Odżywianie dzieci z zespołem Downa

Aktualizacja: 20 maja, 2024

Podstawowym błędem popełnianym przez rodziców dzieci z zespołem Downa jest żywienie ich w sposób identyczny jak ich zdrowych rówieśników, bez zwracania uwagi na szczególne potrzeby chorych maluchów. Do niedawna wiedza na temat żywienia dzieci z ZD kończyła się na tym, aby znacząco nie odbiegać od wzorca żywienia dziecka zdrowego.

Do dziś zostało jednak przeprowadzonych wiele badań przekonujących nas, że jednak nie jest to tak oczywista kwestia, jak myślano przed laty. Nie można bowiem traktować wszystkich dzieci tak samo w kwestii diety i prawidłowego rozwoju. Szczególnie dzieci chore wymagają specjalnego traktowania. Prawidłowa dieta, przestrzeganie zasad zdrowego żywienia oraz odpowiednia suplementacja – może wspomagać rozwój intelektualny, fizyczny oraz psychospołeczny dziecka. Jest to również bardzo ważne ze względu na schorzenia towarzyszące tej chorobie genetycznej – zaczynając od nadwagi i otyłości, które prawie zawsze idą w parze z zespołem Downa, poprzez choroby takie jak nadciśnienie, cukrzyca, nietolerancje pokarmowe. O żywieniu w zespole Downa można byłoby pisać godzinami, rozpatrując wszystkie schorzenia idące z nim w parze – jednakże dziś skupimy się na tym, co jest najważniejsze, czyli ogólnym zasadom żywienia dzieci z zespołem Downa oraz suplementacji w tej chorobie genetycznej.

Zespół Downa

Warto by zacząć od pytania – czym właściwie jest zespół Downa? Zaczęto się nad tym zastanawiać w drugiej połowie XIX wieku, gdy angielscy badacze, opisali tę jednostkę mianem mongolizmu. Jest to jedna z najcześciej występujących postaci upośledzenia umysłowego. Zazwyczaj upośledzenie to posiada formę głęboką (aż 1/3 upośledzonych głęboko ludzi choruje na zespół Downa). Sama nazwa jednostki chorobowej bierze się od nazwiska  Johna Langdona Downa, który po raz pierwszy w 1868 roku dokonał opisu choroby. W swojej pracy zatytułowanej:  “Obserwacje dotyczące etnicznej klasyfikacji idiotów” – opisał dokładnie fenotyp i zachowanie osób cierpiących na chorobę downa. Jednak nie wspomniał ani słowem o genetycznym podłożu choroby. To stało się dopiero kilkadziesiąt lat później, gdy inni angielscy badacze wykryli w badaniach genetycznych dodatkowy chormosom na 21 parze chromosomalnej – stąd nazwa choroby trisomia 21.  

Odżywianie w zespole Downa

Na początku trzeba zwrócić uwagę na to, że zespól Downa wiąże się z pewnymi problemami w budowie i funcjonowaniu układu pokarmowego chorych. Komplikacje pojawiają się już tuż po porodzie, upośledzenie układu nerwowego ma wpływ na zaburzenia odruchu połykania i ssania. Oznacza to, nic innego jak częstą konieczność podawania tym dzieciom pokarmu z butelki. Karmienie piersią jest jednym z najważniejszych procesów zdobywania odporności oraz prawidłowej flory bakteryjnej u najmłodszych. Dziecko pozbawione (nawet częściowo) mleka matki w przyszłości często ma problemy z układem immunologicznym.  Dzieci chore później osiągają zdolność samodzielnego jedzenia, niestety proces ten trwa, w zależności od stopnia upośledzenia chorego. Problemy z żywieniem dziecka chorego (anatomincze) można przedstawić w następujący sposób:

• U niemowląt odruch ssania bywa niezwykle słaby i występują trudności w połykaniu.
• Powiększony język często powoduje nadmierne ślinienie, bywa również upośledzona funkcja języka i warg.
• Niewłaściwe ustawienie szczęki i tendencja do ciągłego wysuwania języka mogą powodować opóźnienie przyjmowania stałych pokarmów.
• Opóźnienie pojawiania się odruchu żucia oraz późniejsze niż u rówieśników wyrzynanie się zębów powoduje trudności w żuciu i trawieniu pokarmów.
• Często osoby z zespołem Downa mają zmniejszone wydzielanie się śliny i nadmierne wysychanie ust, co nie sprzyja połykaniu.

Ogólne postępowanie dietetyczne w zespole Downa powinno mieć na celu:

• Pobudzenie umiejętności samodzielnego jedzenia, podawanie dzieciom produktów urozmaiconych o atrakcyjnym wyglądzie – o różnych teksturach i smakach, aby pobudzić układ pokarmowy do prawidłowego żucia, przełykania i trawienia pokarmu.
• Utrzymywanie odpowiedniej wartości energetycznej posiłków – jest to bardzo ważny punkt, ze względu na to, że dzieciom cierpiących na ZD, towarzyszy również otyłość. Często wykracza ona poza BMI > 30. Należy szczególnie skupić się na tym, aby nie powstawały nadwyżki kalorii w diecie dziecka chorego. Otyłość u dzieci z zespołem Downa zwiększa bowiem ryzyko powstawiania wielu niebezpiecznych w skutkach chorób układu naczyniowo-sercowego, nadciśnienia, cukrzycy a także często zespołu metabolicznego.
• Postępowanie dietetyczne musi mieć na celu uzupełnienie niedoborów pokarmowych oraz dodatkową suplementację substancjami korzystnie wpływającymi na rozwój i prawidłowe działanie układu nerwowego, a także jest zasadniczym wsparciem w aktywnie prowadzonej rehabilitacji oraz pomaga osiągać jej lepsze rezultaty.

Dzieciom z Zespołem Downa zaleca się spożywanie 4–5 posiłków średniej lub małej wielkości dziennie. Ważne jest, aby w każdym posiłku znajdowały się urozmaicone składniki odżywcze: odpowiednie ilości pełnowartościowego białka, zdrowe tłuszcze roślinne (oliwa z oliwek, olej rzepakowy, olej lniany), źródła węglowodanów złożonych (ciemne kasze, pieczywo, ryż brązowy). Posiłki powinny wyglądać atrakcyjnie na talerzu, aby zachęcać dziecko do jedzenia. Warto również zwrócić uwagę na to, że jeśli dziecko ma problemy z żuciem i połykaniem powinno się stosować specjalne techniki kulinarne takie jak:

• blendowanie,
• miksowanie,
• gotowanie na parze,
• pieczenie w  folii lub papilocie (bez dodatku tłuszczu zwierzęcego, możliwe jest jednak podawanie małych ilości zdrowych tłuszczy roślinnych.

Zalecana jest również suplementacja:

• zieloną herbatą – obecne w niej polifenole, w szczególności katechiny i galusany mają właściwości hamujące wolne rodniki, zapobiegają w ten sposób starzeniu się organizmu oraz występowanie nieodwracalnych zmian w układzie nerwowym osoby chorej.
• witaminą D – wzmacnia ona układ nerwowy, stymuluje go do prawidłowej pracy, sprzyja procesom myślenia, koncentracji, pomaga w skutecznej rehabilitacji osób chorych.
• kurkuminą – jest strukturalnie zdolną do wiązania złogów amyloidowych i przeciwdziała ich łączeniu. Jak to wygląda? Kurkuma przykleja się do złogów amyloidowych i rozprasza grupę amyloidu sklejoną razem. Złogi amyloidowe to nic innego jak fragmenty białek, które działają niekorzystnie na układ nerwowy, ponieważ w prosty sposób może zatkać przewody w mózgu doprowadzając go do zatrzymania jego prawidłowej pracy. Dzieje się tak również w przypadku choroby Alzchimera.
• kwasami omega-3 – DHA i EPA mają potwierdzone naukowo działanie wspierające układ nerwowy, ich przeciwzapalne i przeciwzakrzepowe działanie, wpływa również na zapobieganie chorobom towarzyszącym, takim jak: miażdżyca, nadciśnienie, choroba wieńcowa serca i wiele innych.
• probiotykami – wspomagają one prawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego, wzbogacają florę jelitową, poprawiają trawienie, mają znaczący wpływ na podniesienie odporności immunologicznej osoby chorej.

Jak wynika z najnowszych badań indywidualnie dobrana dieta pomaga odpowiedzieć na wszystkie zapotrzebowania organizmu, a jak wiemy każdy z nas się różni. Tak samo wygląda sytuacja z dziećmi z Zespołem Downa. Choroba ta wymaga szczególnej uwagi, bowiem dzieci narażone są na szereg chorób pobocznych. Odpowiednia dieta i suplementacja pomogą złagodzić objawy i staną się podstawą dla prawidłowego rozwoju.