Cukrzyca ciążowa – rozpoznanie, zagrożenia. Stan przedcukrzycowy w ciąży

Aktualizacja: 16 czerwca, 2020

Zmiany metabolizmu węglowodanów, jak również zaburzenia procesów adaptacyjnych w organizmie przyszłej matki wraz ze wzrastającą w kolejnych okresach ciąży insulinoopornością, leżą u podstaw rozwoju cukrzycy ciążowej [1]. Choć epidemiologia tego schorzenia nie została dostatecznie wyjaśniona, to na przestrzeni ostatnich lat GDM stała się najczęstszym powikłaniem metabolicznym wikłającym ciążę.

Cukrzyca ciążowa

Różnego stopnia zaburzenia tolerancji glukozy pojawiające się po raz pierwszy, bądź rozpoznawane w przebiegu aktualnej ciąży, określane są terminem cukrzycy ciążowej (Gestational Diabetes Mellitus – GDM). Choć GDM wykrywana jest również wśród kobiet, u których zaburzenia gospodarki węglowodanowej (cukrzyca typu 1 i 2) istniały jeszcze przed ciążą, to dominującą grupę stanowią pacjentki, u których hiperglikemia rozwinęła się właśnie w okresie ciąży. Warto podkreślić, iż cukrzyca ciążowa to zespół chorobowy, który nie tylko zaburza prawidłowy przebieg ciąży, ale także niekorzystnie rzutuje na dalsze losy matki i jej potomstwa [3].

Cukrzyca ciążowa – rozpoznanie

Zgodnie z obowiązującymi zaleceniami wszystkie kobiety ciężarne powinny być diagnozowane w kierunku zaburzeń tolerancji glukozy. Wstępne oznaczenie glikemii na czczo należy wykonać zaraz na początku ciąży, przy pierwszej wizycie u ginekologa, a wartość glikemii  nie powinna przekraczać 92 mg/dl (tab.1). Kobietom z grupy ryzyka od razu zaleca się wykonanie testu diagnostycznego nazywanego powszechnie doustnym testem obciążenia glukozą (75 g OGTT), który  na ogół przeprowadzany jest  między 24. a 28. tygodniem ciąży. Wówczas gdy, referencyjne wartości glikemii zostaną przekroczone, a wyniki testu diagnostycznego potwierdzą GDM, pacjentkę należy skierować do ośrodka diabetologiczno-położniczego. Choć u większości kobiet po porodzie stężenia glukozy ulegają normalizacji, pacjentki z rozpoznaną cukrzycą należy zachęcać do regularnych badań profilaktycznych, jak również modyfikacji diety i stylu życia, z uwagi na zwiększone ryzyko rozwoju choroby w przyszłości.

Tabela 1. Kryteria rozpoznania cukrzycy ciążowej [5, 6]

Cukrzyca ciążowa – zagrożenia

Rozwijający się w łonie matki płód jest bardzo wrażliwy na zbyt wysokie lub zbyt niskie stężenia glukozy w jej organizmie, dlatego też wyrównanie metaboliczne cukrzycy gwarantuje zmniejszenie ryzyka śmierci wewnątrzmacicznej i okołoporodowej noworodka nawet o połowę [1].

Konsekwencje zaburzeń gospodarki węglowodanowej w okresie ciąży są szczególnie niebezpieczne, bowiem stwarzają zagrożenie zarówno dla matki, jak i rozwijającego się w jej łonie małego dziecka. Skutki podwyższonego poziomu cukru w organizmie matki uzależnione są nie tylko od stężeń glukozy, lecz także tygodnia ciąży. Hiperglikemia w pierwszych tygodniach rozwoju płodu bywa przyczyną poronień samoistnych, zgonów wewnątrzmacicznych oraz pojawienia się wad rozwojowych u potomstwa (zespół zanikowy kości krzyżowej, kardiomiopatia przerostowa). W świetle współczesnej wiedzy najczęstszym powikłaniem cukrzycy ciążowej jest makrosomia płodu (masa urodzeniowa > 4000g). Nadmierna masa ciała bowiem niejednokrotnie stanowi wskazanie do ukończenia ciąży drogą cesarskiego cięcia oraz jest przyczyną występowania urazów okołoporodowych (porażenie splotu barkowego, złamanie kości długich i obojczyków). Ponadto u dzieci z makrosomią obserwuje się zwiększone ryzyko nadwagi i otyłości, jak również rozwoju zespołu metabolicznego w wieku dorosłym. Należałoby podkreślić, iż w grupie noworodków z nadmierną urodzeniową masą ciała w pierwszej dobie życia często dochodzi do niedocukrzenia, będącego skutkiem utrzymującego się hiperinsulinizmu z okresu płodowego [2].

Stan przedcukrzycowy w ciąży

Kwalifikacja kobiety ciężarnej do rozpoznania choroby ma miejsce już w przypadku wykrycia glikemii charakterystycznej dla stanu przedcukrzycowego. Warto jednak podkreślić, iż podwyższone wartości  glikemii na czczo w I trymestrze ciąży nie pozwalają na postawienie jednoznacznej diagnozy, bowiem takowa wymaga potwierdzenia wynikiem testu diagnostycznego z 75 g OGTT. W przypadku stwierdzenia cukrzycy ciążowej należy wdrożyć odpowiednie postępowanie terapeutyczne, celem utrzymania prawidłowych wartości glikemii, jak również zapobieżenia powikłaniom położniczym i noworodkowym. Należałoby wspomnieć, iż ważnym choć nie do końca docenianym elementem terapii jest stosowanie wysiłku fizycznego o umiarkowanej intensywności. Badania bowiem dowiodły, że aktywność fizyczna podejmowana przed ciążą, jak i  w okresie ciąży istotnie zmniejsza ryzyko wystąpienia cukrzycy ciążowej, a regularne ćwiczenia fizyczne prowadzą do zwiększenia wrażliwości tkanek na działanie insuliny, a co za tym idzie zmniejszenia insulinooporności [2].

Uzyskanie wyrównania metabolicznego jest warunkiem prawidłowego przebiegu ciąży, jej zakończenia i urodzenia zdrowego dziecka [1].

Postęp współczesnej diabetologii, jak i wczesna diagnostyka zaburzeń gospodarki węglowodanowej sprawiły, iż cukrzyca ciążowa w naszych czasach jest schorzeniem, które w mniejszym stopniu zagraża zdrowiu matki i jej potomka, a utrzymanie prawidłowych wartości glikemii oraz ścisła kontrola metaboliczna cukrzycy pozwalają na donoszenie ciąży i jej szczęśliwe rozwiązanie.