Ksylitol – indeks glikemiczny, dla cukrzyków. Ksylitol czy erytrol?

Aktualizacja: 15 maja, 2024

Wraz z rosnącą świadomością żywieniową konsumentów wzrasta również zainteresowanie produktami z kategorii „fit”. Ksylitol, bo o nim dzisiaj mowa, jest coraz częściej wykorzystywany jako niskokaloryczny substytut cukru w dietach osób odchudzających oraz diabetyków. Jego dodatek możemy zaobserwować w stale poszerzanej grupie produktów określanych mianem „sugar free” lub „light”, do których zaliczymy m.in. jogurty, cukierki, desery, gumy do żucia, napoje. Jako dodatek znalazł również zastosowanie w produktach przeznaczonych do pielęgnacji i higieny jamy ustnej takich jak: pasty do zębów czy płyny do płukania ust, ze względu na swoje charakterystyczne właściwości.

Czy zatem ksylitol stanowi dobry substytut klasycznego cukru? Czy jest swojego rodzaju panaceum na wszelkie zaburzenia gospodarki węglowodanowej w organizmie? Czy wyróżnia się on na tle innych dostępnych środków stosowanych do słodzenia? Na te i inne pytania postaramy się odpowiedzieć w dzisiejszym artykule! Zapraszamy do lektury!

Cukier brzozowy ksylitol

Ksylitol jest zaliczany do grupy pięciowęglowych wielowodorotlenowych alkoholi cukrowych, które częściej określane są mianem polioli. W naturalnym środowisku cukier ten stanowi składnik wielu owoców i warzyw, do których zaliczymy przykładowo śliwki (935 mg/100 g), truskawki (362 mg/100 g) czy kalafior (300 mg/100 g). Proces otrzymywania ksylitolu związany jest z ekstrakcją wody z drzewa brzozowego, stąd potocznie mówi się na niego „cukier brzozowy”. Zważywszy na stosunkowo wysokie koszta produkcji przy użyciu tej metody, finalna cena produktu na półkach sklepowych pozostawia wiele do życzenia.

Ksylitol swoim wyglądem przypomina pozornie zwykły cukier, gdyż podobnie jak on stanowi biały, bezwonny, krystaliczny proszek. Porównywalny jest również poziom słodkości obu tych substancji z tą różnicą, że wartość energetyczna jaką dostarcza ksylitol wynosi 2,4 kcal/g co stanowi blisko 40% mniej niż w przypadku sacharozy.

Cukier brzozowy zachowuje stabilność w wysokich temperaturach, nie podlega tym samym procesowi karmelizacji. Z powodzeniem może być wykorzystywany jako substytut zwykłego cukru w wyrobach cukierniczych, jak i piekarniczych.

Z medycznego punktu widzenia zaliczany jest do substancji słodzących zapobiegających próchnicy zębów. Wynika to z faktu, że nie jest on przekształcany do kwasów przez bakterie odpowiedzialne za próchnicę – Streptococcus mutans.  Badania przeprowadzone na młodzieży wykazały, że codzienna podaż żelków z dodatkiem ksylitolu, skuteczniej ograniczały rozwój S. mutans w jamie ustnej niż stosowanie pasty z dodatkiem ksylitolu jeden raz dziennie.

Kolejną interesującą cechą ksylitolu jest jego zdolność do zmniejszania nawet o 40% częstości występowania ostrego zapalenia ucha środkowego u młodzieży. Badania wskazały, że najlepsze rezultaty osiągano żując gumy słodzone cukrem brzozowym.

Zgodnie z rozporządzeniem ministra zdrowia w sprawie specyfikacji i kryteriów czystości substancji dodatkowych ksylitol (E967) stanowi substancję bezpieczną do stosowania zarówno przez dzieci, jak i dorosłych. Z uwagi na stosunkowo rzadkie epizody skutków ubocznych pod postacią wzdęć, biegunek czy ogólnego dyskomfortu w przewodzie pokarmowym, nie ustalono dopuszczalnej dziennej dawki spożycia (ADI).

Ksylitol – indeks glikemiczny

Termin indeksu glikemicznego (IG) określa z jaką szybkością dojdzie do wzrostu stężenia glukozy (cukru) we krwi po spożyciu danego produktu w porównaniu do wzrostu, jaki byśmy zaobserwowali po spożyciu tej samej ilości węglowodanów w postaci czystej glukozy. Skala wartości indeksu glikemicznego mierzona jest od 0 do 100, przy czym wynik 100 odnosi się do czystej glukozy.

Liczne źródła naukowe dowodzą, że indeks glikemiczny ksylitolu nie przekracza 13, gdzie dla porównania wartość indeksu klasycznej sacharozy wynosi blisko 70.

Ksylitol dla cukrzyków

Jednym z negatywnych wpływów konsumpcji cukru czy popularnych syropów na bazie fruktozy, zwłaszcza przez diabetyków jest fakt, że w sposób znaczący podnoszą one poziom cukru we krwi. W odpowiedzi na ten stan organizm reaguje zwiększonym wyrzutem insuliny, której zadaniem jest „upakowanie” glukozy do komórek. Systematyczna podaż tego typu dodatków wraz z dietą codzienną może w konsekwencji doprowadzić do upośledzonej reakcji organizmu na insulinę, co w literaturze fachowej określane jest mianem insulinooporności. Zaburzenia hormonalne, wzrost masy ciała, otłuszczenie narządów, nadciśnie czy problemy ze stawami to tylko niektóre z następstw tego schorzenia.

Liczne doniesienia naukowe sugerują, że solucją na zaistniały problem może okazać się substytucja klasycznych substancji słodzących na cukier brzozowy. Ksylitol w przeciwieństwie do białego cukru jest metabolizowany w naszych organizmach bez udziału insuliny i z racji niskiego indeksu glikemicznego nie doprowadza do gwałtownych skoków cukru we krwi. Jest on zatem całkowicie bezpieczny do konsumpcji przez diabetyków.

Ciekawe wydają się być również badania kliniczne prowadzone na zwierzętach, które wykazały, że udział ksylitolu może skutecznie zmniejszać ryzyko przyrostów masy ciała przy stosowaniu diety wysokotłuszczowej, a nawet łagodzić objawy już zdiagnozowanej cukrzycy. Oczywiście do potwierdzenia skuteczności tej tezy potrzebne są jeszcze znacznie szersze analizy przeprowadzone przede wszystkim na ludziach, choć dotychczas uzyskane dane zdają się być obiecujące.

Ksylitol czy erytrol?

Erytrytol podobnie jak ksylitol  stanowi substancję słodzącą zaliczaną do grupy polioli. Swoją wartością energetyczną nie przewyższa bohatera dzisiejszego artykułu, bowiem jeden gram tej substancji dostarcza jedynie 0,2 kcal. Powodem tego jest fakt, że związek ten praktycznie nie jest metabolizowany w organizmie człowieka. Również korzystniejszy zdaje się być indeks glikemiczny erytrytolu wynoszący 0. Oznacza to, że nie wpływa na stężenie cukru we krwi, w związku z czym jest bezpieczny do stosowania zwłaszcza przez osoby chore na cukrzycę typu 2. Swoją słodkością odpowiadającą 60–80% słodkości sacharozy nie dorównuje co prawda cukrowi brzozowemu, ale może stanowić ciekawą alternatywę dla osób o odmiennych preferencjach smakowych.

Przy nadmiernej konsumpcji podobnie jak ksylitol, może zaburzać funkcjonowanie układu pokarmowego manifestując się biegunkami czy wzdęciami. Który słodzik jest zatem lepszy? Choć oba poliole cechują się zbliżonymi wartościami odżywczymi to jednak erytrytol zdaje się być lepszym wyborem dla osób chorych na cukrzycę z uwagi na niższą odpowiedź insulinową organizmu. Ksylitol zaś może okazać się dobrą alternatywą klasycznego cukru dla osóby zdrowych, dbających o sylwetkę czy dzieci konsumujących większą ilość słodyczy.