobacter pylori
    • Nietolerancja pokarmowa
    • Zespół jelita drażliwego
    • Zaparcia
    • Wątroba
    • Celiakia
    • Choroba Leśniowskiego-Crohna

    Medycyna naturalna

    • Zioła na odchudzanie
    • Zioła na odporność
    • Zioła na układ pokarmowy
    • Zioła na wątrobę
    • Zioła na serce i układ krążenia
    • Zioła na stres i sen
    • Zioła na kaszel i przeziębienie
    • Zioła na skórę, włosy i paznokcie

    Zdrowie kobiety

    • Ciąża i poród
    • Karmienie piersią
    • Dieta w ciąży
    • Cukrzyca ciążowa

    Uroda

    • Skóra
    • Trądzik
    • Wlosy
  • Psychologia

    Psychologia

    • Rozwój osobisty
    • Motywacja
    • Uzależnienia
    • Zdrowie psychiczne
    • Psychodietetyka
    Wszystkie

    Zdrowie Psychiczne

    • Depresja
    • Zaburzenia psychiczne
    • Stres

    Psychodietetyka

    • Zaburzenia odżywiania
    • Anoreksja
    • Bulimia
  • Sport

    Budowa mieści i trening

    • Trening
    • Mięśnie
    • Płaski brzuch
    • Tkanka tłuszczowa

    Odżywania

    • Dieta redukcyjna
    • Dieta dla sportowców
    • Suplementy dla sportowców
  • Tabele
    • Produkty spożywcze
    • Dodatki do żywności
    • Witaminy

    Produkty spożywcze

    (składniki odżywcze)

    • Drób
    • Nabiał
    • Produkty zbożowe
    • Ryby
    • Słodycze i przekąski
    • Warzywa, owoce, grzyby
    Wszystkie

    Witaminy

    • Witamina A
    • Witamina B12
    • Witamina B6
    • Witamina C
    • Witamina D
    • Witamina E
    • Witamina H
    • Witamina K
    Wszystkie

    Dodatki do żywności

    • E1xx (Barwniki)
    • E3xx (Przeciwutleniacze, Regulatory Kwasowości)
    • E6xx (Wzmacniacze Smaku)
    • E1xxx (Stabilizatory, Konserwanty, Zagęstniki I Inne)
    • E4xx (Emulgatory I Środki Zagęszczające)
    • E9xx (Środki Słodzące, Nabłyszczające I Inne)
    • E2xx (Konserwanty)
    • E5xx (Środki Pomocnicze)
    Wszystkie
  • Przepisy
logo_bonavita_pl
Facebook
  1. Home
  2. Artykuły
  3. Wspomaganie dietetyczne w endometriozie

Wspomaganie dietetyczne w endometriozie

🕣 3 min czytania

Aktualizacja: 30 grudnia, 2024

Endometrioza dotyczy nawet 15% kobiet w wieku rozrodczym. Złożona i nie do końca poznana etiopatogeneza choroby utrudnia diagnostykę i leczenie. Czym charakteryzuje się zjawisko endometriozy, jak wygląda aktualne postępowanie medyczne w tej jednostce chorobowej i czy dieta może mieć wpływ na jej przebieg?

SPIS TREŚCI

Toggle
  • Endometrioza
  • Endometrioza – objawy
  • Endometrioza – leczenie
  • Endometrioza – dieta

Endometrioza

Endometrium z łaciny oznacza śluzówkę macicy, czyli tkankę wyścielającą jamę tego narządu. Fizjologicznie tuż po zakończeniu krwawienia jego grubość wynosi od 1 do 3 mm. W kolejnych dniach, pod wpływem hormonów (estrogenu i progesteronu) endometrium rośnie (do około 1 cm) aż do końca cyklu. W czasie miesiączki złuszcza się i jest wydalane razem z krwią. W niektórych przypadkach jego niewielkie fragmenty mogą przedostać się do innych narządów. Jest to jedna z kilku teorii powstawania endometriozy – jednostki chorobowej, w której śluzówka macicy wykracza poza jej obszar (m.in. trafia do jajników, jajowodów, otrzewnej, jelit). Wykazuje tam podobną czynność – w czasie cyklu rośnie, by w dniach miesiączki krwawić, przyczyniając się do powstania torbieli i stanów zapalnych oraz powodując szereg objawów. Organ, w którym umiejscawia się endometrium, nie jest w stanie w pełni wykonywać swojej fizjologicznej funkcji, zaś powstające blizny mogą się formować w guzy, narośle lub inne zmiany, mające aktywność hormonalną i wpływ na funkcjonowanie układu endokrynnego.

Czynniki ryzyka predysponujące do wystąpienia zewnętrznej gruczolistości macicy (zwanej endometriozą) obejmują wczesną pierwszą miesiączkę, krótkie cykle i długie krwawienia miesiączkowe oraz predyspozycje rodzinne. Endometrioza występuje częściej u kobiet przed pierwszym porodem i z niską masą ciała [1]. Często towarzyszy jej PCOS (zespół policystycznych jajników) oraz zaburzenia płodności i problemy z zajściem w ciążę [2].

Mimo kilku teorii prawdopodobnych przyczyn powstawania endometriozy, do tej pory nie udało się ustalić, która z nich jest prawdziwa i obalić resztę sugerowanych mechanizmów rozwoju zewnętrznej gruczolistości macicy. Niepoznana etiopatogeneza choroby utrudnia tym samym opracowanie najlepszego standardu diagnostycznego – zwykle wykonuje się USG, czasem również rezonans magnetyczny i laparoskopię. Ta ostatnia, mimo największej inwazyjności uznawana jest również za najlepszą znaną dotychczas metodę diagnostyki endometriozy. [2]

Endometrioza – objawy

Częstymi objawami endometriozy są obfite krwawienia (z możliwością występowania skrzepów krwi), bóle w okolicach krzyża i podbrzusza, szczególnie przed i podczas menstruacji, nudności, wymioty, bolesne stosunki płciowe, ogólne osłabienie i anemia (wywołana obfitym krwawieniem). Chorobie towarzyszą zaparcia i bolesne oddawanie stolca, nierzadko z obecnością krwi w kale.

Endometrioza – leczenie

Leczenie endometriozy ma charakter objawowy, gdyż jej przyczyna nie została jednoznacznie określona. Z reguły bazuje się na leczeniu farmakologicznym, mającym na celu zmniejszenie krwawień i dolegliwości bólowych. Często pacjentki przechodzą terapię hormonalną z zastosowaniem tabletek antykoncepcyjnych, które hamują podziały komórkowe śluzówki macicy. W razie nieskuteczności leczenia farmakologicznego wprowadza się leczenie operacyjne, mające na celu usunięcie zmian ogniskowych lub – w ostateczności – narządów rodnych.

Endometrioza – dieta

Mimo iż nie do końca poznana przyczyna występowania endometriozy utrudnia ukierunkowanie dietoterapii na jej leczenie, dieta w tym przypadku powinna skupić się przede wszystkim na zmniejszeniu stanu zapalnego powstałego w obrębie miejsc poza macicą, gdzie rozwija się endometrium oraz zmniejszenie dolegliwości bólowych. Ważnym aspektem jest ustabilizowanie metabolizmu estrogenu oraz przywrócenie równowagi pomiędzy estrogenem a progesteronem. W diecie powinna znaleźć się odpowiednia ilość żywności bogatej w kwasy omega-3 (tuńczyk, łosoś, makrela, olej z orzechów włoskich, olej lniany), ze względu na ich przeciwzapalny wpływ i rolę w obniżeniu prawdopodobieństwa rozwoju endometriozy, która udowodniona została m.in. w badaniu Missmer i wsp. (2010) [3]. Silny potencjał przeciwzapalny posiada również kurkumina, zawarta w kłączu kurkumy oraz selen i witamina E, których deficyty często występują w diecie. Dieta powinna również zawierać odpowiednią ilość warzyw, ze względu na zawarte w nich przeciwutleniacze i rolę błonnika w znoszeniu przewagi estrogenowej. W przypadku występowania anemii, należy zadbać o odpowiednią podaż żelaza w diecie lub ewentualną suplementację ferrytyną lub laktoferyną w porozumieniu z lekarzem prowadzącym. W jadłospisie nie powinna występować żywność wysokoprzetworzona, cukier, i tłuszcze trans. Należy wykluczyć także kofeinę i alkohol, gdyż zwiększają one ryzyko endometriozy [1]. Warto wykonać badania w kierunku istniejących alergii i nietolerancji pokarmowych, gdyż eliminacja z diety pokarmów, wobec których występuje nadwrażliwość, może znacząco zmniejszyć przewlekły stan zapalny w organizmie. Coraz częściej zwraca się również uwagę na możliwy wpływ środowiska, w tym przede wszystkim diety zawierającej związki chemiczne o działaniu zaburzającym układ wydzielania wewnętrznego, takie jak dioksyny, polichlorek dwufenylu i inne, obecne np. w plastikowych butelkach, pojemnikach na żywność, produktach wysokoprzetworzonych [1].

Literatura:

[1] Jakiel G. Robak-Chołubek D. Tkaczuk-Włach J. Endometrioza. Przegląd Menopauzalny 2006; 2: 126–129

[2] Szyłło K. Górski J. Endometrioza – rozpoznanie, leczenie według współczesnych rekomendacji. Przegląd Menopauzalny 2011; 6: 464–468

[3] Missmer S.A. Chavarro J. Malspeis S. i in. A prospective study of dietary fat consumption and endometriosis risk. Hum. Reprod. (2010) 25 (6): 1528-1535. doi: 0.1093/humrep/deq044

First published online: March 23, 2010

 

Opublikowano ponad miesiąc temu
Oceń artykuł
Oceń artykuł
Autor artykułu:
Sonia Walla
Sonia Walla , Dyplomowany dietetyk. Fascynuje się wpływem odżywiania na zdrowie i jakość życia, a także fizjologią człowieka, medycyną – także tą alternatywną – oraz holistyczną dietoterapią.
Udostępnij na FB
Wyślij na e-mail
Dodaj do ulubionych

Leczenie zespołu policystycznych jajników. Po…

PCOS można leczyć odpowiednio zbilansowana dietą. Zobacz, jakie zasady należy wprowadzić do codziennej diety. Czytaj dalej...
antykoncepcja

Antykoncepcja hormonalna. Tabletki, plastry, zastrzyki…

Obecnie istnieje szereg metod zapobiegających ciąży. Jednym z najpopularniejszych sposobów, zarazem stosunkowo skutecznym w porównaniu z innymi jest antykoncepcja hormonalna. Pozytywnym aspektem tej metody jest przede wszystkim łatwość stosowania, co… Czytaj dalej...

Inne artykuły z tej kategorii

Chałwa i bita śmietana – słodki hit na dziecięce przyjęcie
Wars kontra domowy prowiant – co wybrać na podróż koleją?
kawa rzemieślnicza
Palarnia kawy rzemieślniczej – klucz do idealnej filiżanki
Jak zrobić domową pizzę jak z włoskiej restauracji?
Dieta Low FODMAP IBS i SIBO
Dieta Low FODMAP pod lupą. Co trzeba o niej wiedzieć?
Dieta niemowlaka – co warto dodać, by wspierać jego rozwój i odporność?
Zrównoważone odżywianie w praktyce – co powinno znaleźć się na talerzu? (Artykuł sponsorowany)
Catering dietetyczny w Łodzi – dlaczego warto spróbować?
Czy naprawdę ich potrzebujesz? Fakty i mity o suplementach
Uzależnienia behawioralne – jak rozpoznać problem i gdzie szukać wsparcia?

Popularne tematy

owoce warzywa Zdrowie dzieci trening
Formularz kontaktowy


    Czy wiesz, że..

    7 faktów, które powinieneś wiedzieć o Matchy
    żywność ekologiczna wady i zalety
    Ekologiczna żywność i kosmetyki. Wady i zalety produktów ekologicznych
    Kozieradka, siemię lniane, pokrzywa na włosy
    Kozieradka, siemię lniane, pokrzywa – naturalna pielęgnacja włosów
    Sok z brzozy – naturalna aspiryna i izotonik!
    Szybka kawa z saszetki – sprawdź co pijesz!
    Inspiracje współczesnej dietetyki żywieniem człowieka pierwotnego
    Zespół Menkesa – objawy, przyczyny, leczenie i dieta

    Artykuły >Diety lecznicze i eliminacyjne

    hormony płodność
    Kobieta medytuje na kanapie w salonie.
    Problemy ze snem

    Jak odpowiedni sen może pomóc w uregulowaniu gospodarki hormonalnej?

    Czy kreatyna szkodzi? Kreatyna a płodność u mężczyzny

    trądzik w ciąży
    trądzik

    Trądzik w ciąży. Co na trądzik w ciąży?

    zaburzenia hormonalne dieta
    hormony

    Zaburzenia hormonalne – leczenie naturalne, zioła, dieta

    zespół conna objawy leczenie

    Zespół Conna (hiperaldosteronizm) – objawy, leczenie

    trądzik hormonalny zioła na trądzik hormonalny
    1
    trądzik

    Zioła na trądzik hormonalny. Leczenie trądziku hormonalnego