CLA – działanie, odchudzanie, opinie ekspertów i naturalne źródła

Aktualizacja: 20 maja, 2024

Tajemniczy kwas linolowy CLA nadal pozostaje obiektem intensywnych badań naukowców. Czy okaże się skutecznym lekiem na najbardziej uporczywe choroby XXI wieku: otyłość i raka? Miejmy nadzieję, że przekonamy się o tym już niedługo. 

Zainteresowanie CLA rozpoczęło się w późnych latach osiemdziesiątych, kiedy to Michael W. Pariza, profesor katedry Mikrobiologii Żywności i Toksykologii na Uniwersytecie Wisconsin-Madison, odkrył i wyizolował czynnik redukujący częstość występowania raka u myszy. Kilka lat później, dzięki badaniom prowadzonym przez jego zespół, okazało się, że czynnikiem tym jest sprzężony kwas linolowy (ang. conjugated linoleic acid), w skrócie CLA. Od tego czasu ilość publikacji i badań na temat CLA rosła w zaskakującym tempie. Sam Pariza w opublikowanym w 2004 roku artykule Perspective on the safety and effectiveness of conjugated linoleic acid napisał:

Ilość literatury naukowej o CLA rośnie w fenomenalnym tempie. Badania na zwierzętach i badania kliniczne wskazują, że CLA może być przydatne w poprawie zdrowia ludzi w wielu obszarach, np. kontrolując przyrost tkanki tłuszczowej i zwiększając odporności […].

Nie są to jednak jedyne efekty działania CLA. Na początku warto przyjrzeć się jak zbudowany jest dany kwas.

CLA

Sprzężony kwas linolowy (inaczej kwas rumenowy) to grupa co najmniej 28 pozycyjnych i geometrycznych izomerów kwasu linolowego, które zawierają w swojej cząsteczce układ sprzężonych wiązań podwójnych. CLA występuje w dwóch konfiguracjach: cis lub trans. Aktywnością biologiczną odznaczają się dwa izomery: cis-9, trans-11 oraz trans-10, cis-12.

Biosynteza CLA zachodzi w przewodzie pokarmowym przeżuwaczy przy udziale mikroorganizmów zasiedlających żwacz tych zwierząt. Dzieje się tak, gdyż zachodzi izomeryzacja obecnego w pokarmie kwasu linolowego. CLA może również powstać w ich gruczołach mlecznych z kwasu wakcenowego. Bakterie z rodzaju Bifidobacterium (wykorzystywane do produkcji serów dojrzewających) również posiadają zdolność do wytworzenia tego kwasu.

CLA – działanie        

1. Działanie przeciwnowotworowe – pierwsze doniesienia o możliwym działaniu przeciwnowotworowym pojawiły się w roku 1978, kiedy to profesor Pariza wraz z zespołem odkryli, że w mielonej grillowanej wołowinie zawarte są zarówno mutageny bakterii jak i substancje inhibitujące mutagenezę (CLA). Zaryzykowano wówczas stwierdzenie, że aktywność inhibitorów mutagenezy może hamować kancerogenezę. Liczne badania przeprowadzone na zwierzętach potwierdzają to stwierdzenie. CLA hamuje proces tworzenia się nowotworów skóry, sutka, jelita grubego, żołądka oraz prostaty zarówno w fazie inicjacji jak i promocji. Przeciwnowotworowa aktywność CLA może być również spowodowana hamowaniem proliferacji i stymulacją apoptozy komórek. Masso-Welch i jego wspólnicy wykazali, że aktywne biologicznie izomery CLA odpowiadają za hamowanie angiogenezy (proces tworzenia się nowych naczyń włosowatych). Ponadto powiązano niskie stężenie kwasu rumenowego w krwi ze zwiększonym ryzykiem zachorowania kobiet na raka piersi.
2. Działa na układ immunologiczny – naukowcy zauważyli, że u osób przyjmujących suplementy zawierające CLA zaobserwowano zwiększoną liczbę białych krwinek. Badania te zostały opublikowane w 2006 roku w American Journal of Clinical Nutrition. Nie wiadomo dokładnie, jak interpretować to zjawisko, znaczenie kliniczne nie jest jeszcze poznane.
3. Obniża poziom cholesterolu we krwi – według badań przeprowadzonych na kurczakach, które były karmione suplementem zawierającym CLA, na University Putra Malaysia wynika, że CLA zmniejsza stężenie cholesterolu całkowitego (TC), cholesterolu LDL oraz stosunku cholesterolu HDL do LDL. Nie jest to do końca pozytywna informacja, gdyż obniżeniu nie ulega tylko cholesterol o niskiej gęstości, ale również ten o wysokiej gęstości, którego wysokie stężenie zapobiega powstawaniu chorób układu krążenia.
4. Działanie przeciwmiażdżycowe – liczne badania przeprowadzone na zwierzętach przedstawiają bardzo obiecujące wyniki wpływu sprzężonego kwasu linolowego na zapobieganie lub hamowanie już istniejących zmian miażdżycowych w naczyniach krwionośnych. Niestety istnieje również wiele rozbieżności oraz brak dostatecznej ilości badań przeprowadzonych na ludziach. Na razie nie ma wystarczających dowodów potwierdzających przeciwmiażdżycowe działanie CLA u ludzi.
5. Zwiększa masę kostną – dwa niezależne zespoły badawcze z Univeristy of Massachusetts Amherst (z 2008 roku) oraz  University of the Balearic Islands and Fisiopatología de la Obesidad y Nutrición (z 2015 roku) udowodniły, że suplementacja CLA z jednoczesnym przyjmowaniem wapnia, nasila mineralizację kości, co może mieć zastosowanie w przypadku osób cierpiących na osteoporozę.

Część obserwacji potwierdza to, że CLA może zmniejszać masę ciała. Zarówno krótko- jak i długoterminowe badania z 2004 roku pokazują, że przyjmowanie suplementu zawierającego CLA przez rok wpłynęło na zmniejszenie masy tkanki tłuszczowej (BFM) u zdrowych, dorosłych osób z BMI powyżej 25 kg/m2.

Przypuszcza się, że CLA zmniejsza odkładanie się tłuszczu i zwiększa lipolizę – ważny proces rozkładu tkanki tłuszczowej, w adipocytach (komórki syntezujące i magazynujące tłuszcze proste), możliwe, że w połączeniu ze zwiększonym utlenianiem kwasów tłuszczowych. Specyficzne działanie CLA na adipocyty polega na zahamowaniu aktywności lipazy lipoproteinowej i enzymu desaturazy stearylo- CoA (kształtuje profil kwasów tłuszczowych w tkance tłuszczowej oraz produktach pochodzenia zwierzęcego). Ponadto podejrzewa się, że CLA przyspiesza przyrost masy mięśniowej.

Wśród najczęściej cytowanych badań dotyczących odchudzającego wpływu CLA jest badanie norweskich uczonych opublikowane w 2000 roku w “The Journal of Nutrition”, w którym udowodniono, że u osób z nadwagą, które nie zmieniły swojej diety, suplementujących się CLA doszło do zmniejszenia tkanki tłuszczowej przy utrzymaniu tkanki mięśniowej. Pacjenci przyjmujący suplement stracili około 3 kg więcej niż pacjenci z grupy przyjmującej placebo. Aczkolwiek istnieją również doniesienia, które udowadniają, że kwas rumenowy nie wpływa na zmianę masy ciała ani innych komponentów, m. in. eksperyment przeprowadzony na 28 otyłych kobietach, które zostały podzielone na dwie grupy. Pierwsza przyjmowała 3,2g/d CLA, a druga placebo. Przy czym każda z grup przez 8 tygodni uprawiała ćwiczenia aerobowe. Wyniki pokazały, że zarówno w pierwszej jak i drugiej grupie odnotowano podobny spadek masy tłuszczowej i brak zmian w profilu lipidowym. Jak widać brak jest jednoznacznych doniesień oraz dowodów potwierdzających działanie, bądź nie, sprzężonego kwasu linolowego na masę tkanki tłuszczowej, zmniejszenie BMI oraz zwiększenie masy mięśniowej.

Michael W. Pariza podkreśla, że badania nad CLA są ciągle w początkowej fazie. Niektóre odkrycia są lepiej udokumentowane inne gorzej.

CLA ma silny hamujący wpływ na akumulację tłuszczu, ale jego działanie na tkankę mięśniową nie jest jeszcze rozstrzygnięte. Na modelach zwierzęcych CLA redukuje niektóre, ale nie wszystkie formy raka. […] Jednakże jego wpływ na cukrzycę nie został udowodniony.

Aczkolwiek Pariza podkreśla, że CLA nie jest magicznym lekiem na wszystko. Nie pomoże nam, jeśli mamy złe nawyki żywieniowe i nie uprawiamy żadnego sportu.

Myślę, że CLA może pomóc [w utracie masy ciała], ale na pewno nie zdarzy się cud.

Wierzy jednak w to, że CLA zapewnia pewną korzyść psychologiczną podczas stosowania diety. W trakcie przeprowadzania swoich badań zauważył, że pacjenci, którzy przyjmowali CLA czuli się znaczniej lepiej niż ci przyjmujący placebo. Podejrzewa, że jest to powiązane ze zmniejszonym stresem związanym z dietą odchudzającą. „CLA może być częściowo pomocne dla ludzi, którzy są na diecie, ponieważ lepsze wyniki sprawiają, że łatwiej im trzymać się diety.”

24 lipca 2008 roku amerykańska Agencja Żywności i Leków (FDA) uznała, że sprzężony kwas linolowy jest „powszechnie uważany za bezpieczny” do stosowania w żywności.

CLA – źródła   

Aby uzyskać korzyści ze spożywania sprzężonego kwasu linolowego należy przyjmować go w ilości 3,4 g na dobę. Jednak jak pokazują badania społeczeństwo rezygnuje z przetworów mlecznych oraz czerwonego mięsa na rzecz produktów niskotłuszczowych. Przez co w ciągu ostatnich dwóch dekad spożycie CLA spadło nawet o 80%.

Krowy pasące się na łące, zwłaszcza na młodej trawie dają mleko bogatsze w CLA o 300 do 500% w porównaniu do krów karmionych paszą składającą się z siana, kiszonek i ziarna. Zawartość CLA w mleku można zwiększyć poprzez karmienie zwierząt paszą bogatą w oleje roślinne (słonecznikowy, sojowy).

Wśród najważniejszych właściwości CLA wymienia się działanie przeciwnowotworowe, przeciwmiażdżycowe, a także działanie prewencyjne przeciw osteoporozie. Ciągle jednak wiemy jeszcze za mało na temat CLA. Potrzeba jeszcze wielu badań, przeprowadzonych zwłaszcza na ludziach, aby w pełni poznać działanie tego kwasu oraz jego skutki uboczne. Przypuszcza się, że duże dawki mogą spowodować wzrost stężenia CRP, zmniejszenie wrażliwości na insulinę oraz zmniejszyć stężenie cholesterolu HDL. Ponadto może wystąpić ból brzucha, nudności, biegunka oraz zmęczenie. Ze względu na brak informacji o niepożądanych działaniach CLA nie poleca się go dla kobiet w ciąży, karmiących piersią i dzieci.

Kolejne badania mogą jednak przybliżyć naukowców do opracowania skutecznego leku na otyłość czy nowotwory. Do tej pory w przypadku otyłości pozytywne wyniki przynoszą również badania nad fukoksantyną zawartą w algach morskich.  Należy pamiętać jednak, że jeśli sięgamy po suplement CLA czy inny, najlepiej wspierać go zbilansowaną dietą oraz regularnymi ćwiczeniami, aby osiągnąć pożądane efekty zamiast oczekiwać aż preparat wyrzeźbi za nas wymarzoną sylwetkę. W temacie badań nad skutecznym lekiem na raka, wciąż mamy wiele niewiadomych. Do tej pory nie ma jednoznacznych wyników, choć w świecie przyrody istnieje wiele roślin wspomagających leczenie nowotworów. Miejmy nadzieje, że dalsze badania nad CLA przyniosą oczekiwane rezultaty.