Formaldehyd – zastosowanie, źródła w żywności oraz szkodliwość

Formaldehyd jest gazem stosowanym w celach bakteriobójczych, do dezynfekcji opakowań, rur i naczyń w przemyśle spożywczym. Bezpośrednio nie jest stosowany do żywności, jednak dostaje się do produktów spożywczych poprzez migrację z dezynfekowanych urządzeń i opakowań. Formaldehyd jest związkiem, który wykazuje liczne negatywne skutki dla organizmu, toteż warto poznać mechanizmy jego działania oraz produkty, które w wyniku migracji stanowią źródło tego związku w żywności.

 

Formaldehyd – zastosowanie

Formaldehyd jest gazem chętnie stosowanym w celach bakteriobójczych, do dezynfekcji opakowań papierowych, naczyń i rur w przemyśle spożywczym. Nie jest substancją konserwującą żywność, ale produkty spożywcze mogą stanowić jego źródło, gdyż formaldehyd przedostaje się do nich na zasadzie migracji. Formaldehyd stanowi składnik klejów stosowanych w budownictwie oraz przemyśle meblarskim (żywice formaldehydowe i mocznikowo-formaldehydowe) oraz składnik klejów stosowanych do produkcji papierów śniadaniowych, papierowych torebek śniadaniowych i papierów do pieczenia. Ponadto wchodzi w skład dymu wędzarniczego mięsa, ryb czy wędlin, toteż dostaje się do osłonek papierowych wędlin, jak i samych wędzonych produktów. Formaldehyd wykorzystywany jest jako substancja konserwująca dodatki do żywności takie jak alginiany czy karaginiany oraz środek konserwujący preparaty chemii gospodarczej (płyn do mycia naczyń) i kosmetycznej (lakiery do paznokci, utwardzacze do paznokci). Formaldehyd może również powstać jako produkt uboczny podczas palenia tytoniu, spalania gazu ziemnego czy węgla i paliw ropopochodnych.

Formaldehyd – źródła w żywności

Formaldehyd możne znajdować się w produktach spożywczych na zasadzie migracji z opakowań papierowych, czy podczas produkcji, z dezynfekowanych nim naczyń. Nieodpowiednie stosowanie papierów, do wyrobu których użyto substancji konserwowanych formaldehydem, może być zagrożeniem dla zdrowia. Papiery śniadaniowe posiadają inne normy dotyczące zawartości formaldehydu i jego migracji do żywności, dlatego są bezpieczniejsze niż inne papiery nie przeznaczone do żywności. Warto zaznaczyć, że makulatura i papier pakowy zawiera kilka razy więcej formaldehydu, niż papier do pakowania żywności, toteż ważnym jest stosowanie zgodnie z ich przeznaczeniem. Formaldehyd w niewielkich ilościach, naturalnie występuje w rybach, rzodkiewce, jabłkach, cebuli, ziemniakach, kapuście.

Formaldehyd – szkodliwe działanie na organizm człowieka

Formaldehyd wykazuje szeroki, negatywny wpływ na organizm człowieka, dlatego należy unikać źródeł tego związku. Drogi narażania na formaldehyd to najczęściej: układ oddechowy i pokarmowy, skóra i paznokcie. Formaldehyd może znajdować się zarówno w żywności, powietrzu (palenie tytoniu, spalanie paliw i węgla powoduje uwolnienie formaldehydu do powietrza), jak i w środkach chemii gospodarczej i kosmetykach. Do szkodliwych objawów działania, które możemy zaobserwować należą podrażnienia, stany zapalne, łzawienie, pieczenie spojówek, ból gardła i głowy, nudności, osłabienie i bezsenność.

Formaldehyd po dostaniu się do organizmu człowieka, szybko ulega utlenieniu do kwasu mrówkowego, który wiąże się z enzymami zawierającymi żelazo, powodując hamowanie oddychania komórkowego. Ponadto reaguje z glutationem, związkiem o właściwościach przeciwutleniających, obniżając jego możliwości detoksykacji organizmu, co może prowadzić do namnożenia wolnych rodników i być potencjalną przyczyną rozwoju nowotworu. Formaldehyd reaguje z grupami metylowymi choliny, aminowymi białek i metioniny, co prowadzi do zaburzeń syntezy białek z aminokwasów. Białka budują organizm człowieka, wchodzą w skład enzymów, hormonów, toteż poprawna synteza jest istotna do prawidłowego funkcjonowania całego organizmu. Formaldehyd wpływa depresyjnie na układ nerwowy oraz zaliczany jest do substancji o potencjalnym działaniu alergennym, co może objawiać się zapaleniem skóry i wzrostem częstotliwości ataków dychawicy oskrzelowej u osób wrażliwych. Formaldehyd ponadto wykazuje działanie nowotworowe i genotoksyczne na organizm człowieka.

 

Formaldehyd –narażenie na zatrucie

Na zatrucie formaldehydem szczególnie narażone są osoby, które mają stały kontakt z toksyczną substancją, np. w czasie pracy. Osoby wykonujące zawody szczególnie naznaczone ryzykiem zatrucia formaldehydem to anatomowie, biolodzy, botanicy, personel medyczny, technicy histologiczni, balsamiści, wypychacze zwierząt, personel sklepów odzieżowych oraz pracownicy szklarni i sterylizacji gleby. Osoby nie wykonujące żadnego z powyższych zawodów mogą również być narażone na zatrucie formaldehydem poprzez palenie papierosów lub przebywanie w otoczeniu palaczy, ponadto kobiety stosujące kosmetyki oraz chemię gospodarczą, w których formaldehyd pełni funkcję konserwantu.  

Formaldehyd spożywany wraz z żywnością, o ile dieta jest różnorodna i nie bazuje na produktach wysoko przetworzonych i szybkich do przygotowania, pakowanych w jednorazowe folie, nie stanowi zagrożenia zatrucia organizmu. Należy dodatkowo pamiętać, aby spożywać produkty żywnościowe nie tylko urozmaicone, ale i pochodzące z różnych źródeł tj. kupowane zamiennie w różnorodnych punktach np. w sklepach osiedlowych, na targu, w kilku różnych hipermarketach. Pamiętaj, aby nie stosować papierów nie przeznaczonych do żywności do jej pakowania.  

Formaldehyd jest związkiem obecnym w żywności na zasadzie migracji z papierów, w które pakujemy żywność czy urządzeń je dezynfekujących. Szerokie spektrum negatywnego działania sprawia, iż poznanie potencjalnych źródeł tego związku może uchronić organizm przed jego negatywnym wpływem zaburzającym funkcjonowanie ustroju.