Kurkuma – właściwości, zastosowanie, do czego dodawać

Aktualizacja: 28 stycznia, 2025

Kurkuma jest rośliną z rodziny imbirowatych, uprawiana w Indiach oraz krajach tropikalnych. Ceniona jest ze względu na cenne walory sensoryczne. Kłącze kurkumy znane jest również pod innymi nazwami: szafranu indyjskiego czy też ostrzyżu długiego. Podstawową i najbardziej przebadaną substancją zawartą w kurkumie, o cennych dla zdrowia właściwościach jest kurkumina.

Kurkuma

Kurkuma jest znaną przyprawą, szczególnie w kuchniach dalekiego wschodu np. indyjskiej czy hinduskiej, jak i medycynie ludowej. Charakterystyczną cechą przyprawy jest jej intensywnie żółto-pomarańczowa barwa. Kurkuma stanowi składnik mieszanek przyprawowych takich jak curry, ale można stosować ją również samodzielnie do barwienia ryżu lub słodkiego ciasta. Nie ma swoistego smaku, jest raczej neutralna. Można tę cechę potraktować zarówno jako wadę, jak i zaletę, ponieważ dzięki temu możemy dodawać ją do rozmaitych potraw nie wpływając na ich walory smakowe. Przypraw z reguły używamy niewielkie ilości dodając je do potraw. Warto zwrócić uwagę, że już 1 g kurkumy dostarcza ok. 20 mg cennego potasu i o 0,45 mg cynku! Jak na tak niewielkie ilości stosowanego dodatku wartości są imponujące!

Właściwości kurkumy

Kurkumina jest głównym (kłącze zawiera od 0,3 do 5,4% tego związku) żółtym pigmentem obecnym w kłączach kurkumy i pokrewnych gatunków [1]. Wiele badań naukowych potwierdza przeciwnowotworowe działanie kurkuminy, wykazuje działanie ochronne w stosunku do raka żołądka, okrężnicy, piersi i przełyku. Jedną z właściwości kurkuminy, decydujących o jej działaniu przeciwnowotworowym, jest zdolność szczególnego indukowania apoptozy w komórkach nowotworowych [2]. Kurkumina znalazła swoje zastosowanie w chemoprewencji (zahamowanie rozwoju nowotworu na etapie inicjacji – zapoczątkowania) raka sutka. Badania in vitro na wątrobach szczurzych wykazały, że alkoholowy ekstrakt z kłącza kurkumy powodował wzrost przepływu żółci i stymulował wytwarzanie kwasów żółciowych przy dwóch różnych dawkach [1]. Żółć jest ważną substancją, która odpowiada za emulgowanie dostarczanych z pożywieniem tłuszczów, ułatwiając ich trawienie w dalszych odcinkach przewodu pokarmowego. Kurkumina ponadto wykazuje działanie ochronne na wątrobę, co związane jest z jej silnymi właściwościami przeciwutleniającymi. Przeciwutleniające działanie ekstraktów wodnych z kurkumy zapobiegało tworzeniu się nadtlenków lipidów, które inicjują niszczenie DNA komórkowego [1]. Kurkumina wykazuje również działanie korzystne w stosunku do cholesterolu, obniżając frakcję LDL, nie wpływając jednocześnie na frakcję HDL. Kurkumina jest związkiem o wielokierunkowym działaniu, wykazuje aktywność przeciwzapalną, przeciwwirusową, przeciwbakteryjną, przeciwgrzybiczną, przeciwutleniającą i przeciwnowotworową [3].

Zastosowanie kurkumy

Analizując powyższe informacje można stwierdzić, że kurkumę może stosować każda osoba, bez względu na stan zdrowia. Właściwości prozdrowotne kurkumy hamują rozwój nowotworów, neutralizują szkodliwe skutki stresu oksydacyjnego będącego przyczyną m.in. rozwoju chorób układu krążeniowego, wpływają korzystnie na poziom cholesterolu we krwi.

Warto jednak dodać, że absorpcja kurkuminy z przewodu pokarmowego jest niewielka. Jednorazowe spożycie kurkumy, niestety nie przyniesie naszemu organizmowi korzystnych skutków zdrowotnych. Regularność w spożywaniu tej przyprawy jest kluczem do sukcesu. Zgodnie z zaleceniami FAO/WHO, dopuszczalne spożycie (ADI) dobowe kurkuminy plasuje się na poziomie 0,3 mg/kg masy ciała, przy czym została również wyznaczona dawka maksymalna w ilości 250 mg na kg masy ciała, której nie należy przekraczać.  

Do czego dodawać kurkumę

Kurkuma stanowi element wielu mieszanek przyprawowych np. curry oraz marynat do mięs.  W gastronomii oraz kuchniach tradycyjnych, stosowana jest jako naturalny barwnik do nadania żółtego koloru potrawom, szczególnie ryżowi oraz musztardzie. Na opakowaniach produktów spożywczych, kurkuma znajduje się pod oznaczeniem E100, gdyż została zakwalifikowana do dopuszczalnych dodatków stosowanych do żywności, w celach barwiących oraz konserwujących żywność. Kurkumę możemy wykorzystać ponadto do przygotowania złotego mleka, dodać jej niewielką ilość do mleka na owsiankę czy też inne płatki na śniadanie. Świetnie sprawdzi się jako naturalny barwnik do ciasta na pierogi, słodkich lub słonych wypieków oraz jako element przyprawowy do dań z kuchni orientalnych. W łatwy sposób można kurkumę wdrożyć do codziennej diety, dodając ją np. do herbaty.

Kurkuma, a właściwe obecna w niej kurkumina (polifenol), wykazuje prozdrowotne działanie na organizm człowieka, co potwierdzają liczne badania naukowe. Wpływa m.in. na hamowanie rozwoju niektórych typów nowotworu, wykazuje działanie antyutleniające, poprawia nastrój, jeśli będzie stosowana w odpowiednich dawkach terapeutycznych.  Pamiętaj o regularności w spożywaniu kurkumy, gdyż kurkumina w niej zawarta jest słabo absorbowana z przewodu pokarmowego i dostarczana do komórek ciała!